Petersburg,Sankt Petersburg[a] (ros.Санкт-Петербургtrb.Sankt-Pietierburgtrl.Sankt-Peterburg[b]); dawniej: Piotrogród (ros.Петроградtrb.Pietrogradtrl.Petrograd), Leningrad (ros.Ленинград)) – miasto wRosji, położone w delcieNewy nadZatoką Fińską. W latach 1712–1918 stolicaImperium Rosyjskiego. Powierzchnia 1439 km², liczba ludności 5 384 342[1].
Nazwa miasta w ciągu wieków ulegała zmianie. Pierwotnie na cześćśw. Piotra miasto nazywało się Сан(к)тпитербурхъ, co było wzorowane na niderlandzkiej wymowieSint Petersburg, a wynikało z faktu, iż carPiotr I w młodości przebywał przez pewien czas w Holandii. Później ustabilizowała się nazwa w obecnym odniemieckim brzmieniu.
Nazwa „Leningrad” w petersburskim porcie morskim w 2009
Po wybuchuI wojny światowej, 31 sierpnia 1914 roku[2] niemiecko brzmiącą nazwę zamieniono ze względów patriotycznych na jej rosyjskie tłumaczenie „Piotrogród” (Петроград). Prawie dziesięć lat później, 26 stycznia 1924 Piotrogród stał się „Leningradem” – w ten sposób uczczono pamięćWłodzimierza Lenina, zmarłego przywódcy Rosji Radzieckiej. 6 września 1991 miastu przywrócono dawną nazwę[3][4].
„Piter” (Пи́терPitier) – to z kolei nieoficjalna, pieszczotliwa, potoczna nazwa miasta, która funkcjonowała już w XIX wieku, była używana zarówno w czasach radzieckich, jak też obecnie. Stosuje się też określenia Культурная столица (Stolica Kultury), Северная столица (Północna Stolica), Вторая столица (Druga Stolica), Северная Венеция (Wenecja Północy), Северная Пальмира (Palmyra Północy), Петрополь (Pietropolis), Невоград (Newograd), Окно в Европу (Okno do Europy).
Zalecaną polską nazwą miasta (egzonimem), zgodnie z ustaleniamiKomisji Standaryzacji Nazw Geograficznych jest tradycyjna forma „Petersburg”[5]. W 2006 roku Komisja dopuściła używanie egzonimu wariantowego „Sankt Petersburg”, w dalszym ciągu zalecając w języku polskim używanie nazwy „Petersburg”[6].
Petersburg jest największym poMoskwie ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i naukowym Rosji, jednak pod względem odwiedzin turystów przewyższa stolicę, i tak np. w 2004 było ich 3,4 mln. PrzezUNESCO został ogłoszony „ósmym najbardziej atrakcyjnym turystycznie miastem świata”, m.in. w związku z opiniami, że jest jednym z najwspanialszych zespołów urbanistycznych świata.
Według map i danych topograficznych z 1864 r. przyjęło się podawać, że Petersburg położony jest w delcie Newy na 101 wyspach. W rzeczywistości pod wpływem czynników naturalnych oraz na skutek działalności ludzkiej liczba ta od tego czasu systematycznie malała. Na początku lat 70. XX w. było już tylko 50 wysp[7]. Wyspy te spięte są 396 mostami, z których 14 największych jest co noc otwieranych w celu umożliwienia statkom przedostania się na jezioroŁadoga. Z tego względu nazywany bywaWenecją Północy.
W mieście istnieje 41 szkół wyższych, w tymPetersburski Uniwersytet Państwowy, ponad 170 instytucji naukowo-badawczych, ponad dwa tysiące bibliotek (w tym Biblioteka im. Michaiła Sałtykowa-Szczedrina), obserwatorium astronomiczne Pułkowo,Teatr Maryjski, który w latach 1920–1992 funkcjonował jako Teatr Opery i Baletu im. Sergieja Kirowa. Funkcjonuje ciesząca się światową sławą filharmonia, założona w 1862.
Petersburg jest jednym z głównych centrów muzealnych świata. Swoje zasoby udostępnia jedno z trzech największych muzeów świata –Ermitaż – a ponadtoPaństwowe Muzeum Rosyjskie, Muzeum Antropologii i Etnografii (Kunstkamera) oraz kilkaset mniejszych. W pobliżu miasta znajdują się liczne miejscowości turystyczno-wypoczynkowe z kompleksami parkowo-pałacowymi byłych carów Rosji:Carskie Sioło,Peterhof,Pawłowsk,Zielenogorsk,Gatczyna.
Grawiura: St. Petersburg i Newa 1753. Valeriani Joseph i Machaew Michaił IwanowiczPomnik Piotra WielkiegoPomnik Mikołaja I, 1859 (2016)
Historyczne mapy miasta:
Mapa miasta z 1744Mapa miasta z 1776Mapa St. Petersburga,Meyers Konversationslexikon, 1890Mapa St. Petersburga i jego okolic,Meyers Konversationslexikon, 1890Plan Leningradu z 1978
Sprawą prestiżową dla władców Rosji z dynastiiRomanowów było uzyskanie dostępu doMorza Bałtyckiego. Przez ponad sto lat kolejni carowie bezskutecznie starali się osiągnąć wyznaczony cel. Dopiero w okresie rządówPiotra I Rosjanie znaleźli się nad Bałtykiem. Dziękiwojnie północnej, którą toczył ze Szwedami w latach 1701–1721 oraz zwycięstwie wbitwie pod Połtawą w 1709, a także korzystnych ustaleniachpokoju w Nystad (fin. Uusikaupunki), mógł przystąpić do zagospodarowywania nadmorskich obszarów.
Głównym marzeniem cara było zbudowanie od podstaw miasta, które miało świadczyć o narodzinach potęgi państwa rosyjskiego. Prace budowlane, w których brali udział najwybitniejsi architekci ówczesnej Europy, rozpoczęły się już w 1703 na zdobytej rok wcześniej od SzwecjiWyspie Zajęczej (fin. Jänissaari), położonej wIngrii u ujścia Newy. Był to obszar podmokły i słabo zaludniony, toteż osuszenie tych terenów było podstawowym wyzwaniem dla budowniczych.
Wbrew niektórym mitom, nie był to obszar dziewiczy. Miasto ulokowano w miejscu, gdzie znajdowała się dawna szwedzka forteca Nienschants, miasto Nien z ok. tysiącem mieszkańców oraz mniejsze osady. Ruiny fortecy odegrały istotną rolę jako źródło surowca do budowy fundamentów pierwszych gmachów miasta[10].
Pierwszą budowlą wzniesioną na obszarze Wyspy Zajęczej byłaTwierdza Pietropawłowska, którą rozpoczęto wznosić na mocy rozkazu cara z dnia 16 maja (27 maja według kalendarza gregoriańskiego) 1703. Dzień ten jest uznawany za datę założenia miasta. Na płycie kamiennej specjalnie przygotowanej na tę uroczystość wyryto następujący napis:
„Roku pańskiego 1703, 16 maja założone zostało przez cara i wielkiego księcia Piotra Aleksiejewicza miasto Sankt-Petersburg.”
Dzięki dogodnemu położeniu geograficznemu rozwinął się w nim przemysł stoczniowy (np. Stocznia Bałtycka), maszynowy (Zakłady Elektrosiła,Fabryka Kirowa), elektrotechniczny i elektroniczny, hutnictwo żelaza i metali kolorowych, przemysł chemiczny, a zwłaszcza gumowy, włókienniczy, odzieżowy, skórzano-obuwniczy, poligraficzny, drzewny, papierniczy, materiałów budowlanych oraz spożywczy.
W Petersburgu znajduje się zatrudniająca 6700 osób fabryka aut, w której produkowany był modelChevrolet Cruze.
Petersburg jest wielkim węzłem kolejowym i drogowym oraz jednym z największych portów morskich Rosji. Port rzeczny połączony jest drogami wodnymi z morzami:Białym,Azowskim,Kaspijskim i Czarnym. Znajduje się tu także międzynarodowyport lotniczy Pułkowo.
W XVIII-wiecznymkościele św. Katarzyny został pochowany król Stanisław August Poniatowski. Spoczywał tu do 1938 r.
W Petersburgu znajdują się pomnikAdama Mickiewicza oraz kamienica, w której mieszkał od kwietnia 1828 do maja 1829 (pobyt upamiętnia tablica na ścianie budynku).
W Petersburgu spędziła ostatnie lata życia i zmarła polska kompozytorkaMaria Szymanowska.
↑Według: Anna Reid „Leningrad. Tragedia oblężonego miasta 1941–1944” strona 566, Wydawnictwo Literackie 2012,ISBN 978-83-08-04729-3, zmiana nazwy nastąpiła z dniem 1 października 1991, a poprzedziło je „zacięte” referendum.
↑Nazewnictwo geograficzne świata, Warszawa: Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Zeszyt 6. Białoruś, Rosja, Ukraina, 2005, s. 46,ISBN 83-239-9020-4 [dostęp 2009-07-04] [zarchiwizowane 2022-01-08].
↑PaulP.KeenanPaulP.,A Space between Two Worlds: St. Petersburg in the Early Eighteenth Century, [w:]PaulP.Stock (red.),The Uses of Space in Early Modern History, New York: Palgrave Macmillan US, 2015, s. 97–124,DOI: 10.1057/9781137490049_5,ISBN 978-1-349-50434-3(ang.).
.svg)
.jpg)
.jpg)
