 Awers odznaki orderowej | |||
 Awers odznaki na łańcuchu | |||
| Ustanowiono | 1440/1843 | ||
|---|---|---|---|
| |||
Order Łabędzia (niem.:Schwanenorden) –zakon rycerski iodznaczenie cywilneBrandenburgii iPrus, najstarszy order Królestwa Prus ze znaną (w kontekście militarnym) aż doII wojny światowejdewizą:Gott mit uns (Bóg jest z nami).
Według legendy początki zakonu/orderu sięgają roku 1140, kiedy to książęObodrytówPrzybygniew przyjąłchrześcijaństwo –ochrzczony jakoUdo, nakazał zniszczyć świątynięTrzygłowa wBrandenburgu i wzniósł na jej miejscu kościółNMP, którym opiekowało się „bractwo łabędzia” – sześciumnichów i sześć mniszek. Po przejęciu Brandenburgii przezHohenzollernówelektor BrandenburgiiFryderyk II Żelazny nadał orderowistatuty datowane na 29 września 1440, według których członkowie mieli krzewićkult maryjny i poprzez nabożne czyny wprowadzać w życie zasady chrześcijaństwa. Członkostwo było, nie licząc hohenzollernowskich książąt krwi, ograniczone do liczby 30 mężczyzn i 7 kobiet, wyłącznie pochodzeniaszlacheckiego, ale zasady się nie trzymano, gdyż już trzy lata później, po zmianie statutów, order/zakon liczył sobie 63 męskich i 9 żeńskich członków z najróżniejszych stron Niemiec. Jako siedzibę orderu utrzymano kościół mariacki w Brandenburgu, ale członkowie z południowych stron kraju otrzymali wkrótce (1459) własną siedzibękapitulną w kaplicy św. Jerzego przy kościele św.Gumberta wAnsbach. Po wyborzeAlbrechta Hohenzollerna, rycerza Łabędzia, na wielkiego mistrzazakonu krzyżackiego (1511) order otrzymał trzecią kaplicę na zamku wKrólewcu, późniejszą kaplicę koronacyjną królów pruskich. Po nadejściureformacji zakon/order Łabędzia stracił znaczenie: od 1543 nie przyjmowano już nowych członków, ostatnikomtur w Brandenburgu zmarł w 1547, kościół i klasztor popadły w ruinę, niemniej jednak zakon/order nigdy nie został formalnie rozwiązany.
W 1843 król pruskiFryderyk Wilhelm IV, wielbicielromantyzmu i postaci legendarnegoLohengrina, odnowił order powołując się na fakt, że nigdy nie wygasł, i nadał mu nowe statuty: miał być otwarty dla obojga płci, dla wszystkich wyznań chrześcijańskich, i jako cel posiadać szerzenie pomocy cierpiącym i poszkodowanym przez wojny i katastrofy przyrody, wkrótce jednak poprzez rewolucję 1848 oraz późniejszą chorobę nerwową króla order poszedł znowu w zapomnienie, choć nadano parę egzemplarzy członkom domów panujących, m.in. małżonce królaElżbiecie, która otrzymała bardzo kosztowny łańcuch wysadzanybrylantami iszafirami.
W 1980 order został odnowiony jako prywatnyzakon rycerski –Ordo Equitatus Cygni Brandenburgensis – pod kierownictwem księcia Filipa Cyryla Pruskiego, praprawnuka ostatniego cesarza niemieckiegoWilhelma II. Ma dziś ok. 40 członków.
Po pożarze w 1713, który strawił dawny kościół zakonny w Brandenburgu i zniszczeniu zamku królewieckiego w 1945 z budowli zakonnych pozostała dziś jedynie kaplica w Ansbach.
Noszona wyłącznie nałańcuchu z 13 ogniw przedstawiających czerwone serce (symbol miłości i skruchy) otoczone dwiema piłami (symbol męczeństwa). Oznaka orderu to owalnymedalion z podobiznąNMP z Dzieciątkiem Jezus na ramieniu. Pod medalionem NMP umieszczony jest białyłabędź, symbol niewinności.
