 Pierwszyprototyp PWS-3 | |||
| Dane podstawowe | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Producent | |||
| Konstruktor | |||
| Typ | |||
| Konstrukcja | |||
| Załoga | 2 | ||
| Historia | |||
| Data oblotu | 20 maja 1927 | ||
| Liczba egz. | 2 | ||
| Liczba wypadków | 1 | ||
| Dane techniczne | |||
| Napęd | |||
| Moc | |||
| Wymiary | |||
| Rozpiętość | 9,7 (10)m | ||
| Długość | 6,93 m | ||
| Wysokość | 2,6 m | ||
| Powierzchnia nośna | 16,75m² | ||
| Profil skrzydła | Bobek B6 (G-655) | ||
| Masa | |||
| Własna | 416kg | ||
| Użyteczna | 246 kg | ||
| Startowa | 662 kg | ||
| Zapas paliwa | 100l | ||
| Osiągi | |||
| Prędkość maks. | 133km/h | ||
| Prędkość przelotowa | 123 km/h | ||
| Prędkość minimalna | 65 km/h | ||
| Prędkość wznoszenia | 1,7m/s | ||
| Pułap | 2500 m | ||
| Zasięg | 500 km | ||
| Rozbieg | 90 m | ||
| Dobieg | 140 m | ||
| Współczynnik obciążenia konstrukcji | 7 | ||
| Dane operacyjne | |||
| Użytkownicy | |||
| Polska | |||
| Rzuty | |||
 | |||
| |||
PWS-3 –polski dwumiejscowysamolot sportowy w układziegórnopłatu z lat 20. XX wieku, zaprojektowany przez inż.Stanisława Cywińskiego i zbudowany wPodlaskiej Wytwórni Samolotów wBiałej Podlaskiej.Oblatany 20 maja 1927 roku PWS-3 był pierwszym samolotem sportowym, jaki został zbudowany przezpolski przemysł lotniczy. Największym sukcesem maszyny było zajęcie 2. miejsca wI Krajowym Konkursie Awionetek w październiku 1927 roku. Projektowana wersja wojskowa mimo swojej uniwersalności nie wzbudziła zainteresowaniaDepartamentu Lotnictwa, w związku z czym maszyna nie weszła doprodukcji seryjnej (powstały jedynie dwaprototypy).
Samolot PWS-3 został zaprojektowany w Podlaskiej Wytwórni Samolotów przez inż. Stanisława Cywińskiego i zbudowany w 1927 roku[1]. Konstrukcja była oparta na belce nośnej o przekroju 300 x 400 mm, stanowiącej spódkadłuba samolotu, do której przymocowana była górna część stanowiącakabinę[1]. Rozwiązanie to, które uzyskało PolskiPatent nr 13 315, pozwalało w zamyśle na budowę różnych wersji płatowca w zależności od potrzeb i zamówień: sportowej (jedno- i dwumiejscowej),łącznikowej,sanitarnej czy dyspozycyjnej[1]. Drugim nowatorskim pomysłem użytym w projekcie była możliwość ustawiania środka ciężkości samolotu poprzez przesuwanie wzdłuż belki nośnej zespołuskrzydło –podwozie, zamiast stosowanego powszechnie w tym celu przestawianiastatecznika[1]. System konstrukcyjny samolotu został rok później skopiowany i użyty (prawdopodobnie z naruszeniem praw patentowych) wefrancuskim samolocie liniowym (rozpoznawczo-bombowym)Breguet 27[2].
Prototyp oznaczony PWS-3B zostałoblatany 20 maja 1927 roku na lotnisku wBiałej Podlaskiej[3][4]. W wyniku przeprowadzonych prób podwyższonoster kierunku, wyposażając go w odciążenie rogowe[5]. Latem 1927 roku samolot prezentowany był na Wystawie Lotniczej wKrakowie[6]. Płatowiec otrzymałznaki rejestracyjne SP-PWSS[6]. W dniach 6–9 października 1927 roku samolot pilotowany przezmajora pil.Wacława Makowskiego wziął udział wI Krajowym Konkursie Awionetek wWarszawie, rywalizując z pięcioma innymi maszynami[7][a]. PWS-3B pokonał najszybciej spośród konkurentów trasę Warszawa –Dęblin – Warszawa o długości 190 km, osiągając czas 1 godziny, 32 minut i 55 sekund (zużywając podczas lotu 13,1 kg paliwa na 100 km, co było 4. wynikiem)[10]. Samolot osiągnął podczas konkursupułap 1700 metrów w czasie 30 minut,rozbieg wyniósł 90 metrów, adobieg 140 metrów; czas demontażu i montażu wyniósł 1 godzinę i 32 minuty[10]. Ostatecznie płatowiec PWS zajął w zawodach 2. miejsce uzyskując wynik 414 punktów, tracąc 45 punktów do zwycięzcy – samolotuJD-2 konstrukcjiJerzego Drzewieckiego[10]. Konstruktor samolotu został przezjury konkursu uhonorowany nagrodą pieniężną w wysokości 3000złotych[11].
W 1928 roku zbudowany został drugi prototyp PWS-3B, zmodyfikowany w stosunku do pierwowzoru przez zaokrąglenie końców skrzydeł (i nieznaczne powiększenie ichrozpiętości), zmniejszenie rozmiarulotek oraz zaokrąglenie szczytu steru kierunku[12]. Samolot ten został ufundowany przezlubelski oddziałLigi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej i był początkowo przydzielony do eskadry propagandowej LOPP przy PWS, a następnie trafił do Klubu Lotniczego PWS[12][13]. W 1929 roku otrzymał on znaki rejestracyjne SP-AEA, a w tym samym czasie oznaczenie pierwszego egzemplarza zmieniono na SP-ACJ[6].
W listopadzie 1929 roku pierwszy prototyp SP-ACJ pilotowany przezAdama Karpińskiego został poważnie uszkodzony podczas lądowania[12]. W 1933 roku jego kadłub trafił do ekspozycjiMuzeum Techniki i Przemysłu w Warszawie, z częściowo zdjętym pokryciem z jednej strony[14][4].
PWS-3 był pierwszym samolotem sportowym, jaki został zbudowany przezpolski przemysł lotniczy[15][16].
PWS-3 oferowany byłlotnictwu wojskowemu w trzech wersjach:łącznikowej (wyposażonej w ruchomykarabin maszynowyobserwatora),sanitarnej (oznaczonej jako PWS-3 Sa)[17] oraz dyspozycyjnej, a jego konstrukcja była dostosowana do zabudowy silnika o większej mocy (100 KM)[2]. W 1927 roku pierwszy prototyp przeszedł próby wInstytucie Badań Technicznych Lotnictwa[14]. Samolot odbywał też loty pokazowe do jednostek lotniczych, odwiedzając m.in. lotniska4. Pułku Lotniczego wToruniu,6. Pułku Lotniczego weLwowie,Morskiego Dywizjonu Lotniczego wPucku,Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa wDęblinie czyLotniczej Szkoły Strzelania i Bombardowania wGrudziądzu[14]. W konkursie nasamolot towarzyszący z 1927 roku płatowiec (nazwany PWS-3 bis) przegrał jednak z konstrukcjami napędzanymi silnikiemWright Whirlwind J-5B –PWS-7 iLublin R.X[2].
PWS-3 był jednosilnikowym, dwuosobowymzastrzałowymgórnopłatem sportowym o konstrukcji całkowicie drewnianej[12][18].Kadłub tworzyła skrzynkowa belka nośna konstrukcji drewnianej, na której znajdowała się zbudowana z listew drewnianychkabinakryta z przodusklejką, a z tyłupłótnem[12]. Przód kadłuba za silnikiem miał pokrycie zblachy aluminiowej[12]. Kabiny oddzielne, otwarte, osłoniętewiatrochronami wykonanymi zceluloidu, z oddzielnymi drzwiczkami usytuowanymi po prawej stronie kadłuba, wyposażone w podwójne sterowanie zdrążkami sterowymi iorczykami[12].
Płat prostokątny,dwudźwigarowy, dwudzielny, konstrukcji drewnianej, kryty sklejką do pierwszego dźwigara, dalej płótnem; umocowany do wysięgników podwoziowych na kadłubie za pomocą piramidki składającej się z dwóch par słupków, dwóch par wykonanych z rurstalowych zastrzałów i pręta przymocowanego do łoża silnika,spawanego z rur stalowych[12].Profil płata Bobek B6 (G-655)[12].Rozpiętość skrzydeł wynosiła początkowo 9,7 metra, a po przebudowie polegającej na zaokrągleniu końcówek osiągnęła rozmiar 10 metrów[4][19].Powierzchnia nośna wynosiła 16,75 m²[20]. Początkowo samolot wyposażony był wlotki szczelinowe na całej długości płata, po modyfikacji zmniejszono ich rozpiętość[12].
Długość samolotu wynosiła 6,93 m, a wysokość 2,6 m[20].Masa własna płatowca wynosiła 416kg, masa użyteczna 246 kg, zaś masa całkowita (startowa) 662 kg[20].Obciążenie powierzchni wynosiło 39,5 kg/m², zaś współczynnik obciążenia niszczącego miał wartość 7[20].Usterzenie klasyczne, drewniane, kryte płótnem, zestatecznikami krytymi sklejką i usztywnionymi drutem[12].Ster wysokości poruszany popychaczami, ster kierunku i lotki linkami[12].Podwozie klasyczne o rozstawie kół 1,7 metra, trójgoleniowe, z rur stalowych, z półosiamiamortyzowanymi sznurem gumowym, mocowane do wysięgników po bokach belki kadłuba; z tyłupłoza ogonowa, wykonana ze stalowejsprężyny piórowej[12][21].
Napęd stanowiłchłodzony powietrzem 5-cylindrowysilnik gwiazdowyWalter NZ-60 o mocy nominalnej 44 kW (60 KM) przy 1400obr./min, mocy startowej 65 KM i masie 102 kg, wyposażony wrozrusznik, napędzający stałe, drewniane, dwułopatoweśmigło ciągnące[12][18].Obciążenie mocy wynosiło 11 kg/KM[10][19]. Dwazbiorniki paliwa o łącznej pojemności 100litrów znajdowały się w środkowej części płata[6].Prędkość maksymalna wynosiła 133 km/h,prędkość przelotowa 123 km/h, zaśprędkość minimalna 65 km/h[20]. Przelotowezużycie paliwa wynosiło 22 litry/h[6]. Maszyna osiągałapułap 2500 metrów zprędkością wznoszenia wynoszącą 1,7 m/s[4][19][b]. Samolot charakteryzował sięrozbiegiem wynoszącym 90 metrów idobiegiem 140 metrów[20].Zasięg wynosił 500 km[20][c].
Wersja łącznikowa miała być uzbrojona w ruchomykarabin maszynowy, umieszczony naobrotnicy Scarffa w kabinieobserwatora[13][22].
Początkowo PWS-3 malowany był na kolor srebrny lub biały. W późniejszym czasie przód, górę i spód samolotu malowano na czerwono, natomiast reszta powierzchni była w kolorze srebrnym[12].
.svg)
.svg)
