Piestrzennikowe (Hydnoroideae) –podrodzina pozbawionych liści, bezzieleniowych roślin pasożytniczych z rodzinykokornakowatych (Aristolochiaceae). Należy do niej 10 gatunków z 2 rodzajów. Rodzajpiestrzennik (Hydnora) reprezentuje 7 gatunków spotykanych w południowej i tropikalnejAfryki, naMadagaskarze i na południowych krańcachPółwyspu Arabskiego. Trzy gatunki z rodzajuProsopanche rosną wAmeryce Południowej i w Środkowej. Rośliny z rodzajuHydnora nazywane są "najdziwniejszymi roślinami świata"[4]. O ich oryginalności świadczy to, że odkrywca rodzajuHydnora uznał jego przedstawicieli zagrzyby[5].
Pozbawioneliści organy podziemne składają się z rosnącego poziomo kanciastego lub okrągłego, mięsistego ryzomatoidu. Trudno określić, czy twór ten jestpędem czykorzeniem. Na kantach lub na całej powierzchni twór ten pokryty jest krótkimi brodawkami o skorkowaciałych wierzchołkach. Gdy roślina natrafia na korzeń rośliny żywicielskiej z brodawek wyrastają nierozgałęzione i cienkie korzenie-przyssawki wnikające w tkanki żywiciela[5].
Okazałe lub średnich rozmiarów, wyrastają pojedynczo z wnętrza ryzomatoidu. Nad powierzchnię ziemi wystaje zwykle tylko górna część kwiatu – mięsiste wyrostki na szczycie listkówokwiatu, osiągające do 30 cm długości. Rzadko kwiaty pozostają pod powierzchnią ziemi. Są promieniste i obupłciowe. Okwiat składa się z pojedynczego okółka 3–4 mięsistych i połączonych listków, najczęściej barwy czerwonobrązowej[5]. Poza tym białej, czerwonej, różowej lub brązowej[6]. U niektórych gatunków na wewnętrznej stronie listków okwiatu występują skierowane ku dołowi włoski[6].Pręciki zwykle w takiej samej liczbie jak liczba listków okwiatu tj. 3-4 (rzadko 5) tworzą zwykle jeden okółek. U roślin z rodzajuHydnora pręciki mają postać guzowatych narośli pokrytych rurowatymi, ciasno ułożonymi, krętymi zgrubieniami, w których powstajepyłek wytwarzany w wielkich ilościach. W przypadku rodzajuProsopanche tak ukształtowane pręciki tworzą stożek, wokół którego dodatkowo znajduje się okółekprątniczków.Słupek jest dolny z pojedynczą komorą utworzoną z trzech (rzadziej czterech)owocolistków.Łożysko zawiera bardzo licznezalążki zanurzone w jego tkance. U rodzajuHydnora łożysko ma kształt szyszkowaty, uProsopanche ma postać szerokich listew[5]. Pojedyncza szyjka słupka zakończona jest główkowatymznamieniem[4].
KwiatHydnora johannis
KwiatyHydnora triceps
KwiatProsopanche americana – widoczny stożek zrośniętych pręcików
Podczas dojrzewania wypełniające wnętrzezalążni tkanki łożyska rozpuszczają się tworząc papkowatą masę.Owocnia zawsze mniej lub bardziej drewnieje[6]. Powstają duże,jagodowe owoce (u niektórych gatunkówtorebki[6]) zawierające wiele (czasem nawet powyżej 35 tysięcy[2]) drobnych nasion[4].Nasiona okryte są twardymi łupinami nasiennymi, pod którymi znajdują się:obielmo,bielmo i niezróżnicowanyzarodek[5].
Rośliny z tej rodziny pasożytują na korzeniach innych roślin, przy czym niektóre gatunki specjalizują się w określonych gatunkach żywicieli. Przedstawiciele rodzajuHydnora pasożytują najczęściej naakacjach iwilczomleczach. Żywicielami roślin z rodzajuProsopanche są najczęściej drzewa z rodzajujadłoszyn (Prosopis)[5]. Kwiaty zapylane są przezmuchówki ichrząszcze, najczęściejomarlicowate. Wabione są one zapachem padliny oraz obficie zgromadzonymibiałkami itłuszczami w tkankach po wewnętrznej stronie zmięśniałego okwiatu. Wąskie szczeliny między listkami okwiatu osłonięte są włoskami co utrudnia wyjście owadom z kwiatu. Wydostają się one dopiero wówczas, gdy włoski więdną[5]. W kwiatach roślin z rodzajuProsopanche i niektórych z rodzajuHydnora stwierdzono takżetermogenezę. UHydnora triceps kwiaty i owoce rozwijają się pod powierzchnią gruntu. Nasiona rozsiewane są przezssaki[2]. Owoce rodzajuHydnora wykopywane i spożywane są przezmałpy,szakale ijeżozwierze. OwoceProsopanche są chętnie zjadane przezpancerniki[5].
Jak w przypadku innych roślin pasożytniczych, redukcja organów sprawiła, że systematycy bardzo rozmaicie sytuowali tę grupę roślin. Wsystemie Cronquista (1981)Hydnoraceae zaliczane były do bukietnicowcówRafflesiales. Wsystemie Takhtajana (1997) iReveala umieszczane były wmonotypowym rzędzieHydnorales obokRafflesiales[4]. Dopiero w początkach XXI wieku dzięki badaniom molekularnym odkryto ichfilogenetyczną przynależność dopieprzowców (Piperales)[7]. Dosystemu APG III (2009) włącznie rodzaj klasyfikowany był w obrębie rodziny piestrzennikowatychHydnoraceae w obrębie pieprzowców. Wsystemie APG IV (2016) rodzina ta włączona została dokokornakowatych (Aristolochiaceae) jakoklad (w randze podrodzinyHydnoroideae Walpers) siostrzany dla podrodzinyAristolochioideae Link.[2]
↑abcdeHeywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 169.ISBN 1-55407-206-9.
↑abcdefghiRośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 390-391, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody.ISBN 83-7079-779-2.
↑abcdL. Watson, M. J. Dallwitz: Hydnoraceae. [w:]The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval [on-line]. [dostęp 2010-12-27]. (ang.).
↑Nickrent D. L. i in. 2002. Molecular data place Hydnoraceae with Aristolochiaceae. American J. Bot. 89
