 nr rej. 559/Wlkp/A z 16 kwietnia 1966,23 listopada 2007 | |||
 Wejście główne od strony ul. Armii Poznań prowadzące doPomnika Bohaterów | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||
| Dzielnica | |||
| Data założenia | |||
Położenie na mapie Poznania  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||
 52°25′16″N 16°56′07″E/52,421111 16,935278 | |||
| |||
Park Cytadela – największyparkPoznania o powierzchni ok. 100 ha, zbudowany w latach 1963–1970 na terenie dawnegoFortu Winiary. Nadano mu nazwę:Park-Pomnik Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W 1992 roku zmieniono nazwę naPark Cytadela. W 2008 uznany został przezprezydenta RP, w ramachhistorycznego zespołu miasta Poznania, jakopomnik historii.
Stoki forteczne miasto przejęło od wojska w 1925. Były one wtedy bardzo zaniedbane i pozbawione jakiejkolwiek pielęgnacji. Na doprowadzenie ich do stanu uporządkowanego przeznaczono 20 tysięcy ówczesnych złotych[1].
Obecnie od strony centrum miasta – na przedłużeniual. Niepodległości (dawniej ul.Stalingradzkiej) – na Cytadelę prowadzą monumentalne schody. Na szczycie schodów znajduje się Pomnik Bohaterów (dawniej zczerwoną gwiazdą na szczycie, usuniętą w 1989[2]), liczący 23 metry wysokości, odsłonięty w pierwszą rocznicę wyzwoleniaPoznania spod okupacji niemieckiej – 23 lutego 1946 roku.
Od 1998 r. na Cytadeli odbywa się co roku największe na świeciewidowisko pasyjne[3]. W 2009 r. odbył się tu koncert zespołuRadiohead[4].
Trzy alejki parkowe noszą nazwy, są to:
Na terenie parku znajdują się następujące cmentarze:Cmentarz parafii św. Wojciecha, Cmentarz Garnizonowy, wojenny Cmentarz Bohaterów Radzieckich,wojenny Cmentarz Wspólnoty Brytyjskiej,Cmentarz Bohaterów Polskich oraz relikty dawnego cmentarza tzw. starogarnizonowego, niemieckiego Cmentarza Honorowego (Ehrenfriedhof) oraz kwatera prawosławna tzw. Cmentarz Prawosławny. Na Cmentarzu Garnizonowym, liczącym ponad 1500 grobów, znajdują się mogiły wojskowych, a wśród nichpowstańców styczniowych,wielkopolskich, żołnierzy z lat 1918–1920, generałów, kawalerów Virtuti Militari. Ofiary terroru hitlerowskiego i sowieckiego orazCytadelowcy znajdują się na Cmentarzu Bohaterów Polskich. Są też tutaj zbiorowe mogiły z pomnikami nagrobnymi jeńców rosyjskich i francuskich.Cmentarz Wspólnoty Brytyjskiej jest miejscem spoczynku m.in. 48 uczestników tzw.Wielkiej Ucieczki, wśród nich Polaków.
W ocalałych budowlach fortecznych mieszczą się dwa muzea, oddziałyWielkopolskiego Muzeum Walk Niepodległościowych w Poznaniu:
Zachowane obiekty warte obejrzenia:
Inne ciekawe obiekty na terenie Cytadeli:
Osobny artykuł:Pomniki i rzeźby na Cytadeli w Poznaniu.
Na terenie Cytadeli zinwentaryzowano 170taksonów roślin drzewiastych. Najstarszych z nich (ponad 100-letnich) jest niewiele. W fazie początkowej nie było większych nasadzeń z powodów militarnych. Ogromna liczba drzew ucierpiała w 1945 i została bezpowrotnie stracona. Z tych, które dotrwały do czasów obecnych, należy wymienić takie gatunki, jakklon zwyczajny,grusza pospolita,kasztanowiec zwyczajny,wiąz szypułkowy,dąb szypułkowy,jesion wyniosły,klon jawor irobinia akacjowa. Większość roślin ozdobnych wprowadzono dopiero w latach 60. XX wieku, podczas urządzania założeń parkowych[7].
Park, dzięki swojejbioróżnorodności, ma ogromne znaczenie dla botaniki Poznania. Rośnie tu około 380 gatunkówroślin naczyniowych (nie licząc nasadzanych i pielęgnowanych) w 44 zespołach roślinnych. Trzynaście z nich objętych jestochroną ścisłą. Kilka gatunków jest rzadkich w skaliWielkopolski, a około pięćdziesiąt ma status rzadkich lub bardzo rzadkich w Poznaniu. Niektóre rośliny wprowadzono tu pierwotnie sztucznie, a potem zdziczały i samorzutnie się rozmnażają. Należą dońcebulica dwulistna,bluszcz pospolity,pióropusznik strusi ibarwinek pospolity. Do chronionych gatunków drzew należycis pospolity nie odnawiający się jednak w sposób naturalny. Z innych roślin występujących na Cytadeli wskazać należy takie jakkonwalia majowa iprzylaszczka pospolita. Cennym i unikalnym w skali Polski zespołem roślinnym jest żyzny łęg zboczowyViolo odoratae Ulmentum minoris, murawa napiaskowaCerastio-Androsacetum septentrionalis, łąka rajgrasowaArrhenatheretum medioeuropaeum, jak również dwiemurawy kserotermiczne:Adonido-Brachypodietum iBromus erectus (ta druga z udziałemstokłosy prostej)[8].
W różnych okresach XX wieku zanotowano w parku około sześćdziesiąt gatunkówporostów, ale obecnie spotykana jest tylko niecała połowa z nich, w tym żaden chroniony[8].
W 2016 opisano po raz pierwszy w sposób kompleksowy florę naczyniową cmentarzy na stokach Cytadeli. Na obszarze nekropolii stwierdzono występowanie 255 gatunkówroślin naczyniowych, w tym gatunki nowe dla Polski:śnieżnik lśniący,śniadek Buchego,fiołek bławatkowy,Wielkopolski:szczaw ogrodowy,Dactylis ×intercedens,Gagea ×pomeranica oraz Poznania:przymiotno gałęziste,lilia bulwkowata,szafirek armeński,szafirek groniasty,Pimpinella nigra,Poa subcaerulea iprzetacznik bluszczykowy. Wegetuje tu stosunkowo dużo wiosennychgeofitów (30 gatunków):czosnek wężowy,zawilec gajowy,zawilec żółty,konwalia majowa,kokorycz pełna,Crocus chrysanthus,szafran wiosenny,ziarnopłon wiosenny,złoć polna,złoć żółta,złoć łąkowa,śnieżyczka przebiśnieg,szafirek drobnokwiatowy,szafirek groniasty,narcyz żonkil,narcyz biały,Ornithogalum nutans,śniadek baldaszkowaty,cebulica syberyjska,tulipan ogrodowy itulipan dziki. W warstwie zielnej wykryto stare rośliny uprawiane na cmentarzach:podagrycznik pospolity,orlik pospolity,Bergenia cordifolia,dzwonek jednostronny,powojnik pnący,bluszcz pospolity,Hemerocallis fulva,kosaciec bródkowy,jasnota biała,niezapominajka leśna,mydlnica lekarska,rozchodnik kaukaski,nawłoć kanadyjska,barwinek pospolity ifiołek wonny.Ergazjofity (nowsze uprawiane rośliny cmentarne) stwierdzono wyłącznie na Cmentarzu Wspólnoty Brytyjskiej:przywrotnik miękki,Campanula poscharskyana,turzyca muskegońska,Galeobdolon argentatum,lawenda wąskolistna,kocimiętka Faassena,Stachys lanata,pragnia kuklikowata,pragnia syberyjska i inne. Oznaczono też bogatą florę rodzimych roślin uprawianych:podagrycznik pospolity,zawilec żółty,orlik pospolity,zawciąg pospolity,dzwonek brzoskwiniolistny,złoć mała,bodziszek czerwony,jasnota plamista,niezapominajka leśna,lebiodka pospolita,skalnica gronkowa,macierzanka wczesna orazmacierzanka piaskowa. Spośród form i odmian uprawianych rodzimych gatunków znaleziono:podagrycznik pospolity ‘Variegatum’,dąbrówka rozłogowa ‘Atropurpurea’,turzyca ptasie łapki ‘Variegata’,ziarnopłon wiosenny f. plenifolia,śnieżyca przebiśnieg f. pleniflora ijaskier rozłogowy ‘Plena’[9].
Na jego terenie rosną 2 pomniki przyrody:
Na terenie parku występuje 20 gatunkówssaków, w tym 16 chronionych. Bytują tu na stałe m.in.lis,tchórz zwyczajny,łasica,wiewiórka pospolita,mysz zaroślowa,szczur wędrowny,jeż europejski,ryjówka aksamitna ikret. Z terenów nadwarciańskich zachodząsarna iborsuk. Niegdyś żyły teżkróliki europejskie, ale nie pokazują się już od lat, prawdopodobnie wystraszone przezpsy i lisy. Cytadela jest ostoją zimowąnietoperzy (12 gatunków, możliwe, że więcej, m.in.nocek Natterera,nocek rudy,nocek duży,mopek ikarlik). Jest to najważniejsze zimowisko tych ssaków w Poznaniu i jedno ze znaczących w Polsce[10].
Z ptaków na Cytadeli występuje m.in.grzywacz,bogatka zwyczajna,modraszka zwyczajna,rudzik,kos,drozd śpiewak,szpak zwyczajny,kapturka,zięba,dzwoniec,pierwiosnek,piecuszek,świstunka leśna,gajówka,puszczyk,uszatka,kwiczoł,pleszka,wilga,kowalik izaganiacz zwyczajny (ten ostatni jest gatunkiem zagranicznym).Dzięcioły reprezentują:dzięcioł duży,dzięcioł czarny,dzięcioł zielony,dzięciołek ikrętogłów. Z uwagi na rozległe miejsca odpoczynku i obfitość pokarmu (berberys,tarnina,głóg,bez,jarząb,czeremcha) teren parku jest atrakcyjny dla ptaków przelotnych i zimujących:grubodziobów,szpaków,gili ijemiołuszek. Ich stada liczą nierzadko po kilkaset osobników[8].
Park jest jedną z największych ostoi ptaków w centrum Poznania. Występuje tu około 50 gatunków tych stworzeń[8].
Na terenach Cytadeli stwierdzono dotąd występowanie czterech gatunkówpłazów. Są to:traszka zwyczajna,żaba trawna,ropucha szara iropucha zielona (ta ostatnia w rosarium - 105 osobników w 2017[11]). Gady reprezentują dwa gatunki:jaszczurka zwinka ipadalec zwyczajny. Park ważny jest dla poznańskiejherpetofauny z uwagi na dużą liczbę miejsc do dogodnego zimowania[8].
Podczas badań odkryte zostało w parku duże stanowisko ślimakawstężyka austriackiego. Liczne sąwinniczki iślimaki zaroślowe[8].
Światbezkręgowców jest na Cytadeli bardzo bogaty, zwłaszcza w obrębiechrząszczy, których stwierdzono 501 gatunków, również rzadkich, takich jakwalgierz mrówkodrzewny (Czerwona księga gatunków zagrożonych),Batrisodes buqueti (jedyne stanowisko w Polsce),Sitona languidus (jedyne stanowisko wWielkopolsce), czy ciepłolubnekózkowate. Suche i piaszczyste zbocza, zacienione, wilgotnefosy, stare i obumierające drzewa z odstającą korą idziuplami, jak również gałęzie,pnie ipniaki pozostałe po ścięciu drzew, pełnią rolę enklawy dla licznych gatunków[12]. W 1990 stwierdzono w parku występowanie chrząszczaCteniopus flavus, a w 2001, natopoli czarnej, chrząszczaAllecula morio (zWielkopolski podany z 3 stanowisk)[13]. Oprócz chrząszczy stwierdzono występowanie innych bezkręgowców, takich jak:mrowiszczak mrówkomirek,wątlik charłaj, czyHaplophilus subterraneus (odkryty tu jako nowy gatunek dla Polski). Na terenie parku występują też takie owady jak:grzebyczak żółtawy (kserotermiczne zbocza),zielarka krwawnica (kserotermiczne zbocza, polany - ostatnie dane o występowaniu pochodziły z lat 30. XX wieku),skrócik (pocięte i zalegające pniakitopól, cenne stanowiska z uwagi na rzadkość gatunku),opuchlak (miejsca suche, piaskowe,żwirowe),orszoł paskowany (kserotermiczne zbocza, cztery stanowiska w Poznaniu - również naKrzesinach,Malcie iKobylempolu, są jedynymi w Polsce),grzybinekAgathidium nigripenne (wściółce, na grzybach, rzadki). W wilgotnychfosach występują licznebiegaczowate orazryjkowcowate, w tym np. rzadkiopuchlak -Otiorhynchus rugosostriatus[8]. Z podrodzinyMalachiinae w 1993 stwierdzono stanowiskobęblika dwuplamka, w 1994Cordylepherus viridis, w 1996Axinotarsus ruficollis, w 1999Anthocomus fasciatus, w 2000Ebaeus flavicornis, a w 2007Axinotarsus marginalis[14]. W 2002 i później wykryto w parkumrowiszczaka mrówkomirka[15].
W latach 2006–2007 przeprowadzono na terenie parku badaniaafidofauny, podczas których ustalono występowanie tutaj 67 gatunkówmszyc, z dwóchrodzin:ochojnikowate imszycowate, zwłaszcza z tej drugiej[16].
| Obszary Systemu Informacji Miejskiej | |
|---|---|
| Osiedla mieszkaniowe | |
| Atrakcje turystyczne | |
| Teatry | |
| Tereny zielone | |
| Mosty | |
| Kościoły |
