_as_it_arrives_for_a_port_visit.jpg)
Okręt patrolowy (patrolowiec, kuter patrolowy, rzadziej dozorowiec pogranicza) to wojskowajednostka pływająca, której podstawowym przeznaczeniem jest pełnienie służby patrolowej lub dozorowej na wyznaczonymakwenie, zabezpieczając interesy państwa na akwenach morskich. W czasie pokoju patrolowce służą zazwyczaj do ochrony granic morskich i strefy ekonomicznej państwa.
Zadania patrolowe mogą pełnić okręty różnych klas, jednakże jest to na ogół mało ekonomiczne – zwłaszcza w czasie pokoju, biorąc pod uwagę koszty budowy, uzbrojenia, wyposażenia, liczebność załogi[1]. Względy ekonomiczne spowodowały powstanie klasy okrętów patrolowych, które mogą być tańsze w budowie i eksploatacji, dysponując mniejszymi możliwościami bojowymi[1]. Chociaż powszechnie jednostki tego rodzaju określa się jakookręty, jedynie część patrolowców jest okrętami w ścisłym sensie - jednostkami w służbiemarynarki wojennej, natomiast są one powszechnie używane także przez państwowe formacje paramilitarne, jak, w zależności od państwa:straż graniczna,straż wybrzeża,policja,żandarmeria, służba celna lub inne. W czasie pokoju służą one przede wszystkim do ochrony granicy morskiej przed nielegalnym przekraczaniem iprzemytem, ochrony przestrzegania prawa w strefie ekonomicznej państwa (zwłaszcza ochronyłowisk przed nielegalnym połowem), a także w ograniczonym zakresie do prowadzenia akcji ratunkowych na morzu. Podczas wojny okręty patrolowe służą natomiast przede wszystkim do wykrywania obecności okrętów przeciwnika, ochrony transportu ikonwojów, głównie w strefie przybrzeżnej, a część z nich w pewnym zakresie także do zwalczaniaokrętów podwodnych, rzadziej do walki z lekkimi okrętami i lotnictwem. Czasami mają środki obserwacji technicznej do wykrywania zanurzonych okrętów podwodnych. W tym kierunku, z okrętów patrolowych wyewoluowała bardziej wyspecjalizowana klasaścigaczy okrętów podwodnych.
Z powodu różnych stawianych przed nimi zadań, patrolowce różnią się od siebie znacznie wielkością, uzbrojeniem i wyposażeniem i trudno mówić z tej racji o typowych parametrach[1]. Przede wszystkim, mogą to być jednostki różnej wielkości. Współczesne okręty patrolowe mająwyporność od kilkuset do kilku tysięcy ton[1]. Na ogół nie przekraczają jednak 3000 ton wyporności[2]. Małe jednostki, o wyporności kilkadziesiąt lub kilkanaście ton, określane są zazwyczaj jakokutry patrolowe (w polskiej terminologii, poniżej 500 ton)[1]. Patrolowce budowane jako okręty wojenne i jako jednostki cywilne różnią się często od siebie konstrukcją, aczkolwiek, zwłaszcza w ostatnich latach, pojawiła się tendencja do oferowania takich samych jednostek dla służb cywilnych i wojska, o mniejszych możliwościach bojowych, lecz bardziej ekonomicznych w budowie i eksploatacji. Już wcześniej jednak z reguły, przy konstruowaniu okrętów patrolowych kładziono nacisk na prostotę i taniość konstrukcji, a nie na właściwości bojowe, które w tej klasie okrętów są cechą drugorzędną. Z reguły patrolowce jako okręty wojenne są mało liczną klasą okrętów podczas pokoju, chyba że marynarka wojenna wykonuje zadania ochrony granic (jak np. w Polsce przed 1991), natomiast znacznie rosła ich liczebność podczas wojen, w związku z pojawiającymi się potrzebami. Oprócz specjalnie budowanych jednostek, na patrolowce przebudowywano starsze okręty innych klas (np.torpedowce), a często statki cywilne, zwłaszczaholowniki,trawlery ikutry rybackie, w najprostszym wariancie, przez dodanie lekkiego uzbrojenia (bywały one też określane jako pomocnicze patrolowce).
Patrolowce najczęściej nie dysponują wysoką prędkością, jak na okręty - od kilkunastu do poniżej 30węzłów[2].
Podstawą uzbrojenia patrolowców są systemy artyleryjskie[1]. Uzbrojenie bywa różne – od jedyniekarabinów maszynowych, przez działka małokalibrowe do pojedynczych armat kalibru do 76 mm, jest ono jednak na ogół słabe[2]. Najczęściej wojenne okręty patrolowe uzbrojone są w kilka małokalibrowychdziałek przeciwlotniczych (20–40 mm), ewentualnie takżebomby głębinowe. Na ogół nie stosuje się uzbrojenia rakietowego (zbliżone okręty tak uzbrojone klasyfikuje się już jakokutry rakietowe lubkorwety). Niektóre współczesne jednostki przenoszą jednak rakiety lub mogą być do tego przystosowane w razie wojny[2]. Uzbrojenie cywilnych patrolowców często ogranicza się do broni maszynowej, czasami nawet przenośnej. Część większych powojennych jednostek tej klasy, zarówno wojskowych, jak cywilnych, może przenosićśmigłowiec pokładowy[2]. Częstym wyposażeniem współczesnych jednostek, zwłaszcza cywilnych, są szybkie łodzie inspekcyjne i pościgowe, przenoszone na pokładzie i spuszczane na wodę[2]. Również wyposażenie elektroniczne współczesnych jednostek jest zróżnicowane, od prostych radarów po radary trójwspółrzędne[1].
Klasyfikacja okrętów patrolowych nie jest jednolita na świecie. W Polsce po wojnie wyróżniano kutry patrolowe oraz większe dozorowce pogranicza (wyporności rzędu od 100 do kilkuset ton, nie należy utożsamiać ich zdozorowcami), po czym w miejsce tych ostatnich pojawiła się terminologia: okręt patrolowy. W ZSRR i Rosji dozorowcami (storożewoj korabl) nazywano jednak znacznie większe okręty wojenne –korwety ifregaty. Z kolei w USA okręty patrolowe Straży Wybrzeża, nawet duże, określane są tradycyjnie jakocutter (kuter). Obecnie wyróżniana jest za współczesną terminologią anglojęzyczną klasa OPV (offshore patrol vessel) – okręt patrolowy działania pełnomorskiego i IPV (inshore patrol vessel) - przybrzeżny okręt patrolowy[1]. Za protoplastów klasy OPV uważa się dawniej używane okręty takich klas, jakawizo (awizo kolonialne), okręty ochrony rybołówstwa lub fregaty ochrony rybołówstwa[3]. Wśród tej grupy znajdują się też okręty o większych możliwościach bojowych, zbliżonych do korwet (określane jakocombat OPV)[4]. Za podstawowe przeznaczenie okrętów klasy OPV podczas pokoju uważa się realizację zadań związanych z funkcjami policyjnymi i dyplomatycznymi sił morskich[5].
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Okręt patrolowy |
