Parafia (złac.parochia, paroecia),probostwo – podstawowa jednostka organizacyjnaKościoła katolickiego i innych wyznańchrześcijańskich. Według koncepcjiteologicznych to określona wspólnota wiernych. Zwierzchnikiem parafii jestproboszcz, któremu mogą pomagać inni księżawikariusze orazkapelani czyrezydenci. Centralnym ośrodkiem życia parafii jestkościół parafialny (farny).
Powstanie instytucji parafii wiąże się z rozprzestrzenieniem chrześcijaństwa na tereny wiejskie. Znaczenie i rolę parafii określiłsobór laterański IV (1215). Wśredniowiecznej Polsce parafie obejmowały kilka lub kilkanaście wsi. Były one powiązane z własnością ziemską: właściciel, zazwyczaj świecki, utrzymywał patronat nad kościołami, co dawało mu prawo przedstawiania kandydata na plebanię (od XII w. proboszcza określano terminem „pleban”, z łac.plebanus). Wierni w parafiach byli zobowiązani do różnych świadczeń, jakdziesięcina czyświętopietrze. W parafiach powstawały czasemkonfraternie wiernych, zajmujące się dobroczynnością, pokutą i modlitwą oraz zarządzaniem majątkiem parafii (tzw.warsztaty).
W średniowieczu parafie wypełniały wielorakie funkcje. W Polsce od XIII w. przy zamożniejszych parafiach zaczęły powstawać podstawowe szkoły parafialne, a w miastach takżeszpitale. W wielu krajach parafie były też traktowane jako najniższy szczebel administracji państwowej (w Polsce podział na parafie wyrugował wcześniejszy podział administracyjny naopola).
Szacuje się, że na początku XIII w. w dzisiejszych granicach Polski istniało ok. 1000 parafii. Trzysta lat później było ich niemal sześciokrotnie więcej, a ok. 1772 roku – 4700. WedługpallotyńskiegoInstytutu Statystyki Kościoła Katolickiego w połowie 2003 roku w Polsce istniało ok. 10 050 parafii katolickich (w tym parafie zakonne). W roku 2006 liczba parafii wzrosła – według spisu pod redakcją naukową ks. Witolda Zdaniewicza SAC, ks. Sławomira Zaręby i Roberta Stępisiewicza – do 10 162; w parafiach tych działa 29 490 kapłanów, w tym 5 674 zakonników.
Poza świętami obchodzonymi przez cały Kościół katolicki ważnym wydarzeniem w parafii jest uroczystość odpustowa obchodzona w dniu wspomnienia jej patrona, lub w najbliższą niedzielę po tym dniu. Liczba odpustów parafialnych nie jest stała. W niektórych parafiach jest tylko jedna taka uroczystość w ciągu roku, w innych zdarza się nawet kilka odpustów parafialnych. Uczestnictwo w tej uroczystości wiąże się z możliwością uzyskaniaodpustu zupełnego.
Jednym ze źródeł finansowania parafii są datki i darowizny przekazywane przez wiernych. Darowizny przekazywane narachunek bankowy parafii można odliczyć od dochodu darczyńcy jako darowizny na celekultu religijnego (na realizacjęobrzędów czy innych czynności religijnych)[1].
Wedługkodeksu prawa kanonicznego tworzenie parafii należy do wyłącznej kompetencji biskupa diecezjalnego (kan. 515 § 2). Ten sam kodeks w kan. 518 wyróżnia parafie terytorialne – leżące na określonym terytorium i personalne, do których należy grupa wiernych określona według obrządku, języka, narodowości, albo w inny sposób.Raz na 5 lat każda parafia powinna być zwizytowana przez biskupa diecezjalnego. Parafia powinna posiadać własną pieczęć oraz własny zbiór dokumentów (kan. 535).
