 Pellegrino Artusi (1891) | |||
| Data i miejsce urodzenia | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Porte Sante we Florencji | ||
| Zawód, zajęcie | przedsiębiorca | ||
| |||
Pellegrino Artusi (ur.4 sierpnia1820 wForlimpopoli, zm.30 marca1911 weFlorencji) –włoski kupiec i pisarz, autor książek kucharskich.
Był synem kupca artykułów kolonialnych Agostino Artusiego i Teresy Giunchi[1]. Uczył się w szkole wBertinoro, by w roku 1835 wyjechać doBolonii, gdzie żył w środowisku studentówmiejscowego uniwersytetu. W 1850 powrócił do Forlimpopoli, gdzie pomagał ojcu w prowadzeniu interesów w branży spożywczej. Stabilne życie rodziny Artusi uległo dramatycznemu załamaniu w styczniu 1851, kiedy na miasto napadła grupa przestępców pod wodzą Stefano Pelloniego, zwanego Il Passatore[2]. Banda Pelloniego uprowadziła zamożnych mieszkańców miasta i przetrzymywała ich jako zakładników w miejscowym teatrze, domagając się wysokich opłat za uwolnienie. Wśród uwięzionych kobiet była siostra Artusiego, Gertrude, która została zgwałcona przez bandytów i w konsekwencji postradała zmysły[2].
W 1852 rodzina Artusi przeniosła się doFlorencji. Pellegrino Artusi zajmował się finansami, ale coraz więcej czasu poświęcał literaturze isztuce kulinarnej. Zakupił dom na Placu D'Azeglio we Florencji, w którym mieszkał do końca życia. W 1855, w czasie pobytu wLivorno odwiedził karczmę niejakiego Domenici. Całą noc cierpiał z powodu bólu żołądka, co uznał za konsekwencję zjedzeniazupy minestrone. Dopiero po powrocie do Florencji dowiedział się, że w Livorno panuje epidemiacholery, a on sam zaraził się tą chorobą i ból żołądka stanowił tego konsekwencję[3]. Pobyt w Livorno zainspirował Artusiego do opracowania nowego przepisu na minestrone.
W latach 70. XIX w. stał się zamożnym człowiekiem i mógł poświęcić się studiom antropologicznym i literackim[3]. W tym czasie opublikował dwie książki poświęcone poetom włoskim:Ugo Foscolo iGiuseppe Giustiiemu(inne języki)[3]. Z czasem jego zainteresowania skoncentrowały się wokół fizjologii żywienia. W opracowaniu przepisów kulinarnych pomagał mu mieszkający w jego domu kucharz Francesco Ruffilli. Artusi zmarł w 1911 i został pochowany na cmentarzu Porte Sante, położonym przykościele San Minatio al Monte.
Najbardziej znanym dziełem Artusiego pozostajeksiążka kucharska pt.La scienza in cucina e l'arte di mangiare bene (Nauka gotowania i sztuka dobrego życia), wydana w 1891 i stanowiąca klasyczne dziełokuchni włoskiej[2]. Książka zawiera 790 przepisów[1]. Artusi wydał ją na własny koszt gdyż żaden z wydawców nie chciał sfinansować publikacji[4]. Autor wykorzystał w swojej pracy zdobycze nauki, odwołując się do prac włoskiego fizjologaPaolo Mantegazzy. Książka stanowiła kolekcję przepisów z różnych części Włoch, stanowiąc próbę kodyfikacji kuchni włoskiej, dwadzieścia lat pozjednoczeniu państwa włoskiego. Dzieło już za życia Artusiego zostało sprzedane w 200 tysiącach egzemplarzy, doczekało się tłumaczenia na dziewięć języków, w tym najęzyk polski (Włoska sztuka dobrego gotowania, tłum. Tessa Capponi-Borawska, Małgorzata Jankowska Buttitta)[4].
W 1904 Artusi wydał praktyczny poradnik dla amatorów gotowania pt.Ecco il tuo libro di cucina (Oto twoja książka kucharska), zawierający ponad 3000 przepisów i 150 tablic poglądowych.
W mieście Forlimpopoli znajduje się popiersie Artusiego, ulica jego imienia, a także niewielkie muzeum[1]. Od 1997 władze miasta organizują Festa Artusiana – coroczną imprezę ku czci słynnego rodaka[5]. W czasie festiwalu jest przyznawana nagroda imienia Artusiego za „najbardziej oryginalny wkład w relacje między człowiekiem, a jedzeniem" a także Nagrodę Marietty dla najzdolniejszych gospodyń domowych.
