To jest wersja przejrzana tej strony
Ten artykuł dotyczy miasta koło Warszawy. Zobacz też:inne miejscowości o tej nazwie.| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||||
.JPG) Piaseczno z lotu ptaka | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Data założenia | XIV wiek | ||||
| Prawa miejskie | 1429–1870, od 1916 | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia | 16,23[3] km² | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | (+48) 22 | ||||
| Kod pocztowy | 05-500 Piaseczno | ||||
| Tablice rejestracyjne | WPI, WPA | ||||
Położenie na mapie gminy Piaseczno  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu piaseczyńskiego  | |||||
 52°04′32″N 21°01′35″E/52,075556 21,026389 | |||||
| TERC (TERYT) | 1418044 | ||||
| SIMC | 0921438 | ||||
Urząd miejski ul. Kościuszki 505-500 Piaseczno | |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Piaseczno –miasto wPolsce położone wwojewództwie mazowieckim, siedzibapowiatu piaseczyńskiego igminy miejsko-wiejskiej Piaseczno, w sąsiedztwiewarszawskiejdzielnicyUrsynów, w odległości około 17 km na południe od centrumWarszawy. Lokalizacja ta wpływa korzystnie na szybki rozwój budownictwa, uruchomienie siedzib wielu zagranicznych przedsiębiorstw (w 2010 r. uznane za najbardziej atrakcyjne miasto dla biznesu według magazynu Forbes[4]), szybki przyrost liczby mieszkańców, itd. Miasto wchodzi w składaglomeracji warszawskiej.
Według danychGUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 51 971 mieszkańców, będąc 7. najludniejszymmiastem w województwie[3].
Piaseczno byłomiastem królewskimKorony Królestwa Polskiego[5], położonym w drugiej połowie XVI wieku w powiecie warszawskimziemi warszawskiejwojewództwa mazowieckiego[6].
Pierwsze wzmianki o Piasecznie jako wsi sięgają XIII wieku i jest jednym z najstarszych miast naMazowszu[7]. Nazwę wzięło od położenia na piaszczystych glebach nad brzegiem rzekiJeziorki zwanej w tych czasach Jeziorną. Wśredniowieczu było wsią książęcą, usytuowaną na szlaku międzyWarszawą aCzerskiem. To strategiczne położenie spowodowało, że 5 listopada 1429 roku Piaseczno uzyskałoprawa miejskie naprawie chełmińskim nadane przez księcia wyszogrodzkiego, ciechanowskiego, zakroczymskiego, czerskiego i warszawskiegoJanusza I zwanego Starszym.
Wkrótce Piaseczno stało się jednym z ośrodków rynku lokalnego na południowymMazowszu, pośrednicząc w wymianie towarów i w działalności usługowej (handel,rzemiosło). Nastąpiły przemiany w układzie przestrzennym miasta, którego centralnym punktem stał sięrynek. Było to od XVI wieku (szczególnie od momentu swojego największego rozkwitu) do 1964 r. tradycyjne miejscetargów ijarmarków[8].
Akt nadania praw miejskich został potwierdzony w 1461 roku. Miasto wówczas miało charakter rzemieślniczo-rolniczy. Dynamiczny rozwój rzemiosła i handlu skłonił księżnąAnnę Radziwiłłównę do nadania miastu Piaseczno w dniu 23 listopada 1513 roku prawa odbywaniajarmarku i wyznaczenia dnia targowego[9]. Dalsze przywileje zostały miastu nadane przezkrólową Bonę,Annę Jagiellonkę,Stefana Batorego,Jana Kazimierza iJana III Sobieskiego.
Dawną świetność miasta i jego tradycje upamiętnia – znajdujący się narynku –ratusz. Pierwotny ratusz – siedzibę władz miejskich i miejsce przechowywaniaprzywilejów – spalili w 1655 r[10].Szwedzi podczaspotopu. Następny spłonął w okresie pokoju w 1730 r. Spłonęły wtedy wszystkie dokumenty przechowywane w archiwum miejskim. Wśród dokumentów spłonął także wystawiony w 1726 r.przywilej królewskiAugusta II Mocnego. Akt ten mieszczanie odzyskali w formie wypisu zMetryki Koronnej w dniu 31 stycznia 1733 r.[11] Mieszczanie odbudowali ratusz w połowie XVIII w. Dwupiętrowy gmach stanął na podstawie kwadratu na środku rynku. Drewniany ratusz spaliliRosjanie podczasinsurekcji kościuszkowskiej w 1794 r. Po 1815 r. władze rosyjskie rozpoczęły akcję porządkowania miast polskich, nakazując budowę murowanych ratuszy w linii domów mieszkalnych znajdujących się w rynku. Projekt piaseczyńskiej siedziby władz miejskich wykonał budowniczy wojewódzkiHilary Szpilowski.
Obecnie istniejący gmach wzniesiono w styluklasycystycznym w latach 1823–1824. Nietypowym elementem, wyróżniającym ratusz piaseczyński od innych budowli tego typu naMazowszu jest półksiężyc umieszczony przedI wojną światową na szczycie wieży. Upamiętnia on pobyt posła tureckiego Numan-Beja w 1777 r.
W latach od 1526 (tzn. od włączeniaMazowsza doKrólestwa Polskiego, gdyż wcześniej od XIV wieku było jego lennem) do 1795 r. (IIIrozbiór Polski) Piaseczno stanowiło własność królewską. W 1545 r. znalazło się w składzie dóbr oprawnychkrólowej Bony, a następnie przeszło w ręce jej córki księżniczki Anny.Anna Jagiellonka, siostra królaZygmunta Augusta, późniejsza żona królaStefana Batorego mieszkała tu w dworzechyliczkowskim.
W 1537 roku miasto stało się własnością królewską i od tego czasu funkcjonowało jakostarostwo niegrodowe. Zgodnie z nadaniem królewskim z 1554 roku mieszczanie uzyskali tereny pod ogrody poza kwartałami zabudowy miastalokacyjnego. Największy rozkwit przeżywało Piaseczno w drugiej połowie XVI w. Liczyło wówczas ok. 200 domów i ok. 1200 mieszkańców. Szczególnie rozwijały siępiwowarstwo igorzelnictwo. W 1580 r., jedyny istniejący przed rozbiorami,CechSzewców, otrzymałprzywilej królewski odStefana Batorego, potwierdzany potem przez kolejnych władców Polski. Miasto było niszczone licznymi pożarami na przełomie XVI i XVII w. Cykl rozwoju, zapoczątkowany za czasówJanusza I, zamknął najazd szwedzki w połowie XVII w. Nieprzyjaciel spalił Piaseczno orazdwór ifolwark starościński.
Miasto powróciło do swojej świetności w pierwszej połowie XVIII w.Starostą piaseczyńskim był wówczas ministerAleksander Józef Sułkowski, który wzniósł w mieście rezydencję królewską. Została ona bezpowrotnie zniszczona podczasinsurekcji kościuszkowskiej. Dokonano także przebudowy wnętrza zbudowanego w połowie XVI w.kościoła św. Anny w stylupóźnobarokowym w 1736 r. według projektuarchitekta królewskiegoKarola Fryderyka Pöppelmanna młodszego.
Największa bitwa w historii gminy rozegrała się w dniach 9 i 10 lipca 1794 r. podGołkowem. Po stronie polskiej dowodziłgenerałJózef Zajączek, a po rosyjskiej generałIwan Fersen. Straty wynosiły 180 zabitych, 136 rannych i około 100 zaginionych. Miasto zostało spalone, ocalały jedynie kościół i domy położone na Zastawiu (za dwoma dużymi stawami znajdującymi się pośrodku miasta, dzięki którym pożary nie przenosiły się na południową część Piaseczna).
Po trzecimrozbiorze Polski Piaseczno znalazło się w granicachzaboru pruskiego na terenie tzw.Prus Południowych. W latach 1801–1806 przeprowadzono akcjękolonizacyjną na obszarach podmiejskich, należących do dawnegostarostwa piaseczyńskiego. Koloniści przybyli zKsięstwa Wirtemberskiego iKsięstwa Palatynatu. Założono Alt i Neu Ilvesheim (Starą iNową Iwiczną), Ludwigsburg (Józefosław) i Schwenningen (Świniary, od 1820 r.Orężno, niekiedyOrężna)[12].
W okresie rządów pruskich pisarz miejskiJoachim Nałęcz Ginalski napisał, kierując swe słowa do obywateli miasta:„Z praw i przywilejów okazuje się i dowodzi, jak to miasto Piaseczno było swobodne, wesołe, korzystne i obszerne w swoich granicach. I było swobodne, bo tak od Fundatorów swoich Książąt Mazowieckich Janusza, Kazimierza, Bolesława, Janusza Młodszego i Anny wiele zyskiwało łask i względów, tak włącznie biorąc od wszystkich królów polskich wszelkie prawa i przywileje odbierało, aż do Stanisława Augusta ostatniego króla polskiego”.
Okres pruski (zaboru pruskiego) trwał w Piasecznie bardzo krótko, bo zaledwie 11 lat, kiedy to w 1806 roku miasto zostało zajęte przez wojskanapoleońskie. W latach 1807–1815 Piaseczno wchodziło w składKsięstwa Warszawskiego.
Na przełomie 1806 i 1807 r. w mieście stacjonowałakawaleria francuska, a od 1808 do 1811 r. polski 1 Pułk Strzelców Konnych.
W 1813 roku Piaseczno zostało zajęte przez wojskarosyjskie, które pozostały w nim aż do 1915 roku.
W czasachKrólestwa Polskiego (powstałego w 1815 r. na podstawie uchwałykongresu wiedeńskiego, Piaseczno, położone wówczas w obwodzie (późniejszympowiecie) warszawskim, wwojewództwie mazowieckim (później wguberni warszawskiej) znalazło się w jego składzie. Było to miasto rządowe (narodowe). W 1820 r. liczyło 893 mieszkańców polskiego pochodzenia, oraz 171Żydów. Do 1795 r. starozakonni mieli zakaz osiedlania się i posiadania domów na jego terenie. W Piasecznie było 101 domów, ale tylko 9 murowanych, ponieważ ludzie woleli mieszkać w szałasach i w lepiankach.
W XIX wieku (1825 r.), przeprowadzono szosę zWarszawy doGóry Kalwarii iWarki. Szosa przebiegała przez miasto Piaseczno, co spowodowało znaczny wzrost pozycji miasta. Niebawem uruchomionokolejkę wąskotorową łączącą Piaseczno zWarszawą. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi ówczesnej osady było uruchomienie wąskotorowych połączeń kolejowych z Warszawą. W 1898 r. ruszyły linie przezSłużew iWilanów, a w 1899 r. do Góry Kalwarii.
Do wybuchuI wojny światowej Piaseczno przeżywało okres ożywienia gospodarczego. W 1913 r. liczyło już 4395 mieszkańców. W tym okresie Piaseczno można zaliczyć do miast o dobrejinfrastrukturzekomunikacyjnej. Miało to bardzo duże znaczenie dla rzemiosła i handlu, które dzięki temu mogły się intensywnie rozwijać. Stopniowo miasto Piaseczno stawało się centralnym ośrodkiem dla okolicznych osiedli.
W czasiepowstania styczniowego pod Piasecznem rozegrała się potyczka, w której zginęło 12 powstańców[10], ich mogiła znajduje się na cmentarzu parafialnym. Za współpracę z powstańcami, proboszcz piaseczyński ks.Ludwik Czajewicz został zesłany naSyberię. Za czynny udział wpowstaniu styczniowym władzecarskie w 1869 roku pozbawiły Piaseczno wszelkichprzywilejów, w tympraw miejskich (na podstawie tego samego ukazu carskiego z 1869 r., w połowie 1870 r. 25 innych miast guberni warszawskiej, utraciło również prawa miejskie, stając się osadami gminnymi).
Według spisu ludności w 1897 r. Piaseczno liczyło 2760 mieszkańców i miało znikomą przewagękatolików (41,5%) nad ludnościążydowską (40%). Stosunkowo liczni byli w Piasecznieprotestanci (17,9%), którzy częściowo byli potomkami kolonistów niemieckich.
We wrześniu i październiku 1914 r. Piaseczno i okolice stały się terenem zaciętych walk niemiecko-rosyjskich o Warszawę. Miasto wyludniło się, gdyż większość mieszkańców schroniła się w stolicy. W wyniku walk zniszczono doszczętnie około 20 domów w okolicachrynku i uszkodzono kościół. Niemcy ponownie zajęli Piaseczno w sierpniu 1915 r. 10 grudnia 1916 Piaseczno ponownie uzyskało prawa miejskie, likwidując tym samymwiejską gminę Piaseczno[13]. 11 lipca 1917 do Piaseczna włączonoWolę Piasecką zgminy Jazgarzew wpowiecie grójeckim[14][15].
W XX wieku nastąpił rozwój dzielnic letniskowych (w tym osiedla miasto-lasZalesie Dolne i Adamów, w latach dwudziestych miasto-ogród Zalesinek, osiedle mieszkaniowe Iwiczna 1, 2, 3 w 1960 r.). Obecnie te tereny wraz z dawną miejscowością Gołków-Letnisko stanowią nierozłączną całość jako jedno wielkie (obszarowo) miasto Piaseczno. Podobną ewolucję poII wojnie światowej przeszły takie miejscowości jak: Głosków-Letnisko,Zalesie Górne,Złotokłos.
W maju 1917 r. odbyło się pierwsze posiedzenieRady Miejskiej. W listopadzie 1918 r. strażacy rozbroili posterunekżandarmerii niemieckiej w Piasecznie i wysłali zaaresztowanych żołnierzy koleją do Warszawy; tak rozpoczął się okres niepodległości po 123 latach rozbiorów. Już 13 listopada Rada Miejska dokonała wyboruburmistrza,ławników i delegatów doSejmiku Powiatowego. Burmistrzem został wybrany farmaceutaWacław Kaun (był burmistrzem w latach 1918–1926)[16]. W tym okresie mieszkało tu 6956 osób, w tym 3956 katolików, 2816 Żydów, 182 ewangelików i 2 prawosławnych. Piaseczno wPolsce znalazło się w powiecie warszawskimwojewództwa warszawskiego[17].
W mieście były tylko dwa drobne zakłady przemysłowe: Fabryka wyrobów stalowych ostrych Zbigniew Kobylański i Spółka, produkująca noże, tasaki i kosy oraz młyn parowy. W 1918 r. uruchomiono własnąelektrownię miejską. Pierwsze w niepodległej Polsce wybory do rady miejskiej odbyły się 14 grudnia 1919 r., a ostatnie 14 maja 1939 r. Piaseczno było jednym z większych miast w okolicachWarszawy (w 1921 r. – 5615 mieszkańców), ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. Dnia 4 czerwca 1928 r. gościł w Piasecznieprezydent RPIgnacy Mościcki, który m.in. położył kamień węgielny pod Dom Ludowy jego imienia (przy obecnej ul.Jana Pawła II). W 1933 r. podczas spóźnionych obchodów 500-lecia nadania praw miejskich przemianowano rynek na plac MarszałkaJózefa Piłsudskiego. Był on honorowym obywatelem miasta od 1928 r.
Okres międzywojenny przyniósł pomyślny rozwój komunikacyjny miasta. Uruchomiono (w 1934 r.) linię kolejową zWarszawy doRadomia. W maju 1935 r. mieszkańcy całego województwa warszawskiego żegnali marszałkaJózefa Piłsudskiego nadworcu PKP w Piasecznie, gdzie zatrzymał siępociąg żałobny.Trumna umieszczona była na specjalnym wagonie-platformie i oświetlona (uroczystości odbywały się wieczorem). Po krótkim postoju pociąg ruszył doKrakowa.
W okresie międzywojennym powstał pierwszy plan rozbudowy miasta. Ogólna powierzchnia terenów miasta Piaseczna w granicach administracyjnych wynosiła 841ha (4093 m²). OrzeczeniemWojewody Warszawskiego w 1937 r. zatwierdzono ogólny plan zabudowania miasta Piaseczna, przewidujący utworzeniedzielnicy przemysłowej na północnym zachodzie. Piaseczno stanowiło tradycyjnie duży ośrodek szewski, skupiający ponad 25% warsztatów w stosunku do ogółu miejscowegorzemiosła. W latach 1936–1937 miały miejsce strajki robotników i rzemieślników[10].
Agresja niemiecka rozpoczęła się dla miasta w nocy z 9 na 10 września, gdy pododdziały54 Pułku Artylerii Lekkiej (Armia „Łódź”) stoczyły potyczkę z pododdziałami niemieckiej1 Dywizji Pancernej. W wyniku walk ucierpiała zabudowa kilku ulic w północnej części miasta. ZniszczonoSąd Grodzki przy ul. Warszawskiej.Wehrmacht rozstrzelał 21 wziętych do niewoli żołnierzy polskich i 7 mieszkańców miasta.
Jesienią 1940, w południowej części Piaseczna, okupanci utworzyligetto. Żydzi zostali wysiedleni stąd do getta w Warszawie w lutym 1941. W grudniu 1943 dokonano dywersyjnej akcji kolejowej pod miastem. 1 kwietnia 1944 partyzancji zArmii Krajowej przeprowadzili udaną akcję naArbeitsamt (Urząd Pracy) w Piasecznie przy ul. Mickiewicza.
Przedofensywą styczniową Armii Czerwonej która ruszyła 12 stycznia 1945, w rejonie Piaseczna stacjonowałodwód niemieckiej337 Dywizji Grenadierów Ludowych[18].
Okupacja hitlerowska zakończyła się 17 stycznia 1945, kiedy do miasta wjechały bez walki czołgi1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. Znajdowało się tu stanowisko dowodzenia1 Armii Wojska Polskiego, a panowanie reżimuIII Rzeszy w miejscowości zakończył wiec mieszkańców z udziałem gen.Stanisława Popławskiego[19].
.jpg)
.jpg)
Według spisu ludności przeprowadzonego w lutym 1946 Piaseczno liczyło 6682 mieszkańców. Na terenie miasta istniały: fabryka rowerów „Ormonde”, młyn parowy, kaszarnia,tartak i wytwórnia wyrobów drzewnych. Największym zakładem pracy były warsztaty Warszawskich Kolei Dojazdowych.
W 1952 Piaseczno zostało miastem powiatowym, co wyróżniło je wśród konkurujących o taki status miast sąsiednich. Po likwidacji powiatów Piaseczno było nadal siedzibą władz rejonowych.W 1956 uruchomiono w Piasecznie Fabrykę KineskopówZELOS[20], w której produkowano m.in.kineskopy do pierwszych polskichodbiorników telewizyjnychBelweder[21].
W 1995 zlikwidowano likwidowanolinię trolejbusową 51, łączącą miasto z z Warszawą[22][23].
W 1996 r. w mieście otwarto pierwszy market sieciLeroy Merlin wPolsce[24] oraz pierwszy polski hipermarket sieciAuchan[25]. Obecnie planowana jest rozbudowa tego ostatniego, a także budowa nowego 3-kondygnacyjnego centrum handlowego o nazwieGaleria Piaseczno. Centrum ma liczyć 55000 m² powierzchni użytkowej oraz 220 nowych lokali usługowych[26][27].
Po reformie terytorialnej w 1999 r. pozycja miasta ponownie wzrosła wraz z utworzeniempowiatu piaseczyńskiego. Fakt stołeczności w stosunku do gmin wchodzących w skład powiatu:Góry Kalwarii,Konstancina-Jeziorny,Tarczyna,Lesznowoli iPrażmowa utrwalił na lata dominującą pozycję miasta.
Dziś Piaseczno przeżywa swój renesans, szybko zwiększając liczbę mieszkańców. Zarówno powiat, jak i wchodzące w jego skład gminy, mają jeden z największych wskaźników dochodu na osobę. W powiecie powstaje wiele nowych przedsiębiorstw, krajowych i zagranicznych, wznoszone są nowe budynki publiczne: w 2006 oddano do użytku nowy gmach Komendy PowiatowejPolicji, w 2008 została otwarta nowa siedzibaProkuratury orazSądu Rejonowego.
Działalność Centrum Kultury w Piasecznie polega w szczególności na realizacji zadań w zakresie edukacji kulturalnej i wychowania przez sztukę, tworzenia warunków rozwoju dla amatorskiego ruchu artystycznego, rozpoznawania i zaspokajania potrzeb oraz zainteresowania wiedzą i sztuką, gromadzeniu, dokumentowaniu, tworzeniu, ochronie i udostępnianiu dóbr kultury, tworzeniu warunków dla rozwoju folkloru, a także rękodzieła ludowego i artystycznego[29].
W strukturach Centrum Kultury działają:
Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Piaseczno powstała w 1947 roku. Pierwotnie siedziba główna mieściła się w budynku przy ul. Kościuszki 49. Od 2019 roku biblioteka główna ma swoją siedzibę w Centrum Edukacyjno-Multimedialnym w Piasecznie przy Jana Pawła II 55. Na księgozbiór biblioteki składają się: literatura piękna dla dorosłych, dzieci i młodzieży, lektury szkolne, literatura popularnonaukowa, prasa, a także audiobooki. Jest tu też bardzo bogaty księgozbiór pedagogiczny, który biblioteka przejęła z biblioteki powiatowej po połączeniu obu instytucji w 2020 roku. W 2019 roku zmieniła się także nazwa instytucji, obecnie brzmi ona Biblioteka Publiczna w Piasecznie.
Sieć biblioteczna składa się z biblioteki głównej (Oddział dla dorosłych z czytelnią, Oddział dla dzieci i młodzieży, Multicentrum) oraz filii: Piaseczno przy Kościuszki 49, Piaseczno przy Szkolnej 19, Bogatki, Gołków-Letnisko, Głosków, Józefosław, Zalesie Górne, Złotokłos[30].Oprócz tego w sieci znajdują się punkty biblioteczne: w Zalesiu Dolnym, Julianowie i Jazgarzewie.
Biblioteka proponuje czytelnikom do wypożyczenia nie tylko książki, lecz także audiobooki, filmy, gry planszowe i puzzle. Można również wypożyczyć czytnik e-booków.
Osobny artykuł:Zabytki w Piasecznie.
_Lichen99.jpg)
Z tym tematem związana jest kategoria:Transport w Piasecznie.
Miasta partnerskie[35]:
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Piasecznem.
| Części miasta wgTERYT |
|
|---|---|
| Inne |
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta | |
| Wsie |
|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Przysiółek | |
| Części wsi |
|
| Przysiółki wsi |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta | |
| Gminy wiejskie |
|
| Przynależność wojewódzka | |
|---|---|
| Miasta |
|
| Osiedla (1954–1972) |
|
| Gminy wiejskie (1952–1954 i 1973–1975) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
