Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Paul Newman

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy aktora. Zobacz też:inne osoby o tym nazwisku.
Paul Newman
Ilustracja
Paul Newman (1958)
Imię i nazwisko

Paul Leonard Newman

Data i miejsce urodzenia

26 stycznia 1925
Shaker Heights

Data i miejsce śmierci

26 września 2008
Westport

Zawód

aktor,reżyser, kierowca wyścigowy,przedsiębiorca

Współmałżonek

Jackie Witte
(1949–1958; rozwód)
Joanne Woodward
(1958–2008; jego śmierć)

Lata aktywności

1951–2008

Odznaczenia
Medal za Dobre Zachowanie Marynarki Wojennej (USA)Medal Zwycięstwa w II Wojnie Światowej (USA)
podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Paul Leonard Newman[1][2] (ur.26 stycznia1925 wShaker Heights, zm.26 września2008 wWestport[3]) –amerykańskiaktor filmowy i teatralny,reżyser,producent, a także kierowca wyścigowy,przedsiębiorca,filantrop idziałacz społeczny.

LaureatOscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego za rolę w filmieKolor pieniędzy (1987)[4] i jeszcze ośmiokrotnie nominowany do tej nagrody za pierwszoplanowe role w filmach:Kotka na gorącym blaszanym dachu (1958),Bilardzista (1961),Hud, syn farmera (1963),Nieugięty Luke (1967),Bez złych intencji (1981),Werdykt (1982),Naiwniak (1994) i raz za drugoplanową rolę w filmieDroga do zatracenia (2002)[5]. W 1986 otrzymałhonorowego Oscara za całokształt twórczości.

Czterokrotny mistrz USA w wyścigach samochodowych, w 1979 na drugim miejscu wwyścigu Le Mans[6].

Życiorys

[edytuj |edytuj kod]
Paul Newman (1944)

Wczesne lata

[edytuj |edytuj kod]

Urodził się wShaker Heights wOhio (Środkowy Zachód), na przedmieściachCleveland[7]. Był najmłodszym dzieckiem Theresy (z domu Terézia Fecková; zm. 1982) i Arthura Sigmunda Newmana (zm. 1950), właściciela sklepu ze sprzętem sportowym. Jego matka pochodziła zesłowackiej miejscowościPtičie, a ojciec był potomkiemżydowskich emigrantów zWęgier i Polski[8][9].

Od dzieciństwa pragnął być aktorem[7]. Uczęszczał do Shaker Heights High School, gdzie brał udział w przedstawieniach teatralnych, wyróżniał się także w drużynach piłki nożnej i koszykówki oraz wśród pływaków[10]. Otrzymał stypendium sportowe i studiował ekonomię w Kenyon College[11] w Gambier wOhio.

W latach 1943–1945 (podczasII wojny światowej) służył jako strzelec-radiotelegrafista wUS Naval Air Corps[12]. Miał zostać pilotem, ale nie ukończył szkolenia ze względu nadaltonizm.

Kariera zawodowa

[edytuj |edytuj kod]

W latach 1951–1952 studiował na Wydziale Teatralnym Yale Drama School wNew Haven[12], jednocześnie pracował w nowojorskiej telewizji i uczył się wActors StudioLee Strasberga[7]. Przyciągnął uwagę krytyków debiutem naBroadwayu w przedstawieniuPiknik (1953)[13]. Podczas pracy nad spektaklem poznał aktorkęJoanne Woodward, z którą wkrótce się związał[14].

Po raz pierwszy pojawił się na dużym ekranie w filmieSrebrny kielich (1954)[7], jednak był tak zażenowany swoim ekranowym debiutem, że na łamach „Variety” zamieścił ogłoszenie, w którym przepraszał za swój występ. Pozytywne recenzje otrzymał dopiero za rolę bokseraRocky’ego Graziano w obrazieMiędzy linami ringu (1956)[7]. Na początku kariery był często mylony zMarlonem Brando[15]. Newman twierdził, że w co najmniej 500 notesach z autografami wpisał: „Z najlepszymi życzeniami od Marlona Brando”. Był również określany „nowymJamesem Deanem[14]. Dwukrotnie zagrał role, w których początkowo miał wystąpić Dean (do czego nie doszło z powodu przedwczesnej śmierci aktora); były to główne role w filmach:Między linami ringu (1956) iGwiazda szczęścia Billy Kida (1958). W kolejnych latach zagrał pamiętne role w filmach:Bilardzista (1961),Hud (1963),Nieugięty Luke (1967) orazButch Cassidy i Sundance Kid (1969)[14]. Jednocześnie zajął się reżyserią, a w kilku filmach (Rachelo, Rachelo [1968] iBezbronne nagietki [1972]) obsadził w głównej roli swoją żonę, Joanne Woodward[16].

W latach 70. wzbudził kontrowersje, wyrażając chęć zagrania głównej roli w adaptacjibestsellerowejpowieściThe Front Runner ohomoseksualnej miłości między trenerem drużyny a zawodnikiem. Film jednak nigdy nie powstał.

Po wybuchuafery Watergate wyszło na jaw, że Newman figurował na liście wrogówRicharda Nixona (Richard Nixon's Enemies List).

Jego wielką pasją były wyścigi samochodowe, który zainteresował się po występie w filmieZwycięstwo (1969). Swój pierwszy profesjonalny wyścig zaliczył w 1972 i do końca życia nie wydał oficjalnego komunikatu o zakończeniu kariery sportowej. W 1979 ukończył24-godzinny wyścig LeMans na drugim miejscu. W 1995 był trzeci w klasyfikacji generalnej, ale pierwszy w swojej klasie w24-godzinnym wyścigu w Daytonie[17]. Był też współwłaścicielem zespołu wyścigowegoNewman/Haas Racing.

W 1982 wraz z przyjacielem, Aronem Edwardem Hotchnerem, stworzył firmę-markę – Newman's Own, produkującą żywność. Całość uzyskanych dochodów zasilafundację charytatywną Scott Newman Foundation, którą aktor i reżyser założył z żoną w celu szerzenia informacji o niebezpieczeństwach związanych znarkomanią[18]. Od początku istnienia przedsiębiorstwa i fundacji wartość pomocy przeznaczonej na cele charytatywne przekroczyła 300 mln dol.[19]. Z żoną wsparł również kampanię społeczną Save the Children i stworzył akcję The Hole in the Wall Camp na rzecz dzieci zmagających się ze śmiertelnymi chorobami[18].

W czerwcu 2008 media doniosły, że Newman, były nałogowy palacz, maraka płuc[20]. Choroba nowotworowa doprowadziła do śmierci aktora 26 września 2008 – w wieku 83 lat – w jego domu wWestport w stanieConnecticut.

Życie prywatne

[edytuj |edytuj kod]

W 1949 ożenił się z Jackie Witte, z którą miał troje dzieci: syna Scotta (ur. 1950, zm. 1978 wskutek przedawkowania środków uspokajających i alkoholu)[21][18], Susan (ur. 1953) i Stephanie. Podczas prac na spektaklemPiknik związał się z aktorkąJoanne Woodward, jednak z powodu swoichwiktoriańskich poglądów zwlekał z rozwodem, na którym zdecydował się dopiero w 1958 i w tym samym roku, podczas uroczystości w hotelu wLas Vegas, poślubił kochankę[14]. Z Woodward doczekał się trzech córek: Elinory „Nell” Teresy (ur. 1959), Melissy (ur. 1961) i Claire (ur. 1965).

Wpływ na popkulturę

[edytuj |edytuj kod]

NaUniwersytecie w Princeton studenci obchodzą 24 kwietnia tzw. „Dzień Newmana”. W dniu tym do tradycji należy wypicie 24 piw w ciągu 24 godzin. Nie jest to oficjalne święto uczelni, a sam aktor deklarował, że czułby się lepiej, gdyby tej tradycji nie kontynuowano.

Filmografia

[edytuj |edytuj kod]

Jako aktor

[edytuj |edytuj kod]
Paul Newman (1954)
Joanne Woodward i Paul Newman (1958)
Paul Newman (1966)
Paul Newman (2007)

Jako reżyser

[edytuj |edytuj kod]

Nagrody

[edytuj |edytuj kod]

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Personalidade: Paul Newman (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2011-10-01]. (port.).
  2. Paul Newman. Listal. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  3. Paul Newman (1925–2008). Find A Grave Memorial. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  4. Paul Newman - Bio, Facts, Family. Famous Birthdays. [dostęp 2017-05-06]. (ang.).
  5. Paul Newman. Turner Classic Movies. [dostęp 2016-04-29]. (ang.).
  6. Rajdowe życie Paula Newmana. planeteplus.pl. [dostęp 2017-02-19]. [zarchiwizowane ztego adresu (2017-02-19)]. (pol.).
  7. abcdeGressor i Cook 2005 ↓, s. 267.
  8. Paul Newman. Genealogy. [dostęp 2017-05-06]. (ang.).
  9. Paul Newman – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  10. Paul Newman. ČSFD.cz. [dostęp 2011-10-01]. (cz.).
  11. Paul Newman. Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-05-06]. (ang.).
  12. abPaul Newman (1925–2008). Film Reference. [dostęp 2016-04-29]. (ang.).
  13. Paul Newman – Broadway Cast & Staff. IBDB. [dostęp 2017-05-06]. (ang.).
  14. abcdGressor i Cook 2005 ↓, s. 268.
  15. Paul Newman. MYmovies. [dostęp 2017-05-06]. (wł.).
  16. Gressor i Cook 2005 ↓, s. 270.
  17. Driver Paul Newman Career Statistics. Racing-Reference.info. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  18. abcGressor i Cook 2005 ↓, s. 271.
  19. Newman's Own. newmansown.com. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  20. Paul Newman has cancer. The Daily Telegraph. [dostęp 2008-09-27]. (ang.).
  21. Paul Leonard Newman (1925–2008) – Genealogy. Geni. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]
  • Megan Gressor, Kerry Cook: Największe romanse wszech czasów. Bożenna Stokłosa (tłum.). Klub Dla Ciebie, 2005.ISBN 83-7404-194-3.

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Filmy w reżyseriiPaula Newmana
1960-69
1970-79
1980-89
David di Donatello dla najlepszego aktora zagranicznego
Film Society of Lincoln Center Gala Tribute
Kennedy Center Honors
Nagroda Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego
1920–1939
1940–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039
Honorowe i specjalne Nagrody Akademii Filmowej
1926–1950
1951–1975
1976–2000
2001–2025
Nagroda BAFTA dla najlepszego aktora pierwszoplanowego
1950–1959
1960–1969
1970–1979
1980–1989
1990–1999
2000–2009
2010–2019
2020–2029
Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych za całokształt twórczości
Nagroda im. Cecila B. DeMille’a
1950–1969
1970–1989
1990–2009
2010–2029

Nagroda Krajowego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych dla najlepszego aktora
Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych dla najlepszego aktora
Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych dla najlepszego reżysera
Nagroda za działalność humanitarną im. Jeana Hersholta
Nagroda za pierwszoplanową rolę męską na Festiwalu Filmowym w Cannes
1946–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–
Srebrny Niedźwiedź dla najlepszego aktora
1950–1979
1980–1999
2000–2020
Złoty Glob dla nowej gwiazdy roku w kategorii aktor

Złoty Glob zanajlepszą reżyserię
1940–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039

Złoty Glob dla najlepszego aktora drugoplanowego w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym
1970–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039
NagrodaNational Board of Review dla najlepszego aktora
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Paul_Newman&oldid=77692346
Kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp