Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Parnawa

Na mapach:Ziemia58°23′N 24°30′E/58,383333 24,500000
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zobacz w indeksieSłownika geograficznego Królestwa Polskiego hasłoParnawa
Ten artykuł dotyczy miasta w Estonii. Zobacz też:Parnawa – rzeka.
Ten artykuł od 2025-03 zawiera treści, przy którychbrakuje odnośników do źródeł.
Należy dodaćprzypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listyźródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach:Encyklopedia PWN •Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych •BazHum •BazTech •RCIN • Internet Archive (texts /inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon{{Dopracować}} z tego artykułu.
Parnawa
Pärnu
Ilustracja
Widok ogólny Parnawy.
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Estonia

Prowincja

Parnawa

Burmistrz

Romek Kosenkranius

Powierzchnia

32,22 km²

Populacja (2012)
• liczba ludności
• gęstość


42 677
1324 os./km²

Położenie na mapie Estonii
Mapa konturowa Estonii, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Parnawa”
Ziemia58°23′N 24°30′E/58,383333 24,500000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Parnawa (est.Pärnu,niem.Pernau,ros.Пярну – za czasówZSRR i obecnie; za czasówImperium RosyjskiegoПернов,łot.Pērnava) – miasto w południowejEstonii, port morski nadZatoką Parnawską (częśćZatoki Ryskiej we wschodniej częściMorza Bałtyckiego), stolicaprowincji Pärnu. Liczba mieszkańców wynosi 44 tys. Przez Parnawę przepływarzeka o tej samej nazwie.

W mieście jest towarowa stacja kolejowaParnawa.

Historia

[edytuj |edytuj kod]
Rysunek z 1554 r. przedstawiający Parnawę

Parnawa została założona w1241 przezinflancką gałąź zakonu krzyżackiego. Należała doHanzy.W 1560 ostatnikomtur parnawski konwentuRutger Wolf(inne języki) przekazał miasto i zamek reprezentantomRzeczypospolitej. W 1578 roku Parnawa nie zdołała obronić się przed wojskami moskiewskimiIwana Groźnego, który na cztery lata zajął zamek i miasto. Polska odzyskała Parnawę w 1582 roku i od 1598 roku było stolicąwojewództwa parnawskiego (istniało formalnie do1660). Było to obokwojewództwa dorpackiego najbardziej na północ położone województwo Rzeczypospolitej. Pierwszym wojewodą został starosta sancelskiMaciej Dembiński(inne języki). Jedną z decyzji władz polskich było ostateczne zlikwidowanie w 1599 roku miasta po północnej stronie rzeki i przesiedlenie wszystkich mieszkańców na południową stronę rzeki. Podczaswojny ze Szwecją (1600-1611) wojska szwedzkie księciaKarola Sudermańskiego zajęły miasto 17 października 1600 roku. W 1609 roku hetmanJan Karol Chodkiewicz brawurowym nocnym atakiem zaatakował miasto i odbił je wraz z zamkiem (więcej:Oblężenie Parnawy). Następnie po zabraniu statków z portu w Parnawie odniósł zwycięstwo w morskiejbitwie pod Salis. W 1617 roku nominację na wojewodę otrzymałTeodor Denhoff. Podczaswojny ze Szwecją w latach 1617-1618 w dniu 14 sierpnia1617 Parnawa została zdobyta przez Szwedów po trzydniowej obronie polskiego garnizonu. Panowanie Szwecji w Parnawie zostało usankcjonowane woliwskim traktacie pokojowym.

DoRosji miasto należało od czasu jej zwycięstwa wwojnie północnej (1721) do ogłoszenia niepodległości przezEstonię w1918. W 1838 r. w Parnawie zostało otwarte pierwsze sanatorium, a w 1857 r. ukazała się tu pierwsza gazeta drukowana w języku estońskim, której wydawcą byłJohann Voldemar Jannsen.

Od 24 kwietnia do 21 sierpnia 1907 obowiązki komendanta garnizonu Parnawa i komendanta oddziału przeznaczonego do stłumienia zamieszek pełnił podpułkownikZygmunt Gidlewski.

Za czasówEstońskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej miasto było miejscem odpoczynku dla uprzywilejowanych grup społecznych. Od 1940 r. zamknięto dla żeglugi międzynarodowej znajdujący się tu port, a na początku lat pięćdziesiątych zaprojektowano centralny plac i prospekt imienia Lenina. Z ziemią zrównano zabudowania starego miasta i budynek kościoła św. Mikołaja, wybudowano natomiast największą w krajach bałtyckich fabrykę puszkowanych ryb. Po odzyskaniu przez Estonię niepodległości, Parnawę ogłoszono w 1996 r. letnią stolicą Estonii. W 2004 r. otwarty został tu największy w krajach bałtyckich park wodny, a dwa lata później oddano do użytku nadmorską promenadę.

Ludność

[edytuj |edytuj kod]
1881189719221934195919701979198920002009
12 96612 89818 49920 33422 36750 22454 05153 88546 47644 024
Plaża w Parnawie

Gospodarka

[edytuj |edytuj kod]

W mieście rozwinął się przemysł rybny, lniarski, maszynowy, spożywczy oraz drzewny[1]

Kurort

[edytuj |edytuj kod]

Miasto jest głównym ośrodkiem turystycznym w Estonii, co zawdzięcza długim piaszczyste plaże i atrakcyjnemu położeniu na brzegu zatoki morskiej. Turystyczne walory Parnawy zaczęto wykorzystywać już w pierwszej połowie XIX wieku. Obecnie kurort oferuje m.in. kąpiele borowinowe[potrzebny przypis].

Architektura

[edytuj |edytuj kod]

Najstarszymi zabytkami są fortyfikacje miejskie: fragmenty bastionów i fosy, Czerwona Wieża muru miejskiego z XV wieku[2] oraz Brama Tallińska z XVII wieku[potrzebny przypis].

Z pierwszej połowy XX wieku pochodzi secesyjna willa Ammende (1905) oraz kilka funkcjonalistycznych budynków zaprojektowanych przez wieloletniego architekta miejskiego Olewa Siinmaa, takich jak Pärnu Beach Hotel (1937, z Antonem Soansem) i Pärnu Beach Café (1940)[potrzebny przypis].

W drugiej połowie XX wieku wybudowano nowy gmach Teatru Endla oraz kilka budynków sanatoryjnych[potrzebny przypis].

Na terenie ośrodka znajduje się długie kąpielisko z płaskim dnem morskim oraz strefa parku nadmorskiego, znajdują się tu również sanatoria, łaźnie borowinowe, domki letniskowe itp[potrzebny przypis].

Natura

[edytuj |edytuj kod]
Film z drona z Pärnu 2022

Miasto położone jest nadZatoką Parnawską i jest podzielone przez rzekę Pärnu, a rzekaSauga jest oddzielona między Vana-Pärnu i Ülejõe[3].

W Parnawie i jej okolicach znajduje się Rezerwat Przyrody Nadmorska Łąka Pärnu (dawniej Trzciny Nadbrzeżne Pärnu) oraz Rezerwat Krajobrazowy Łąk[potrzebny przypis].

Edukacja

[edytuj |edytuj kod]

Od 1699 do 1710 roku w Parnawie mieścił sięUniwersytet w Tartu (Academia Gustaviana Carolina)[potrzebny przypis].

Obecnie[kiedy?] w Pärnu działa 12 szkół ogólnokształcących: Szkoła Podstawowa Pärnu Ülejõe, Szkoła Pärnu Raeküla, Gimnazjum Pärnu Koidula, Gimnazjum Koedukacyjne Pärnu, Gimnazjum dla Dorosłych w Pärnu, Średnia Szkoła Humanistyczna Pärnu Sütevaka, Szkoła Podstawowa Stare Miasto w Pärnu, Szkoła Podstawowa Pärnu Rääma, Szkoła Pärnu Tammsaare, Szkoła Podstawowa przy ulicy Pärnu Kuninga, Szkoła Słońce w Pärnu i Wolna Szkoła w Pärnu[potrzebny przypis].

W mieście działa Pärnu College Uniwersytetu w Tartu oraz Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego w Pärnu[potrzebny przypis].

Osobistości

[edytuj |edytuj kod]

Miasta partnerskie

[edytuj |edytuj kod]

Honorowi obywatele[4]

[edytuj |edytuj kod]

Galeria

[edytuj |edytuj kod]

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Parnawa, [w:]Encyklopedia PWN [online],Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-02-23] .
  2. DELFI - Pärnu Vallikäär tehakse 60 miljoni eest ilusamaks [online], web.archive.org, 8 sierpnia 2009 [dostęp 2024-12-25] [zarchiwizowane zadresu 2009-08-08] .
  3. Pärnu rannaniidu looduskaitseala kaitse-eeskiri–Riigi Teataja [online], www.riigiteataja.ee [dostęp 2024-12-25] .
  4. Pärnu linn: Pärnu aukodanik [online], web.archive.org, 9 listopada 2013 [dostęp 2024-12-25] [zarchiwizowane zadresu 2013-11-09] .

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Miasta Estonii
Gminy prowincji Parnawa
Gminy miejskie
Gminy wiejskie

Herb prowincji Pärnu

Miasta wojewódzkieRzeczypospolitej
Prowincja wielkopolska
Prowincja małopolska
Wielkie Księstwo Litewskie
Inflanty

Związek Hanzeatycki
Region nadreński
(RenMoza)
RegionIJssel iZuiderzee
WybrzeżeMorza Północnego
MiędzyRenem iWezerą
(Westfalia)
MiędzyWezerą iŁabą
(Dolna Saksonia)
Niemcy środkowe
(na południe doHarzu
między górnąWezerą iSoławą)
Brandenburgia
Południowe wybrzeżeBałtyku
w granicachcesarstwa
Prusy,Polska
Inflanty
Szwecja

Proporzec hanzeatycki

Główny szlak Ligi Hanzeatyckiej

Lubeka – Stolica Ligi Hanzeatyckiej

  1. abcdefmiasto-przywódca rejonu lub okręgu
  2. abcdefghijklmnopqrstmiasto odegrało poważną rolę w Hanzie
Kontrola autorytatywna (miasto w Estonii):
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Parnawa&oldid=76225471
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp