Pafos (gr.Πάφος) −miasto igmina (gmina miejska) wRepublice Cypryjskiej, wdystrykcie Pafos[1], na południowo-zachodnim wybrzeżuCypru. Zajmuje obszar o powierzchni 18,09 km², a w 2021 r. było zamieszkiwane przez 37 297 osób[2], co czyniło je czwartym pod względem liczby ludności miastem kraju. Jeden z dwóch największych i najważniejszych ośrodków turystycznych wyspy (obokAjia Napy).
W starożytności istniały tu dwie osady:Pafos Palaia (starogr.Πάφος Παλαιά – Stare Pafos), usytuowane na wschód od współczesnego miasta, w pobliżu obecnej wsiKuklia i późniejszePafos Nea (starogr.Πάφος Νέα – Nowe Pafos), znajdujące się w obszarze dzisiejszego Pafos, w jego południowo-zachodniej części. Nazwa miasta miała pochodzić od imienia herosa-eponima – Paphosa, synaPigmaliona. Palepafos wgIliady miał założyćAgapenor, królTegei, wódz wojskarkadyjskich w czasie wyprawy naTroję, w drodze powrotnej. Wedługmitologii greckiej u wybrzeży Pafos narodziła się z morskiej piany bogini miłości −Afrodyta.
W 2017 r. Pafos byłoEuropejską Stolicą Kultury. W mieście rozwinął się przemysł odzieżowy, obuwniczy oraz spożywczy[3].
Ślady bytności człowieka na obszarze dzisiejszego Pafos, jak i całego Cypru, sięgająneolitu.Palepafos, zlokalizowane na wschód od obecnego miasta, założono prawdopodobnie wXIV w. p.n.e. Uważa się, że od samego początku istniał tu silny kultAfrodyty (wywodzący się zapewne z przedgreckiego kultu płodności, ogólnie przyjęta teoria mówi o obcym, niegreckim pochodzeniu kultu Afrodyty). W Palepafos istniała poświęcona jej słynna na cały świat grecki świątynia, którą zbudowano już wXII w. p.n.e.Nowe Pafos, powstałe w obrębie dzisiejszego miasta, założono pod koniecIV wieku p.n.e. Wepoce hellenistycznej znacznie przybrało na znaczeniu, stając się wII wieku p.n.e. stolicą całego Cypru. Szczyt rozwoju osiągnęło pod rządamiRzymu (który objął kontrolę nad wyspą w 58 p.n.e.), będąc centrum politycznym i administracyjnym Cypru[4]. Na początkuIV wieku Pafos zostało zniszczone przeztrzęsienie ziemi. Miasto odbudowano, nie odzyskawszy jednak dawnej świetności, a stolica została przeniesiona do również odbudowanejSalaminy[4].
Wśredniowieczu, najpierw w rękachBizancjum, późniejłacinników iWenecjan, wreszcieTurków Osmańskich, miasto niemal zupełnie straciło dawne znaczenie, zaś prym wiodły portyLarnaka,Kirenia iFamagusta, natomiast rolę głównego ośrodka administracyjnego wyspy przejęłaNikozja. W 1103 r. w Pafos przebywał w drodze do Ziemi Świętejkról DaniiEryk I, który tutaj zmarł[5] i został pochowany w lokalnej bazylice (kościół uległ zniszczeniu podczas trzęsienia ziemi). Obecnie na tym miejscu znajduje się tablica pamiątkowa ku czci króla[6]. Sytuacja Pafos jako mało ważnego miasteczka nie zmieniła się pod rządamiBrytyjczyków, ani po odzyskaniu niepodległości przez Cypr wlatach 60. XX wieku. Dopierointerwencja Turcji w 1974 r., a w konsekwencji utrata takich miast jakKirenia iFamagusta przez Republikę Cypryjską na rzeczCypru Północnego skłoniła rząd południowocypryjski do inwestycji w Pafos, dzięki czemu miasto jest dziś ważnym kurortem wypoczynkowym południowej części wyspy.
Polska ekspedycja archeologicznaCentrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW pod kierownictwem profesoraKazimierza Michałowskiego rozpoczęła prace w czerwcu 1965 r. Na stanowiskach w południowo-zachodniej części Pafos odkryto marmurowe rzeźbyAsklepiosa oraz czczonej w mieścieArtemidy. Odkryto też skarb srebrnych monet z okresuFilipa Arridajosa iAleksandra Wielkiego. Następnym kierownikiem polskich ekspedycji archeologicznych został profesorWiktor Andrzej Daszewski (1971–2007), kolejnym doktor Henryk Meyza (2008–2019). Oprócz prac wykopaliskowych polska ekspedycja prowadzi prace rekonstrukcyjne i konserwatorskie w Pafos. Systematycznie odkrywana jest ogromna rezydencja antyczna (120 metrów długości i 80 szerokości) ze względu na znajdującą się w pałacu mozaikę przedstawiającą walkęTezeusza zMinotaurem zwanaWillą Tezeusza. W 2011 r. badania w Pafos rozpoczął także Zakład Archeologii Klasycznej Instytutu ArcheologiiUniwersytetu Jagiellońskiego, pod kierunkiem prof. dr hab.Ewdoksii Papuci-Władyki pod nazwą Paphos Agora Project. Jego celem było odnalezienie hellenistycznej agory stolicy wyspy, która znajdowała się przypuszczalnie pod rzymską. W 2015 r., projekt wszedł w nowy etap realizacji, którego celem było zbadanie i rekonstrukcja przestrzeni publicznej agory oraz infrastruktury i działalności ekonomicznej miasta z zastosowaniem metod interdyscyplinarnych[7]. Od 2020 r. na stanowisku rozpoczyna się wspólny polski projekt konsorcjum naukowego złożonego z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW iPolitechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Ewdoksii Papuci-Władyki: „MA-P Maloutena i Agora w planie urbanistycznym Pafos: Modelowanie miejskiego krajobrazu stolicy hellenistycznego i rzymskiego Cypru”[8].
Bogactwo zabytków z praktycznie każdej epoki istnienia Pafos stało się przyczyną wpisania miasta nalistę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Do ważniejszych zabytków zaliczają się:
Pafos znajduje się w strefieklimatu subtropikalnego[11][12] typuśródziemnomorskiego[13], z bardzo łagodnymi zimami i długimi ciepłymi, częściowo gorącymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi 23,6°C w dzień i 13,9 °C w nocy.
Średnia temperatura dwóch miesięcy zimowych – stycznia i lutego wynosi wokół 17 °C w dzień i 8 °C w nocy, średnia temperatura morza wynosi 17–18 °C[14]. Opady śniegu, jak i mróz nie występują. Lato trwa osiem miesięcy, od kwietnia do listopada. W okresie od maja do listopada średnia temperatura morza wynosi ≥20 °C[14]. Dwa miesiące – marzec i grudzień mają charakter przejściowy, ze średnią temperaturą 18–19 °C w ciągu dnia i około 9 °C podczas nocy, pod względem temperatury i nasłonecznienia przypominają nieco maj i wrzesień w Polsce. W Pafos, jak i w pozostałych miejscowościach na wybrzeżu Cypru występują stosunkowo małe wahania temperatury, zarówno pomiędzy dniem a nocą oraz pomiędzy kolejnymi dniami.
Pafos ma 46 dni deszczowe rocznie przy opadach ≥1 mm lub 62 dni deszczowych rocznie przy opadach ≥0,2 mm, od generalnie bezdeszczowego okresu od maja do września do około 10 dni deszczowych w styczniu. Występuje tu 3415 godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od 186 h (6 godzin dziennie, około 6 razy więcej niż w Polsce) w grudniu do 391 h (średnio 12,6 godziny czystego słońca na dobę) w lipcu[15].
Średnia temperatura i opady dla Pafos| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 17.0 | 16.9 | 18.5 | 21.3 | 24.4 | 27.7 | 29.9 | 30.4 | 28.8 | 26.6 | 22.4 | 18.6 | 23,6 |
|---|
| Średnie dobowe temperatury [°C] | 12.5 | 12.3 | 13.6 | 16.3 | 19.5 | 22.8 | 25.2 | 25.7 | 23.8 | 21.5 | 17.5 | 14.2 | 18,7 |
|---|
| Średnie temperatury w nocy [°C] | 8.0 | 7.6 | 8.7 | 11.3 | 14.5 | 17.8 | 20.4 | 21.0 | 18.8 | 16.4 | 12.6 | 9.7 | 13,9 |
|---|
| Opady [mm] | 80.2 | 64.2 | 34.3 | 18.7 | 5.3 | 1.6 | 0.3 | 0.0 | 3.8 | 18.0 | 66.4 | 93.9 | 387 |
|---|
| Średnia liczba dni z opadami | 9.9 | 8.0 | 5.5 | 4.1 | 1.3 | 0.3 | 0.1 | 0.0 | 0.6 | 2.5 | 5.8 | 8.7 | 46,6 |
|---|
| Średnieusłonecznienie [h] | 195 | 212 | 245 | 270 | 344 | 381 | 391 | 366 | 315 | 285 | 225 | 186 | 3415 |
|---|
| Źródło: Department of Meteorology of Cyprus[15] |
- ↑Jednostki administracyjne Republiki Cypryjskiej. mof.gov.cy. [dostęp 2020-11-14]. (ang.).
- ↑Population of Cities in Cyprus (2021). [dostęp 2021-12-31]. (ang.).
- ↑Pafos, [w:]Encyklopedia PWN [online],Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-07] .
- ↑abCyprus Tourism Organisation [pdf], visitcyprus.com .
- ↑KayK. Nielsen KayK.,Danmarks kongelige familier i 1000 år,IbI. Askholm, wyd. 1. udg., 1. opl, [Rødovre]: Askholm, 2007, s. 24,ISBN 978-87-91679-09-4,OCLC 254232649 .
- ↑Lista pochówków królów Danii. homepage.mac.com. [zarchiwizowane ztego adresu (2004-03-17)].
- ↑Paphos Agora Project Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2016-06-07].
- ↑Grant Opus 18 na badania w Nea Pafos [online], pcma.uw.edu.pl [dostęp 2020-07-06] .
- ↑Galeria zdjęć: Park Archeologiczny w Pafos. [dostęp 2016-06-07].
- ↑Wokół pręgierza św. Pawła. [dostęp 2016-06-07].
- ↑Climatic map by Istituto Geografico De Agostini.
- ↑Die Klimatypen der Erde – Pädagogische Hochschule inHeidelberg.
- ↑World Map of Köppen–Geiger Climate Classification.
- ↑abweather2travel.com: Paphos Climate.
- ↑abDepartment ofMeteorology of Cyprus: Meteorological Service – Climatological and Meteorological Reports. [dostęp 2014-11-09]. [zarchiwizowane ztego adresu (2018-12-26)].
.jpg)
