ONZ stawia sobie za cele zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzeganiapraw człowieka[4].
25 kwietnia 1945 roku zwołano pierwszą konferencję ONZ wSan Francisco, w której uczestniczyło 50 państw z całego świata – pierwszych członków organizacji[5]. Za członka ONZ od założenia uznawana jest teżPolska, której przedstawiciele (Rząd RP na uchodźstwie uznawany przez państwa-założycieli z wyjątkiem ZSRR) z powodówpolitycznych nie zostali zaproszeni na konferencję w San Francisco. Zachodni politycy obawiali się bowiem reakcjiJózefa Stalina[6]. Podczas konferencji, 26 czerwca, podpisanoKartę Narodów Zjednoczonych, akt prawny regulujący działalność ONZ. Karta została podpisana przez 50 z 51 krajów członkowskich, pozostawiono miejsce dla Polski. Polska podpisała ją po utworzeniuTymczasowego Rządu Jedności Narodowej 16 października 1945[7]
Organizację Narodów Zjednoczonych powołano do życia 24 października 1945, kiedy postanowienia konferencji ratyfikowało pięciu przyszłych stałych członkówRady Bezpieczeństwa (Chiny, Francja, ZSRR, Wielka Brytania i USA) oraz większość pozostałych państw członkowskich. Powołanie ONZ położyło jednocześnie kres działalności Ligi Narodów, która rozwiązała się formalnie 18 kwietnia 1946, przekazując pełnienie swej misji nowej organizacji.
Rocznica wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych – 24 października 1945 roku – jest obchodzona jako Dzień Narodów Zjednoczonych od 1948 roku[8].
Pierwsza sesja Zgromadzenia Ogólnego rozpoczęła się 10 stycznia 1946 r. w Londynie. Wzięli w niej udział przedstawiciele 51 państw[9].
Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych (gospodarczych, społecznych, kulturowych, humanitarnych czy dotyczącychpraw człowieka) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równościras,płci,języków iwyznań.
Stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.
Członkiem ONZ, według artykułu 4.Karty NZ może być„każde państwo miłujące pokój, które przyjęło zobowiązania zawarte w Karcie” i – zdaniem ONZ –„jest w stanie je wypełniać”. Tym samym członkami Organizacji mogą być tylko państwa.
Karta NZ nie określa konkretnych procedur wystąpienia z ONZ, wystąpienie takie jest więc możliwe na mocy jednostronnej deklaracji. Jak dotąd z ONZ wystąpiło tylko jedno państwo –Indonezja w 1965, powróciła jednak do Organizacji już rok później.
Za uporczywe łamanie zasad Karty NZ państwo członkowskie może być usunięte z ONZ przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Taka sytuacja miała miejsce w 1992, gdy wykluczono z OrganizacjiJugosławię. Dyskutowano także nad wykluczeniemRPA za stosowanieapartheidu. Istnieje też procedura zawieszenia w prawach członka, podejmowana przezZgromadzenie Ogólne na wniosekRady Bezpieczeństwa (w obu przypadkach większością 2/3 głosów).
Zakon Maltański (uznawany jako podmiot prawa międzynarodowego przez 104 państwa),
Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża – ma on status obserwatora w ONZ, oraz – jako organizacja neutralna – prowadzi też mediacje z rządami (mimo że formalnie nie utrzymuje z nimi kontaktów dyplomatycznych) na temat wymianyjeńców, a także zawarł porozumienia z niektórymi organizacjami i instytucjami międzynarodowymi działającymi na polu humanitarnym[13].
Watykan pozostaje jedynym w pełni suwerennym i powszechnie uznanym na arenie międzynarodowej państwem, które nie należy do Narodów Zjednoczonych.
Rada Bezpieczeństwa ONZ w siedzibie ONZ w Nowym JorkuStruktura ONZ
Zgromadzenie Ogólne – składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich.
Rada Bezpieczeństwa – składa się z 5 stałych członków (Rosja, Chiny, USA, Wielka Brytania, Francja) i 10 członków niestałych wybieranych na 2 lata. Odpowiada za utrzymaniepokoju i bezpieczeństwa na świecie.
Rada Gospodarcza i Społeczna – zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych.
Rada Powiernicza – powołana została do kontroli nad terytoriami powierniczymi do momentu ich usamodzielnienia, aby działać w interesie ich mieszkańców.
Jest to system organizacji międzynarodowych funkcjonalnie powiązanych z ONZ na mocy art. 57. Karty NZ:różnego rodzaju organizacje wyspecjalizowane, utworzone na podstawie porozumień zawartych między rządami i posiadające z mocy swych statutów rozległe kompetencje międzynarodowe w dziedzinach gospodarczej, społecznej, kulturalnej, wychowawczej, zdrowia publicznego i innych dziedzinach pokrewnych, będą związane z Organizacją Narodów Zjednoczonych.
ONZ odgrywa w tym systemie centralną rolę, posiadając uprawnienia koordynacyjne, co ma na celu zapobieżenie dublowaniu prawa i osiągnięciu większej efektywności działania. W tej dziedzinie ONZ jest reprezentowana przez Radę Gospodarczą i Społeczną, która „może uzgadniać działalność organizacji wyspecjalizowanych w drodze porozumiewania się z nimi i udzielania im zaleceń, jak również w drodze udzielania zaleceń Zgromadzeniu Ogólnemu i członkom Organizacji Narodów Zjednoczonych” (art. 63 ust. 2 Karty NZ).
Ponadto z ONZ są związane inne organizacje o charakterze powszechnym, m.in.:
1960-1964,Kongo (dziś Demokratyczna Republika Konga) – interwencja ONZ doprowadziła do utrzymanianiepodległości kraju i jego integralności terytorialnej; w efekcie wyniosła do władzy prezydentaMobutu Sese Seko
od 1964 roku,Cypr – stacjonują siły pokojowe, którym nie udało się zapobiec podziałowi wyspy pointerwencji Turcji
1992–1994,Somalia – zakończona porażką operacjaPrzywrócić Nadzieję, która miała skłonić do rozbrojenia walczące strony i zapewnić dostawy pomocy humanitarnej, skończyła się tragiczną misją sił specjalnych –Operacją w Mogadiszu (udział głównie wojskamerykańskich)
1992–1993,Kambodża – największa operacja pokojowa ONZ, zakończona demokratyzacją kraju
1992–1995, byłaJugosławia – siły ONZUNPROFOR miały zaprowadzić pokój w dawnych republikach związkowych Jugosławii, poniosły fiasko i zostały zastąpione przez siłyNATO –IFOR
1993–1996,Rwanda – siły ONZUNAMIR miały monitorować układ pokojowy, który zawarły dwie największe grupy etniczne zamieszkujące Rwandę –Hutu iTutsi. Uznawana jest za największą porażkę ONZ[potrzebny przypis]. Masakra ok. 800 tys. ludzi odbywała się na oczach żołnierzy sił pokojowych (zob.Ludobójstwo w Rwandzie). Wydarzenia te zostały ukazane w filmieHotel Ruanda.
Wcześniej, od 1947[14], udzielanie informacji o ONZ należało do kompetencji przedstawicielstwa tejże organizacji wPradze (Informační centrum OSN v Praze) przy ul. Panskiej 7. W Polsce Ośrodek Informacji ONZ początkowo mieścił się wal. Niepodległości 186 (1995-2014), obecnie przyul. Pięknej 19 (2014-)[15].
↑Rząd ten był również uznawany przezCzechosłowację, aFrancja utrzymywała przy nim przedstawiciela dyplomatycznego.
↑Watykan i Stolica Apostolska – stanowią państwa (suwerenne podmioty prawa międzynarodowego) złączone ze sobą ścisłą unią personalną i funkcjonalną. Traktowanie Stolicy Apostolskiej i Watykanu jako odmiennych podmiotów, jakkolwiek uzasadnione z punktu widzenia ustrojowego, nie występuje jednak wyraźnie na gruncie prawa międzynarodowego. W stosunkach międzynarodowych nazwy te bywają stosowane zamiennie, a zaciągnięcie zobowiązania przez jeden z podmiotów jest rozumiane jako wiążące dla obu.
.jpg)
.svg)
.jpg)
