Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Piława Górna

Na mapach:Ziemia50°40′55″N 16°45′14″E/50,681944 16,753889
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:Piława Górna (ujednoznacznienie).
Piława Górna
miasto igmina
Ilustracja
Panorama miasta
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

dzierżoniowski

Prawa miejskie

1962

Burmistrz

Krzysztof Chudyk

Powierzchnia

20,93[1] km²

Wysokość

289–376 m n.p.m.

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


5969[2]
285,2 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 74

Kod pocztowy

58-240

Tablice rejestracyjne

DDZ

Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego
Mapa konturowa powiatu dzierżoniowskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Piława Górna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Piława Górna”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Piława Górna”
Ziemia50°40′55″N 16°45′14″E/50,681944 16,753889[3]
TERC (TERYT)

0202041

SIMC

0984491

Urząd miejski
ul. Piastowska 69
58-240 Piława Górna
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP
Plan miasta

Piława Górna (niem. Ober-Peilau, w latach 1928–1945Gnadenfrei[4]) –miasto wPolsce, wwojewództwie dolnośląskim, wpowiecie dzierżoniowskim.

Nazwa miasta

[edytuj |edytuj kod]

Istnieją dwie teorie pochodzenia nazwy miasta. Jedna z nich nawiązuje do jego charakteru zXII wieku, bowiem zamieszkiwali ja główniepilarze, dostarczającydrewno surowe. Druga wskazuje, że nazwa została przejęta odrzeki, którą wcześniej już zwanoPiławą. Pierwotna nazwa niemiecka,Peilau[5], jest także fonetyczną adaptacją starszejnazwy słowiańskiej.

Położenie

[edytuj |edytuj kod]

Piława Górna położona jest w południowejPolsce, we wschodniej częściKotliny Dzierżoniowskiej na styku zeWzgórzami Niemczańskimi. Przepływa przez nią rzekaPiława, a takżeŚlęza iPiekielny Potok.

Sąsiednie gminy:Dzierżoniów,Niemcza (wpowiecie dzierżoniowskim) oraz gminy:Stoszowice,Ząbkowice Śląskie (wpowiecie ząbkowickim).

Warunki naturalne

[edytuj |edytuj kod]

Rzeźba terenu

[edytuj |edytuj kod]

W obrębie gminy przebiegają dwa pasma górskie:Wzgórza Bielawskie orazWzgórza Gilowskie. Wschodnie wzniesienia należą również doWzgórz Gumińskich. Miasto położone jest zatem na terenach wyżynnych. Zachodnia granica gminy przechodzi u podnóżaRybiej Góry (411 m n.p.m., obecnie znajduje się tamkopalniaPiława Górna). Na południe od miasta wznosi sięKluczowska Góra (432 m n.p.m.), z zachodnio-północnego zbocza której wypływaPiława, głównarzekapowiatu dzierżoniowskiego. Pomiędzy Piławą Górną aPrzerzeczynem-Zdrój, przy wschodniej granicy, znajduje sięGrzybowiec (364 m n.p.m.). Najwyższym punktem znajdującym się na terenie gminy jest szczyt tzw.małego lasku (376 m n.p.m.).

Klimat

[edytuj |edytuj kod]

Według klasyfikacjiWincentego Okołowicza Piława Górna leży wstrefieklimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego. Według uaktualnionej klasyfikacji Köppena-Geigera Piława Górna leży w strefieCfb – klimatu morskiego zachodnich wybrzeży[6]. Klimat ten cechuje obok ciepłego i długiegolata wyraźnie łagodniejszazima.Średnia roczna temperatura spada tu nieco poniżej +8 °C.Okres wegetacyjny zaczyna się dopiero w pierwszejdekadzie kwietnia i trwa 31–32 tygodnie. Region ten ma najwięcej opadów (powyżej 700, a nawet 800 mm) i przeważają w nim wiatry północno-zachodnie i południowo-zachodnie[7].

Zasoby naturalne

[edytuj |edytuj kod]

Surowce

[edytuj |edytuj kod]

Na terenie gminy Piława Górna stwierdzono występowania udokumentowanych złóżsurowców mineralnych kamieni drogowych i budowlanych. Należą do nich złożagranodiorytu (sjenity, głównieKośmin) orazamfibolity.Ponadto na obszarze gminy w przeszłości eksploatowane były złożagnejsu na obszarzeWzgórz Gumińskich oraz piasków i żwirów na południe od Piławy Górnej[8].

Gleby

[edytuj |edytuj kod]

Większośćgruntów ornych w Piławie Górnej położonych jest na bardzo dobrych glebach klasy I, II, III (69,6%). Największe kompleksy użytków rolnych znajdują się w granicach jednostek strukturalnychCentrum iKośmina[9].

Zasoby wodne

[edytuj |edytuj kod]

Sieć rzeczna jest typowa dla terenów górskich i podgórskich, przy czym lewobrzeżna część dorzeczaPiławy jest bardziej rozwinięta, co wiąże się z przebiegiem pasmaGór Sowich. Charakterystyczne są wiosenne wezbrania związane z topnieniem śniegów. Na terenie gminy brak jest większych zbiorników wodnych[10].

Lasy

[edytuj |edytuj kod]

Tereny wokół Piławy Górnej są dość mocno zalesione, ale w samej gminie lasy zajmują powierzchnię zaledwie 62,5 ha[11]. Największe skupiska lasów na tym obszarze znajdują się naWzgórzach Gumińskich. Dominują drzewostany mieszane, natomiast gatunkiem najbardziej rozpowszechnionym jestdąb[10]. Prawie 97% ogólnej powierzchni lasów znajduje się w rękachLasów Państwowych (Nadleśnictwo Świdnica)[12].

Historia

[edytuj |edytuj kod]

Początki osady Piława datuje się na I połowęXII w. W dokumencie łacińskim z 1189 widniała ona jakoPilava Superius. Była typowąosadą służebną, związaną z największym wówczas w tej częściŚląska grodemNiemcza.

WXII iXIII w. los Piławy był szczególny. Stała się ona miejscowością graniczną trzech piastowskich księstw:świdnickiego,ziębickiego ibrzeskiego[13]. W okresieXII-XIV wieku Piława i ogółemŚląsk, stały się terenem intensywnej akcjiosadniczej ludnościniemieckojęzycznej, a wXV w. była miejscem pobytuhusytów, którzy opanowali region i ustanowiliNiemczę swoją lokalną siedzibą.

WiekiXVII,XVIII,XIX zaznaczyły się licznymi walkami prowadzonymi na tych terenach przez wojskapruskie,austriackie (wojny śląskie), a takżefrancuskie (wojny napoleońskie).

Zabytkowe budynki przy ul. Piastowskiej (fragmentOsiedlaBraci Morawskich), 1744–1754
Ernst Julius von Seidlitz właściciel miejscowych dóbr

W 1740, w warunkach wprowadzonej przezFryderyka II Wielkiego tolerancji religijnej, obok istniejącej odśredniowiecza wsiOberpeilau założona została przez właściciela miejscowych dóbr,Ernsta Juliusa von Seydlitz, osadabraci morawskichGnadenfrei[14].

16 sierpnia1762 miała tutaj miejscebitwa pod Dzierżoniowem. Było to jedno z ostatnich starćwojny siedmioletniej.

Osada w XIX w. stała się miejscowością robotniczą w związku z szybkim rozwojemprzemysłu włókienniczego oraz wydobyciem i obróbką kamienia na tych terenach. W październiku 1858 miejscowość otrzymałapołączenia kolejowe, a w 1860 zbudowano tu dworzec. Również w XIX wieku zbudowano sieci gazową oraz elektryczną. Piława stała się atrakcyjna ze względu na walory krajoznawcze i uznanie wartości wód leczniczych w pobliskimPrzerzeczynie-Zdroju.

17 maja 1879 miało miejsce niecodzienne wydarzenie. Spadł bowiem tutajmeteoryt, nazwanyGnadenfrei.

1 października 1928 wsieOberpeilau,Gnadenfrei iObermittelpeilau zostały połączone w jedną miejscowość pod nazwąGnadenfrei. Właśnie tu w styczniu 1944 rozpoczęto tajną produkcjęsilników elektrycznych dlatorped typuNeger.

Po zakończeniuII wojny światowej, w 1945 r.wieś została włączona doPolski. Pierwszymi polskimi mieszkańcami stali sięprzymusowi robotnicy powracający zrobót przymusowych wRzeszy, kierowanym przezNSDAP. Znaczną część nowej ludności stanowili dawni więźniowieniemieckich obozów koncentracyjnych iwysiedleni ze wschodniej, zabranej części Polski oraz uciekinierzywyznania mojżeszowego dookupacji radzieckiej, którzy przybyli do nowego państwa polskiego. Początkowo status miejscowości był niejasny; teren jej został podzielony. Zachodnią część zajmował od8 maja 1945 garnizonwojsk radzieckich. Część wschodnią nazwanoJerzchów, potemZagórze. W 1947 przywrócona zostałaśredniowieczna nazwaPiława. Została ona podzielona na dwie gminy:Piławę Dolną i Piławę Górną. Ludność dotychczasową,niemieckąwysiedlono. Miejscowość zaludniali Polacy z wielu miejscII RP, w tym wysiedleni z ziem odebranych na wschodzie przezZSRR.

W latach 1945–1954 miejscowość była siedzibąwiejskiej gminy Piława Górna. Rozbudowano wówczas i unowocześnionozakłady przemysłowe, powstały nowe osiedla. W 1953 powstał Klub SportowyPiławianka, a w 1957 utworzonoparafię św. Marcina.

W październiku 1954 Piława Górna, wraz z wsiamiKośminem,Kalinowem iKopanicą, weszła w skład nowo utworzonejgromady Piława Górna, której została siedzibą[15]. 1 stycznia 1956 gromadzie Piława Górna nadanostatus osiedla[16], co oznaczyło, że wszystkie cztery wsie stały się częściami tej skonsolidowanej jednostki, a więc w praktyce zostały połączone w jeden organizm o nazwiePiława Górna[16]. 18 lipca 1962 osiedle Piława Górna otrzymałostatus miasta[17].

1 września 1969 otwartoszkołę podstawową, a 19 listopada 1976 Miejski Ośrodek Kultury.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało dowojewództwa wałbrzyskiego.

Demografia

[edytuj |edytuj kod]
OpisOgółemKobietyMężczyźni
Jednostkaosób%osób%osób%
Populacja6776100352952,08324747,92
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
323,7168,6155,1
Źródło: GUS[18]
Dane na 31.12.2011

Ludność

[edytuj |edytuj kod]

Według danychGUS z 31 grudnia 2019 r. Piławę Górną zamieszkiwały 6394 osoby[19], natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku miasto zamieszkiwały 6382 osoby[20]. 1 stycznia 2023 r. miasto zamieszkiwało 5969 osób[2](514. miejsce w kraju). Liczba ta z roku na rok maleje, rośnie zaś wartośćwskaźnika feminizacji. 31 grudnia 2011 wynosił on 108,7. Wskaźnik ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym osiągnął poziom 53,8[21]. Ludność Piławy Górnej stanowi około 6,4% ludnościpowiatu. Duża część mieszkańców faktycznie mieszka pozagminą, pracując lub studiując głównie weWrocławiu,Wałbrzychu czy poza granicamikraju.

Rozwój demograficzny miasta

[edytuj |edytuj kod]

Analizując okres 1995–2012 wyraźnie widoczny jest spadek liczby ludności Miasta Piława Górna, szczególnie zauważalny w latach 1995–2002. Istnieje ujemnyprzyrost naturalny oraz ujemnesaldo migracji[22]. W 2012 przyrost liczby ludności w mieście wyniósł –4‰.

Liczba mieszkańców w latach 1995–2014 (dane na31 grudnia)
Źródło:GUS

Piramida wieku mieszkańców Piławy Górnej w 2014 roku[23].

Struktura miasta

[edytuj |edytuj kod]

Podział administracyjny

[edytuj |edytuj kod]

W skład Piławy Górnej wchodząKalinów,Kośmin iKopanica. Te trzy dzielnice są integralnymi częściamimiasta. Pozostały teren nie należy do żadnejdzielnicy, potocznie określany jest mianemCentrum.

Kośmin
Kopanica
Kalinów
Osiedle Młyńskie
Osiedle Nowe
Centrum
Kopalnia Piława Górna

Zabudowa

[edytuj |edytuj kod]
Pałac Gladishof (XVII w.)

Piława Górna posiada czytelny układ wsi dwurzędowej, wzbogacony wXVIII wieku o czworokątnyrynek. Centralną część miasta stanowi kompleks budowlany o nazwieOsiedleBraci Morawskich, położony między ulicami: Fabryczną i Kasztanową[24]. Na osi rynku, na wzgórzu, usytuowano duży zespół pałacowo-parkowy. Jest to obecnie reprezentacyjnypałac fabrykancki o eklektycznej, bardzo urozmaiconej bryle, otoczonyparkiem.

W dolnej, starszej części miasta (dawna wieś), znajduje się romantyczny pałac otoczony rozległym parkiem z towarzyszącym folwarkiem. W tej części usytuowany jest kościół parafialny o średniowiecznej genezie, wielokrotnie przebudowywany, a rozbudowany w okresie powojennym.

Zabudowa części starszej, wzdłuż ulicy Henryka Sienkiewicza, jest typu zagrodowego, o układzie przeważnie czworokątnym. Zabudowa części południowo-wschodniej, ukształtowanej już w XVIII i XIX wieku, to budynki jedno- i dwukondygnacyjne, wolno stojące, nakryte ceramicznymi dachami dwuspadowymi o charakterze miejskim.Główna część miasta w większość terenów zabudowanych znajduje się po lewej stronie rzekiPiławy.

Zabytki

[edytuj |edytuj kod]
Park miejski

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[25]:

  • kościół parafialny św. Marcina z XVI oraz końca XIX wieku (ul. H.Sienkiewicza 30)
  • zespół pałacowo-parkowy z XVII oraz połowy XIX wieku (ul. H.Sienkiewicza 96):
  • gimnazjum, obecnie ośrodek szkolno-wychowawczy, z lat 1894–1896 (ul. Szkolna 6).

Do innych ważnych zabytków można również zaliczyć:

Krzyż kamienny
  • zespół zabytkowydworca kolejowego z końcaXIX wieku, znajdujący się we wschodniej części miasta (ul. Kolejowa 6)
  • wiatrak z XVIII wieku (ul. Nowa 5)
  • krzyż kamienny przy kościeleparafialnym św. Marcina (ul. H.Sienkiewicza 30). Według legendy krzyż pochodzi z 2. połowy XVII w. Inna legenda uznaje go zakrzyż pokutny, tym samym starszy o co najmniej 150 lat. W rzeczywistości przyczyna fundacji krzyża oraz jego wiek, są nieznane.
  • szkoła Seydlitza, obecniegimnazjum, z lat 1905–1907 (ul. Wiejska 2)
  • pałac Oberhof z końca XVIII wieku (ul. Bolesława Chrobrego 32)
  • OsiedleBraci Morawskich wybudowane w latach 1744–1754:
    • dom sióstr zbudowany w latach 1743–1750 (pl. Piastów Śląskich 5)
    • dom wdów z 2. połowy XVIII wieku (pl. Piastów Śląskich 9)
    • dom wdowców wybudowany w 1743 r. (ul. Piastowska 80)
    • dom braci wybudowany w 1746 r. (pl. Piastów Śląskich 4)
    • cmentarzbraci morawskich, obecnie park miejski.

Struktura powierzchni

[edytuj |edytuj kod]

Piława Górna zajmuje teren 2093 ha[1] (280. miejsce w kraju). Mimo miejskiego charakteru gminy, większość jej powierzchni zajmują grunty orne. Miasto obejmuje 4,24% powierzchnipowiatu.

Struktura użytkowania gruntówPowierzchnia (ha)Udział w pow. ogólnej (%)
Użytki rolneGrunty orne157375,8
Sady211,0
Łąki633,0
Pastwiska834,0
Użytki leśne i grunty zadrzewione723,5
Grunty pod wodami70,3
Grunty zurbanizowaneTereny zabudowane1205,8
Tereny niezabudowane140,7
Zieleń00,0
Drogi i koleje1135,4
Nieużytki70,3
Powierzchnia wyrównawcza10,0
Źródło[26]:

Gospodarka

[edytuj |edytuj kod]

Budżet miasta

[edytuj |edytuj kod]

Dochody budżetu gminy w 2011 wyniosły ok. 16,8 mln zł, co dało 2476 zł na każdego mieszkańca. Jeżeli chodzi o wydatki, to najwięcej funduszy pochłaniają oświata i wychowanie, pomoc społeczna, transport i łączność oraz administracja publiczna[27].

Rynek pracy

[edytuj |edytuj kod]

W odniesieniu do zatrudnienia widać, że zarówno w całympowiecie dzierżoniowskim, jak i w Piławie Górnej, dominuje zatrudnienie wprzemyśle ibudownictwie oraz wusługach. Istotnym jednak problemem jestbezrobocie. Liczba bezrobotnych w Piławie Górnej w 2011 wyniosła ponad pięćset osób[21]. Stopa bezrobocia jednak sukcesywnie spada od 2005 i utrzymuje się na poziomie 11,4%[28].

Rolnictwo

[edytuj |edytuj kod]

Powierzchnię Piławy Górnej w głównej mierze stanowią użytki rolne.Na terenie gminy w 2005 roku zarejestrowanych było 125gospodarstw rolnych. Są to głównie działki rolne i gospodarstwa rolne nieprzekraczające powierzchni 5 ha.Produkcja roślinna w gminie opiera się głównie na uprawie zbóż, wśród których dominujepszenica. Miejski charaktergminy, odchodzenie od produkcji zwierzęcej, zapotrzebowanie ziemi na cele nierolnicze wymusiły zmianę struktury użytkowania gruntów w Piławie Górnej.Na przełomie lat 1996–2007 spadek powierzchni użytków zielonych w gminie wyniósł 31%. Szczególnie dotyczył on powierzchni łąk[29].

Przemysł i usługi

[edytuj |edytuj kod]

O rozwoju Piławy Górnej zadecydowały produkcjaodzieży oraz tradycje wydobycia i przerobu kamienia, sięgające roku 1740. Zarejestrowanych jest w niej ponad sześćsetpodmiotów gospodarczych, z czego 97% działa w sektorze prywatnym. W strukturze gospodarki lokalnej przeważają podmioty niebędące podmiotami prawa handlowego i działające na podstawie wpisu do rejestru działalności gospodarczej.Przedsiębiorstwa należą do grupy średnich i małych przedsiębiorstw.

Najwięcej lokalnych przedsiębiorstw zajmuje się tzw.przetwórstwem przemysłowym. Poza tym w gminie popularne są takie branże, jak:handel, naprawa pojazdów samochodowych,budownictwo,transport, gospodarka magazynowa oraz obsługa nieruchomości i przedsiębiorstw[30].

Gospodarka lokalna Piławy Górnej zdominowana jest przez podmioty działające wprzemyśle, z czego większość w branżykamieniarskiej, dzięki bogatym złożom kamienia. Na bazie wielopokoleniowych doświadczeń funkcjonuje tu ponad 100 małych i dużych zakładów kamieniarskich. Miasto należy bowiem do największych ośrodków przemysłu kamieniarskiego wPolsce.

Piława Górna zawdzięcza rozwój tej gałęziprzemysłubraciom morawskim, którzy osiedlili się na jej terenie w XVIII wieku[31]. Obecnie na obszarze gminy znajduje się kopalniaPiława Górna, zajmująca się eksploatacjąamfibolitu imigmatytu[30].

Turystyka

[edytuj |edytuj kod]

Ze względu na swoje położenie, miasto jest atrakcyjne krajoznawczo i turystycznie. Urozmaicona rzeźba terenu i bliskie sąsiedztwoGór Sowich mogą stanowić atrakcję turystyczną dla mieszkańcówWrocławia iDolnego Śląska jako baza wypadowa. Jednak baza noclegowa i turystyczne przedsięwzięcia w Piławie Górnej są słabo rozwinięte[32].

Szlaki turystyczne

[edytuj |edytuj kod]

szlak turystyczny czarnyZiębiceLipaJasłówekKrzelkówZameczny PotokCiepłowodyKawia Góra (Łysica)RuszkowiceOstra GóraPodlesiePrzerzeczyn-ZdrójGrzybowiecPiława GórnaPiława Dolna

szlak turystyczny niebieskiPiława GórnaLigota MałaPrzerzeczyn-ZdrójPodlesieRuszkowicePrzełęcz nad Blotnicą[33]

Wyznaczony zostałszlak rowerowy o długości ok. 6 km. Przebiega on przez miejsca zabytkowe i inne interesujące obiekty, takie jak: kamieniołomy, Pałac Oberhoff czy wzgórze widokowe naGrzybowcu[34].

Transport

[edytuj |edytuj kod]
Plac Piastów Śląskich
Stacja w Pilawie Górnej od strony torów, w oddali szynobus – 2013 r.

Przez Piławę Górną nie przebiegadroga krajowa. Przez miasto przechodzidroga wojewódzka nr 382 – piławski odcinek ma długość 3,3 km. Prowadzi ona zŁazisk k.Bolesławca dogranicy państwowej wGościcach. Przebiega takżedroga powiatowa, odcinek o długości 6,5 km łączącyJodłownik iCiepłowody.

Mieszkańcy gminy mogą korzystać z kilku rodzajów komunikacji zbiorowej: komunikacji miejskiej, komunikacji międzymiastowej oraz kolei[35]. Miasto ma połączenia kolejowe m.in. zLegnicą,Dzierżoniowem,Świdnicą,Ząbkowicami Śląskimi iKłodzkiem[36]. Przebiegają przez nie linie kolejowe:nr 137 inr 310.

Według stanu na luty 2018 r. miejscowość jest objęta sieciąpublicznego transportu zbiorowego, funkcjonującej na obszarzepowiatu dzierżoniowskiego,organizowanej przez Zarząd Komunikacji Miejskiej w Bielawie[37].

Oświata

[edytuj |edytuj kod]
Gimnazjum, ob. ośrodek szkolno-wychowawczy (1894–1896)

Zadania z zakresu edukacji w Piławie Górnej realizują:przedszkole,szkoła podstawowa orazgimnazjum. W Piławie Górnej mieści się także Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, który prowadzi nauczanie specjalne, orazdom dziecka[38]. W mieście działa także Miejska Biblioteka Publiczna. Ogólna liczba osób w wieku do 15 lat wynosiła w 2011 1060 osób (15,6% mieszkańców miasta)[11].

Służba zdrowia

[edytuj |edytuj kod]

Zakres oferowanych dostępnych usług z zakresu ochrony zdrowia w Piławie Górnej prezentuje się skromnie. Na terenie miasta działaprzychodnia rodzinna oraz dwieapteki, a trzechlekarzy prowadzi indywidualne praktykistomatologiczne. Struktura placówek służb zdrowia jest niewystarczająca przede wszystkim w zakresie dostępu do specjalistów[39].

Kultura i sztuka

[edytuj |edytuj kod]
Krzyż na placu Piastów Śląskich

W gminie działa Miejski Ośrodek Kultury, który pełni rolę animatora kultury na terenie miasta. Posiada on własny budynek z salą widowiskowo-kinową, gdzie organizuje lub współorganizuje takie wydarzenia, jak:Wojewódzkie Spotkania Artystyczne Klubów Seniora, cykliczną imprezęPokaż talent czyDni Piławy Górnej.

Do najbardziej znanych zespołów należą:

  • założony w 1981 zespół kabaretowo-estradowySiwy Włos
  • Orkiestra Dęta orazKapela Miejska
  • zespółGórzanie, prezentujący folklor różnych regionówPolski
  • Słoneczny Teatr Zabawy, skupiający dzieci zainteresowane teatrem.

Miejski Ośrodek Kultury oferuje również zajęcia dla dzieci, młodzieży i dorosłych, m.in.wsekcji plastycznej,tanecznej,muzycznej, recytatorskiej, wokalnej, zajęcia z rytmiki dla maluchów czy zajęciafitness, w tym fitness dla seniorów[39].

Sport i rekreacja

[edytuj |edytuj kod]

Organizatorem życiasportowego w gminie jest Klub SportowyPiławianka oraz dwa uczniowskie kluby sportowe:Orzeł wszkole podstawowej iSporty Modelarskie i Rekreacja wgimnazjum[34].Piławianka prowadzi zajęcia sportowo-rekreacyjne zpiłki nożnej oraztenisa ziemnego. Posiada dwa pełnowymiarowe boiska sportowe i korty tenisowe. Jedno z boisk posiada trybuny dla kibiców i pełnowymiarową bieżnię lekkoatletyczną.

Uczniowskie kluby sportowe ukierunkowane są na dyscypliny takie jak:koszykówka,siatkówka,sporty modelarskie i rekreacja. Przyszkole podstawowej powstał kompleks boisk sportowychOrlik 2012[40].

HistoriaPiławianki

[edytuj |edytuj kod]

PoII wojnie światowej w Piławie Górnej zaczęła osiedlać się ludność powracająca m.in. z robót przymusowych w Niemczech lub z niemieckich obozów koncentracyjnych i wysiedleni ze wschodniej, zabranej części Polski oraz uciekinierzy do okupacji radzieckiej wyznania mojżeszowego, którzy przybyli do nowego państwa polskiego. Wśród nich byliŻydzi, którzy we wsi założyli Żydowski Klub Sportowy. Nie był to zespółzrzeszony, a swoje mecze rozgrywał z reprezentacjami sąsiednich miejscowości. Dopiero w 1949Polacy założyli swój Klub Zakładowy „Włókniarz”, który działał przy fabrycejedwabniczej. Był to zespół zarejestrowany i zadebiutował wklasie C podokręguświdnickiego[41].

W 1953 roku, po połączeniuklubu sportowego „Włókniarz” z innym lokalnym zespołem, powstał Klub Sportowy „Piławianka”. Szybko ranga tej drużyny wzrastała, do 1959 rozbudowano jej zaplecze materialne. W tym czasiePiławianka awansowała już do klasy A, powstała też w 1958 drużyna juniorów[42].

W 1962 Piława Górna uzyskałaprawa miejskie, co podniosło rangę klubu. Wlatach 70. XX wieku sukcesy wklasie A odnosiła drużyna seniorów i juniorów, którzy w 1979 r. zdobyli szczyt. 21 października 1979 r. stadionowi miejskiemu w Piławie Górnej nadano imięJuliana Jungera, zasłużonegonauczyciela i działacza społecznego w pierwszych latach po II wojnie światowej[43].

W latach 1985–1987 rozbudowywano zaplecze materialne klubu, dzięki czemu powstały: pawilon sportowy, hotel, kawiarnia klubowa, sekretariat, budynek gospodarczy, boczne boisko do gry dla juniorów, płyta treningowa i boisko główne. W latach19881996Piławianka grała w lidze międzywojewódzkiej. 22 maja 1988 został rozegrany mecz zresztą świata, na który przybył do Piławy Górnej słynnytrenerKazimierz Górski[44].

Po przemianach społeczno-gospodarczych, wwolnorynkowej Polsce klub zaczął upadać finansowo, gdyż wycofał się jego głównysponsor. Piłkarze musieli podejmować inne prace, gdyż przestano wypłacać im z klubu pensje. To mocno rzutowało na skład drużyny[45].

Sytuacja finansowa klubu sportowego zmieniła się dopiero w XXI wieku.

Wyniki rozgrywek

[edytuj |edytuj kod]
sezonligalokatapktuwagi
2002/03klasa okręgowa, grupaWałbrzych12.33
2003/04klasa okręgowa, grupaWałbrzych15.22spadek
2004/05klasa A, grupaWałbrzych II4.52
2005/06klasa A, grupaWałbrzych II2.63
2006/07klasa A, grupaWałbrzych II1.71awans
2007/08klasa okręgowa, grupaWałbrzych6.41
2008/09klasa okręgowa, grupaWałbrzych9.41
2009/10klasa okręgowa, grupaWałbrzych15.23spadek
2010/11klasa A, grupaWałbrzych II7.49
2011/12klasa A, grupaWałbrzych II1.78awans
2012/13klasa okręgowa, grupaWałbrzych3.56
2013/14klasa okręgowa, grupaWałbrzych11.39
2014/15klasa okręgowa, grupaWałbrzych14.28spadek
2015/16klasa A, grupaWałbrzych II1.79awans
2016/17klasa okręgowa, grupaWałbrzych12.31
2017/18klasa okręgowa, grupaWałbrzych11.36
2018/19klasa okręgowa, grupaWałbrzych15.25spadek
2019/20klasa A, grupaWałbrzych II5.26
2020/21klasa A, grupaWałbrzych II6.36
2021/22klasa A, grupaWałbrzych II1.72awans

źródło: portal 90minut.pl[46]

Znani zawodnicy

[edytuj |edytuj kod]

Religia

[edytuj |edytuj kod]
Kościół św. Marcina

Większość mieszkańców Piławy Górnej, 88,6% stanowiąrzymscy katolicy[47]. Skupiają się oni wokółparafii św. Marcina, która oprócz kościoła posiadakaplicę mszalnąNMP Różańcowej wKośminie.

Osoby związane z Piławą Górną

[edytuj |edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Piławą Górną.
 Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie urodzeni w Piławie Górnej.

Zobacz też

[edytuj |edytuj kod]

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. abGłówny Urząd Statystyczny,Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013, Warszawa 2013, s. 57.
  2. abGUS,Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-12] (pol.).
  3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG,Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 27 maja 2025, identyfikatorPRNG: 101259.
  4. Archiwalne niemieckie urzędowe zestawienie miejscowości przedwojennego powiatu dzierżoniowskiego.. [dostęp 2017-11-03]. [zarchiwizowane ztego adresu (2017-11-03)].
  5. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262).
  6. Dane dotyczące geografii Piławy Górnej.
  7. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 20.
  8. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 16–17.
  9. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 17.
  10. abZałożenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 19.
  11. abGłówny Urząd Statystyczny,Statystyczne vademecum samorządowca. Gmina miejska Piława Górna, Wrocław 2012, s. 3.. [dostęp 2013-10-20]. [zarchiwizowane ztego adresu (2013-10-20)].
  12. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 24–25.
  13. JanuszJ. Czerwiński JanuszJ.,RyszardR. Chanas RyszardR.,Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 379 .
  14. Richard Schueck,Vergangenheit und Gegenwart von Peilau-Gnadenfrei, Reichenbach in Schlesien 1911, s. 14.
  15. Uchwała Nr 12/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu dzierżoniowskiego; w ramach Zarządzenia nr 13 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 20 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71).
  16. abDz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299.
  17. Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188.
  18. 'Główny Urząd Statystyczny,Rocznik demograficzny, Warszawa 2012, s. 83.
  19. Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-14] .
  20. GUS,TABL. 11. LUDNOŚĆ WEDŁUG WOJEWÓDZTW, POWIATÓW, GMIN ORAZ PŁCI W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W 2020 R., 30 czerwca 2020 .
  21. abGłówny Urząd Statystyczny,Statystyczne vademecum samorządowca. Gmina miejska Piława Górna, Wrocław 2012, s. 1.. [dostęp 2013-10-20]. [zarchiwizowane ztego adresu (2013-10-20)].
  22. Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego,Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 13-14.
  23. Piława Górna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
  24. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 13.
  25. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego.
  26. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 14.
  27. Główny Urząd Statystyczny,Statystyczne vademecum samorządowca. Gmina miejska Piława Górna, Wrocław 2012, s. 2.. [dostęp 2013-10-20]. [zarchiwizowane ztego adresu (2013-10-20)].
  28. Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego,Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 16-20.
  29. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 21–22.
  30. abZałożenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 23–24.
  31. Informacje zawarte na stronie Urzędu Miasta; dostęp: 2013-08-30.
  32. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 24.
  33. Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-20.
  34. abDolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego,Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 10.
  35. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 31.
  36. Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego,Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 7.
  37. serwis Zarządu Komunikacji Miejskiej w Bielawie. [dostęp 2018-02-03].
  38. Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego,Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 10-11.
  39. abDolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego,Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 11.
  40. Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego,Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 12.
  41. 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008, s. 4–5.
  42. 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008, s. 6–12.
  43. 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008, s. 13–14.
  44. 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008, s. 15–19.
  45. 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008, s. 20–23.
  46. Skarb - Piławianka Piława Górna [online], 90minut.pl [dostęp 2023-08-12] .
  47. Informacje zawarte na stronie parafii; dostęp: 2013-08-30. parafia.pg.maszt.pl. [zarchiwizowane ztego adresu (2013-05-01)]..

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]
  • 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008.
  • Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego,Plan rozwoju lokalnego gminy Piława Górna na lata 2004–2007, Wrocław-Piława Górna 2004.
  • Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego,Plan rozwoju lokalnego gminy Piława Górna na lata 2007–2013, Piława Górna 2007.
  • Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego,Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013.
  • Główny Urząd Statystyczny,Statystyczne vademecum samorządowca. Gmina miejska Piława Górna, Wrocław 2012.
  • Gerhard Meyer,Gnadenfrei. Eine Herrnhuter Siedlung des schlesischen Pietismus im 18. Jahrhundert. Hamburg 1950.
  • Max Moritz Meyer,Berufen zur Verkündigung: Ein Herrnhuter Beitrag aus Peilau, Gnadenfrei, Niesky u. Gnadenfeld zur Geistes – u. Kulturgeschichte Schlesiens, München 1961.
  • Richard Schueck,Vergangenheit und Gegenwart von Peilau-Gnadenfrei, Reichenbach in Schlesien 1911.
  • Birgit A. Schulte,Die schlesischen Niederlassungen der Herrnhuter Brüdergemeine Gnadenberg, Gnadenfrei und Gnadenfeld – Beispiele einer religiös geprägten Siedlungsform. Insingen bei Rothenburg o.d.T. 2005,ISBN 3-7686-3502-3.
  • Agnieszka Szwed,Klub Sportowy Piławianka 1957-1997, Wrocław 1999.
  • Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011.

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Miastawojewództwa dolnośląskiego
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa dolnośląskiego

Powiat dzierżoniowski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu dzierżoniowskiego

Powiat dzierżoniowski (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945–75)
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piława_Górna&oldid=78108306
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp