| 1918–1920 | |||||
| |||||
| Ustrój polityczny | republika, późniejdyktatura wojskowa | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Data powstania | 23 września 1918 | ||||
| Data likwidacji | 4 stycznia 1920 | ||||
| Wielkorządca | |||||
| Premier | |||||
| Waluta | |||||
| Język urzędowy | |||||
| Religia dominująca | |||||
Położenie na mapie.png) Państwo Rosyjskie Maksymalny obszar (styczeń 1919 r. Pozostałe terenyImperium Rosyjskiego sprzed I wojny światowej | |||||
| |||||
Państwo Rosyjskie (ros. Российское государство) –państwo istniejące w latach 1918–1920 na terenie wschodniejRosji. Jegostolicą były kolejno:Ufa,Omsk iIrkuck. Proklamowane zostało jakorepublika 23 września 1918, przezOgólnorosyjski Rząd Tymczasowy na czele zNikołajem Awksientjewem[1]. 18 listopada 1918, na skutek zbrojnegozamachu stanu, cała władza została skupiona w rękachadmirałaAleksandra Kołczaka (jako Wielkorządcy).
Państwo to zostało proklamowane 23 września 1918 wUfie, przez działający tam antykomunistycznyOgólnorosyjski Rząd Tymczasowy zNikołajem Awksientjewem na czele. Tzw. Dyrektoriat Ufijski uznał się za jedyną legalną władzę w Rosji, jego program polityczny przewidywał ponowne zjednoczenie ziem rosyjskich, walkę zbolszewikami i kontynuowanie wojny zpaństwami centralnymi[1]. 9 października 1918 rząd przeniósł się z Ufy doOmska, w związku ze zbliżaniem sięArmii Czerwonej.
18 listopada 1918 admirałAleksander Kołczak, pełniący obowiązki ministra wojny i marynarki, dokonał zbrojnegozamachu stanu i skupił w swoich rękachautorytarnąwojskową władzę dyktatorską, ogłaszając się Wielkorządcą Państwa Rosyjskiego[2]. W utworzonym przez niegoRządzie Rosyjskim funkcję premiera objąłPiotr Wołogodski(inne języki), w listopadzie 1919 zastąpił go na tym stanowiskuWiktor Piepielajew[3]. Członkowie Rady Ministrów reprezentowali głównie syberyjskich regionalistów,monarchistów,liberałów i ludowychsocjalistów. W programie nowego rządu nie pojawiało się hasło odbudowy monarchii. Przyszłość ustroju politycznego Rosji miała się rozstrzygnąć dopiero po zakończeniuwojny domowej z bolszewikami. Duża część członków Rady Ministrów opowiadała się zarepubliką prezydencką. Głoszono hasło „jednej niepodzielnej Rosji”, odmawiając uznania niepodległości dla np.Finlandii, a także nie zgadzając się na własną państwowość narodów wchodzących w skład byłego państwa carów. W dziedzinie gospodarczej obrano kurskapitalistyczny, z minimalnym interwencjonizmem państwowym. Zdenacjonalizowano własność, którąupaństwowili bolszewicy, z wyjątkiem kopalniwęgla kamiennego w rejonieCzeremchowa. Zgodnie z deklaracją z 4 kwietnia 1919 rząd Kołczaka obiecał przydzielić małorolnym i bezrolnym chłopom te ziemie, które faktycznie już uprawiali. Oprócz podatków i opłat ziemskich chłopi byli zmuszeni opłacać jeszcze specjalną opłatę rolniczą. Polityka rolna lawirowała pomiędzy interesami właścicieli ziemskich i ludności chłopskiej. W dziedzinie robotniczej władze formalnie kontynuowały politykę lewicowego Dyrektoriatu Ufijskiego. Był zapewniony 8-godzinny dzień pracy, możliwość zakładaniazwiązków zawodowych i robotniczych kas chorych. Faktycznie działalność związkowa była silnie utrudniana, a prawa robotnicze często nie przestrzegane.
Realną władzę z szerokimi kompetencjami sprawowali w terenie mianowani przez rząd generał-gubernatorzy. W odpowiedzi socjalistyczna prasa zamieszczała artykuły mówiące o terrorze i represjach białogwardzistów. Starając się ograniczyć wpływeserowców imienszewików na samorząd, 20 grudnia 1918 Rada Ministrów zmieniła dotychczas proporcjonalny system liczenia głosów w wyborach na system większościowy.Czynne prawo wyborcze podniesiono do 21 roku życia i połączono z cenzusem rocznego zamieszkiwania w swoim okręgu wyborczym. W wyborach nie mogli brać udziału wojskowi, a prawo takie otrzymały natomiast kobiety. W rezultacie w wyborach samorządowych przeprowadzonych na przełomie maja i czerwca 1919 nie wzięło udziału wielu mieszkańców Syberii i Dalekiego Wschodu, co było formą protestu przeciwko działaniom władz.
W marcu 1919 zachodnia granica Państwa Rosyjskiego przebiegała na liniiWołgi[2]. Wszyscy dowódcy wojskbiałych na południu i zachodzie Rosji, a także naSyberii iDalekim Wschodzie uznawali władzę Kołczaka. Na przełomie maja i czerwca 1919, generałowieAnton Denikin,Jewgienij Miller orazNikołaj Judenicz dobrowolnie uznali najwyższe dowództwo admirała nad wszystkimi armiami antybolszewickimi w Rosji[4].
Rząd Kołczaka dysponował dużymi rezerwami rosyjskiegozłota, wcześniej przechwyconymi przezLudową Armię Komucza. Jego wartość szacowano na 650 milionówrubli według przedwojennego kursu. 240 mln rubli w złocie wydano głównie na spłatę carskich długów wobec państw zachodnich[5].
Pozajęciu w listopadzie 1919 Omska przez bolszewików, Aleksander Kołczak przeniósł swój rząd doIrkucka. 24 grudnia 1919 w tym mieście wybuchło skierowane przeciw jego władzy zbrojne powstanieeserowsko–mienszewickie kierowane przezCentrum Polityczne.Korpus Czechosłowacki, w zamian za prawo swobodnego opuszczenia Rosji, wspierał Centrum Polityczne, a biały rząd nie dysponował już innymi siłami zdolnymi do walki. 4 stycznia 1920 admirał zrzekł się swoich uprawnień w pociągu ewakuacyjnym na stacji wNiżnieudinsku, przekazując swe pełnomocnictwa gen.Antonowi Denikinowi, a władzę na rosyjskim Dalekim Wschodzie gen.Grigorijowi Siemionowowi. Większość członków dawnego Rządu Rosyjskiego uciekła doHarbinu[3]. 7 lutego 1920 Kołczak został przez bolszewików rozstrzelany.
Państwo Rosyjskie na poziomie międzynarodowym zostało uznanede iure tylko przezKrólestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców. 19 maja 1919 premierStojan Protić oficjalnie zawiadomił rząd rosyjski w Omsku, że Królestwo SHS uznaje go za prawowite władze Rosji. Jovan D. Milankovic został mianowanyChargé d’affaires Królestwa SHS wOmsku (przybył do miasta pod koniec czerwca 1919). Państwo Rosyjskie reprezentował natomiast jako ambasador wBelgradzie Wasilij Sztrandman[6].
De facto Państwo Rosyjskie było uznawane przez wszystkie państwaEntenty (jako kontynuacjaRepubliki Rosyjskiej).
W polityce zagranicznej admirał Aleksandr Kołczak konsekwentnie trzymał się orientacji na byłych sojuszników Rosji wI wojnie światowej. Uznawał wszystkie zobowiązania rządu rosyjskiego i jego zadłużenia[5].Siergiej Sazonow, były rosyjski minister spraw zagranicznych, był głównym reprezentantem rządu Kołczaka na zachodzie (reprezentowałBiałych nakonferencji pokojowej w Paryżu)[5].
W styczniu 1919prezydent Stanów ZjednoczonychThomas Woodrow Wilson ipremier Wielkiej BrytaniiDavid Lloyd George wystąpili z inicjatywą zwołania specjalnej międzynarodowej konferencji poświęconej kwestii rosyjskiej naWyspach Książęcych (na którą zaproszono by przedstawicieli bolszewików i białych). Rząd radziecki odpowiedział na tę propozycję. Jednak wśród białych propozycja negocjacji z bolszewikami wywołała falę oburzenia. Kołczak iDenikin odmówili wysłania swoich przedstawicieli[5].
