Odpust (łac.indulgentia) – wteologiikatolickiej pojęcie oznaczające darowanie przezBogakary doczesnej zagrzechy, które zostałyodpuszczone co do winy[1]. Przebaczenie grzechów nie uwalnia od kary doczesnej na ziemi lub wczyśćcu. Przynosi je dopiero odpust, którego udziela Kościół. Można go uzyskać dla siebie lub zmarłego po spełnieniu określonych warunków[2]. Odpust może byćzupełny, jeśli jest darowaniem całej, przewidzianej przez Boga kary lubcząstkowy – jeśli jest tej kary zmniejszeniem[3]. Odpust dotyczy wyłączniechrześcijan.
Pojęcie odpustu ściśle związane jest z pojęciami dotyczącymi prawa rządzenia w Kościele i związaną z tym „władzą kluczy” oraz z wiarą w wymianę darów pomiędzy żyjącymi i umarłymi, tzn.obcowanie świętych. W przeciwieństwie dosakramentów, które sąłaską i wprowadzają wstan łaski uświęcającej, a także są niezależne od zasług, odpusty są skutkiem zadośćuczynienia.
Z powodu nadużyć, które miały miejsce w historii Kościoła, odpusty stały się jedną z przyczyn wystąpieniaMarcina Lutra ireformacji.
Pierwsze znane odpusty pochodzą z XI w.[3][4][5] W 1019biskup Poncjusz zArles udzielił odpustu wiernym przybywającym doopactwa w Montmajour. Odpustu dla uczestnikówwypraw krzyżowych udzielili papieżAleksander II ok. 1063 iUrban II w 1095[6][7]. Jako pierwszy słowem odpust (z łac.indulgentia) posłużył się w pismachśw. Bernard z Clairvaux. Wcześniej pojęcie odpustu znane było pod innymi nazwami, jakabsolutio,relaxatio,condonatio,remissio orazvenia[8].
Pierwszego odpustu jubileuszowego udzielił papieżBonifacy VIII[9]. Ogłosił on w 1300 pierwszyRok Jubileuszowy. Na mocybulliAtiquorum habet[6] papież udzielił odpustu wiernym, którzy pobożnie nawiedzili główne bazyliki Rzymu[9]. Pierwszy rok jubileuszowy spełnił oczekiwania duszpasterskie i w związku z tymKlemens VI ogłosił rok 1350 kolejnym jubileuszem. Z tego powodu wydał w 1343 bullęUnigenitus Dei Filius[10][11]. Bulla ta była nie tylko ogłoszeniem jubileuszu, ale również pierwszym wykładem teologicznym dotyczącym odpustów. Od tamtej pory lata jubileuszowe i odpusty z nimi związane obchodzone są w Kościele regularnie.
Kolejnymi zachowanymi dokumentami dotyczącymi odpustów są akta procesowe zwolennikówJana Wiklefa iJana Husa z okresuSoboru w Konstancji (1414–1418). Wśród pytań, które stawiano oskarżonym oherezję były również te, które dotyczyły prawa papieża do udzielania odpustu oraz możliwości skorzystania z odpustu w ogóle.
Na początkuXVI wieku arcybiskupemMagdeburga był Albrecht Brandenburski. Biskup ten zaczął gromadzić majątek i przywłaszczaćbeneficja w sposób sprzeczny z zasadami. Współpracował z nim ściśle dominikaninJan Tetzel, który upraszczając doktrynę i działając jako wędrowny kaznodzieja, opracował sposób na gromadzenie zysków przez handel „listami odpustowymi”, które nie tylko miały być dowodem odpuszczenia kar doczesnych, ale miały być również gwarancjązbawienia. Takie postępowanie wzbudziło powszechny niesmak i zgorszenie wśródduchownych. 31 października 1517augustianin Marcin Luter wywiesił na drzwiach kościoła wWittenberdze95 tez przeciw „handlowi odpustami”. Dzięki wynalazkowi druku tezy szybko rozpowszechniły się w Rzeszy.
W następstwie tych wydarzeń w 1518 papieżLeon X wydał bullęCum postquam, która przypominała właściwą naukę o odpustach[11][12]. Pisał w niej:
Biskup Rzymu, następca Piotra klucznika i namiestnik Jezusa na ziemi, mocą władzy kluczy otwierających królestwo niebieskie, usuwa u wiernych to, co stanowi przeszkodę w dostępie do Chrystusa, mianowicie winę i karę należną za grzechy uczynkowe; winę – za pośrednictwem sakramentu pokuty, karę zaś doczesną należną za grzechy według sprawiedliwości Boskiej – za pośrednictwem odpustu Kościoła. (...) Kiedy na mocy swej władzy apostolskiej udziela odpustu tak dla żywych, jak i dla umarłych, wówczas rozdziela ze skarbca zasług Jezusa Chrystusa i Świętych. (...) Postanawiamy władzą apostolską i mocą obecnego pisma, że tak powinni wszyscy utrzymywać i głosić pod karą wyłączenia ze społeczności wiernych[13].
Bulla ta została szybko zakwestionowana. Miała bowiem charakter listu prywatnego do ówczesnegolegata papieskiego w Niemczech,kardynałaKajetana de Vio. Zabrakło w niej wyraźnego zaprzeczenia nauczaniu Tetzla, nadto papież nie wyraził w niej jasno, że jest to nauczanieex cathedra. Jesienią 1518, po nieudanych spotkaniach de Vio i Lutra, ten drugi wystąpił z Kościoła. Dopiero 30 czerwca 1519 w tzw.Liście do Szwajcarów Leon X wyjaśniał, iż miał zamiar podać naukę zawartą w bulli jako obowiązującą.
Pod wpływem uniwersytetów wKolonii iLouvanium Leon X wydał w 1520 kolejną bullę –Exsurge Domine. Bulla ta uznawała za nieprawowierne 41 zdań Lutra i wzywała go do ich odwołania w ciągu 60 dni[14]. Wśród tych zdań sześć dotyczyło odpustów.
W 1545 zwołany zostałSobór Trydencki, który był reakcją Kościoła na reformację[14]. 27 listopada 1563 papieżPius IV, który spodziewał się rychłego nadejścia swojej śmierci, w liście do kardynałaKarola Boromeusza prosił o szybkie zakończenie obrad. W nocy z 3 na 4 grudnia zredagowanoDekret o odpustach, który o świcie został przyjęty przez ojców soborowych. Był to jeden z ostatnich dekretów soboru i ograniczał się do zdefiniowania podstaw nauki o odpustach, czyli prawa Kościoła do dysponowania nimi oraz do rzeczywistego pożytku dla korzystających z nich.
PapieżPaweł VI wydał w 1967 konstytucję apostolskąIndulgentiarum doctrina[15], w następnym roku uzupełniony przez zawierający szczegółowy wykaz odpustówEnchiridion Indulgentiarum[16]. Zniesiono miary czasu odpustów cząstkowych: „Co do odpustu cząstkowego pominięto dawne określenie dni i lat, a wyszukano nową formę czyli miarę, wedle której bierze się pod uwagę samą czynność wiernego, spełniającego dzieło ubogacone odpustem.”[17] Uzasadnieniem jest fakt, iż czas jest właściwością rzeczywistości ziemskiej i trudno o nim mówić w przypadku czyśćca. Konstytucja mówi natomiast o wielkości odpustu cząstkowego, „tym większej, im większa jest miłość działającego i wartość dzieła.”[17]
Konstytucja zasugerowała także zmniejszenie liczby odpustów zupełnych, po to, by bardziej docenić ich wartość[18]. Zniesiono także zasadętoties quoties, czyli możliwość uzyskiwania wielokrotnie w ciągu dnia łaski odpustu przy ponownym spełnieniu warunków. Paweł VI zostawił jeden wyjątek: drugi odpust zupełny można zyskać tego samego dnia w godzinie śmierci[19].
Podstawowe zasady dotyczące uzyskiwania odpustów zawarte są wprawie kanonicznym. Nad właściwym sprawowaniem odpustów czuwa w Kościele trybunałPenitencjarii Apostolskiej[20], który publikuje równieżEnchiridion Indulgentiarum, będący swoistym katalogiem odpustów. Pierwszy wykaz odpustów zupełnych został przygotowany przez Penitencjarię Apostolską i zatwierdzony dekretem papieżaPawła VI w dniu 29 czerwca 1968 roku[16]. Ostatnie, czwarte wydanieEnchiridionu ukazało się 16 lipca 1999[16] i związane było zWielkim Jubileuszem Roku 2000.
Jedynym dysponentem odpustów w Kościele jestpapież. Tylko on może określać warunki jego uzyskania, lub delegować swą władzę w tej materii innym[5]. Delegacja ta nie może być przekazywana dalej, chyba że ze zgodą papieża[3].
Każdy wierny może zyskiwać odpusty czy to cząstkowe, czy zupełne albo dla siebie, albo ofiarowywać za zmarłych na sposób wstawiennictwa[21]. Nie można uzyskać odpustu dla innego żyjącego. Odpust zupełny można uzyskać tylko jeden raz w ciągu dnia (wyjątek stanowi chwila śmierci, w której to można uzyskać odpust zupełny, chociażby tego dnia wierny uzyskał już wcześniej inny[22]), natomiast odpust cząstkowy można uzyskać kilka razy dziennie[23].
posiadanie przynajmniej ogólnej intencji zyskania odpustu oraz wypełnienie w określonym czasie i we właściwy sposób nakazane czynności, zgodnie z brzmieniem udzielenia danego odpustu.
spowiedź sakramentalna (nie musi mieć miejsca w tym samym dniu co czynność odpustowa)[28]. Po jednej spowiedzi można uzyskać kilka odpustów zupełnych, jednak w jednym dniu można uzyskać tylko jeden odpust zupełny[29].
Trzy ostatnie warunki (spowiedź, komunia, modlitwa) można wypełnić na wiele dni przed lub po wykonaniu przepisanej czynności. Wypada jednak, by Komunia św. i modlitwa w intencjach papieskich miały miejsce w tym dniu, w którym wykonuje się wspomnianą czynność związaną z odpustem[30][31].
W przypadku odpustu cząstkowego wymagane jest jedynie wykonanie czynności i przynajmniej skrucha serca[32].
odprawienie adoracjiNajświętszego Sakramentu przez pół godziny. Natomiast za nawiedzenie Najświętszego Sakramentu – odpust cząstkowy
pobożne czytaniePisma Świętego (według tekstu zatwierdzonego przez władzę kościelną) przez pół godziny z należytym szacunkiem dlaSłowa Bożego i traktowanie tej czynności jako czytanie duchowe. Za czytanie pod tymi samymi warunkami, ale krótszy czas – odpust cząstkowy. W przypadku osób, które nie mogą czytać osobiście Pisma Świętego do uzyskania odpustu zupełnego wystarczy, gdy będą słuchać czytającego (także np. z wykorzystaniem środków audiowizualnych)[35]
trzeba ją odprawiać w miejscu, gdzie jest prawnie założona Droga Krzyżowa (zatwierdzona przez władzę kościelną)
rozmyślaćMękę Pana Jezusa (nie jest konieczne, by treścią rozmyślania były poszczególne stacje)
trzeba przechodzić z jednej stacji do drugiej. Jeśli Drogę Krzyżową odprawia się publicznie i trudno jest wszystkim przechodzić ze stacji do stacji – wystarczy jak czyni to przewodniczący tego nabożeństwa, a inni wierni pozostają na swoich miejscach
jeżeli ktoś z ważnej przeszkody (np. podróży, choroby, zamknięcia kościoła) nie może odprawić Drogi Krzyżowej wg podanych wyżej warunków – uzyskuje odpust zupełny jeśli przynajmniej przez piętnaście minut odda się pobożnemu czytaniu oraz rozważaniu Męki i Śmierci Pana Jezusa.
odmówienie jednej częściróżańca (czyli 5 dziesiątków) w kościele, w publicznej kaplicy, w rodzinie, w społeczności zakonnej, w stowarzyszeniu publicznym pod następującymi warunkami:
trzeba odmówić 5 dziesiątków bez przerwy
do modlitwy ustnej dodać trzeba rozmyślania tajemnic różańcowych
przy publicznym rozważaniu Różańca trzeba zapowiadać odmawiane tajemnice, według przyjętego zwyczaju. W przypadku prywatnego odmawiania wystarczy modlitwa ustna wraz z rozważaniem tajemnic pod warunkiem, że odbywa się ono w kościele lub kaplicy publicznej
odpust zupełny uzyskać można również za pobożny udział w modlitwie różańcowej prowadzonej przez papieża, która transmitowana jest za pomocą radia lub telewizji.
odmówienieKoronki do Miłosierdzia Bożego przed Najświętszym Sakramentem wystawionym do adoracji lub przechowywanym wtabernakulum (odpust ten obowiązuje na terenie Polski). W przypadku osób, które nie mogą udać się do kościoła lub kaplicy, np. z powodu choroby, „ ale odmówią Koronkę do Miłosierdzia Bożego z ufnością i z pragnieniem miłosierdzia dla siebie oraz gotowością okazania go innym, to pod zwykłymi warunkami również zyskują odpust zupełny, z zachowaniem przepisów co do «mających przeszkodę»”[36][37].
Odpusty zupełne, które można uzyskać w wyznaczone dni
za pobożne odmówienie po przyjęciukomunii świętej modlitwy „Oto ja” przed obrazem Pana Jezusa Ukrzyżowanego w każdy piątekWielkiego Postu (za odmówienie tej modlitwy w inne dni roku na podobnych warunkach – odpust cząstkowy)
za pobożne uczestnictwo w nabożeństwieGorzkich Żali jeden raz w tygodniuWielkiego Postu (odpust ten obowiązuje na terenie Polski)[40]
za pobożne uroczyste odmówienie „Przed tak Wielkim Sakramentem” w trakcie liturgii Wieczerzy Pańskiej po Mszy świętej wWielki Czwartek i w uroczystośćBożego Ciała (to samo w innych okolicznościach – odpust cząstkowy)
za pobożny udział w liturgiiWielkiego Piątku i ucałowanie krzyża w czasie Adoracji Krzyża
za odmówienie w jakiejkolwiek używanej (zatwierdzonej przez Kościół) formie przyrzeczeńChrztu Świętego
w rocznice swojego chrztu (w inne dni – odpust cząstkowy)
za pobożny udział w uroczystej procesji eucharystycznej (w kościele lub poza nim), przede wszystkim w uroczystość Bożego Ciała
za pobożne, publiczne odmawianie aktu wynagrodzenia Najświętszemu Sercu Jezusowemu „O Jezu Najsłodszy” wUroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa (w inne dni – cząstkowy)
za pobożne używanie przedmiotu kultu religijnego (krzyża,krucyfiksu, medalika, różańca,szkaplerza) poświęconego przez papieża lub biskupa, oprócz odpustów cząstkowych można uzyskać odpust zupełny w dniuUroczystości Świętych Apostołów Piotra i Pawła, gdy ponadto odmówi wyznanie wiary w jakiejkolwiek zatwierdzonej formule (np. „Wierzę w Boga”)
za pobożne nawiedzenie cmentarza i równoczesne modlenie się za zmarłych choćby tylko w myśli, w dniach 1–8 listopada, zyskać można codziennie odpust zupełny, który można ofiarować jedynie za zmarłych. Za nawiedzenie cmentarza w inne dni również połączone z modlitwą za zmarłych – odpust cząstkowy, który można ofiarować jedynie za zmarłych
za pobożne odwiedzenie kościoła lub kaplicy wDniu Zadusznym (2 listopada) można uzyskać odpust zupełny, który można ofiarować jedynie za zmarłych. Przy nawiedzeniu kościoła lub kaplicy trzeba odmówić „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”
za pobożne odmówienie aktu oddania się rodzaju ludzkiego Jezusowi Chrystusowi wUroczystość Chrystusa Króla (w inne dni – cząstkowy)
za publiczne odmówienie hymnu „Ciebie Boga wysławiamy” i za podziękowanie Panu Bogu za łaski w ostatni dzień roku (za podziękowanie, choćby prywatnie, w inne dni roku – cząstkowy); w warunkach Górnego Śląska, z uwagi na niepamiętny zwyczaj, odpust zupełny przysługuje za odśpiewanie hymnu „Ciebie, Boże wielbimy”, pod warunkiem odśpiewania wszystkich 9 zwrotek[41]
za przyjęcie pierwszejKomunii Świętej, albo za udział w pobożnych ceremoniach pierwszej Komunii Świętej
„członkowie rodziny, która pierwszy raz poświęca się podczas specjalnego obrzędu z udziałem kapłana lub diakonaNajświętszemu Sercu Pana Jezusa alboŚwiętej Rodzinie Jezusa, Maryi i Józefa, jeśli odmawiają modlitwę z tekstu zaaprobowanego, przed obrazem Najświętszego Serca Pana Jezusa lub Świętej Rodziny”[42]
odpustu zupełnego może dostąpić kapłan, który odprawiapierwszą Mszę (Msza święta prymicyjna) oraz wierni którzy w niej uczestniczą
w dniu jubileuszu 25-, 50-, 60-lecia święceń kapłańskich może dostąpić opustu zupełnego kapłan, gdy odnowi wobec Boga „postanowienia wiernego wypełniania obowiązków swojego powołania”[43] i wierni, gdy uczestniczą we mszy celebrowanej przez jubilata
w dniu jubileuszu 25-, 40-, 50-lecia święceń biskupich może dostąpić opustu zupełnego biskup, gdy odnowi wobec Boga „postanowienia wiernego wypełniania obowiązków swojego stanu”[44] i wierni, gdy uczestniczą we mszy celebrowanej przez jubilata
za udział z pobudek religijnych w uroczystym nabożeństwie eucharystyczny, odbywanym na zakończenieKongresu Eucharystycznego
za udział w ćwiczeniach duchowych (np. odprawienierekolekcji) przynajmniej przez 3 pełne dni
za „pobożny udział w nabożeństwie liturgicznym w dniu powszechnie przeznaczonym w jakimś dobrym celu religijnym (np. w tygodniu modlitw i jedność chrześcijan, w tygodniu misyjnym, w dniu modlitw o powołania kapłańskie, w dniu chorych, w dniu modlitw za młodzież)”[42] (odmówienie tylko modlitwy w tym dniu – cząstkowy)
za „udział w niektórych obrzędach dopełnianych w tygodniu modlitw o jedność chrześcijaństwa oraz w modlitewnym zakończeniu tego tygodnia”[45] (pobożne odmówienie modlitwy w tym celu – cząstkowy)
za udział w uroczystościach zakończeniamisji ludowych, o ile wierny wysłuchał w czasie misji kilku nauk[46]
za pobożne przyjęcie błogosławieństwa papieskiego, którego udziela papież „Urbi et Orbi” – nawet przez radio czy telewizję. Odpust można również uzyskać za przyjęcie błogosławieństwa papieskiego, którego udziela biskup (także przez telewizję czy radio)
za pobożne nawiedzenie jednej z czterechbazylik patriarchalnych wRzymie oraz odmówienie w niej modlitw „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”. Odpust ten można uzyskać, gdy pielgrzymuje się razem ze wspólnotą. W przypadku pielgrzymki indywidualnej dodatkowo powinna być ona „połączona ze wzbudzeniem aktu synowskiego poddania papieżowi”[47]. Odpust w obu przypadkach można uzyskać:
w uroczystość patrona bazyliki
w każde święto nakazane
raz w roku w jakiś inny dzień wybrany przez wiernego
za nawiedzenie i pobożny udział w nabożeństwie (w modlitwach porannych lub wieczornych) wkościele stacyjnym w Rzymie
za pobożne nawiedzeniekościoła katedralnego lubkonkatedralnego (nawet jeśli nie był on świątynią parafialną) oraz odmówienie w nim modlitw „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”:
w dniu tytułu
w dniu 29 czerwca (uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła)
za nawiedzeniebazyliki mniejszej oraz odmówienie w niej modlitw „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”:
w dniu tytułu
w dniu 29 czerwca (uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła)
w dniu 2 sierpnia (odpust Porcjunkuli)
raz w roku w jakiś inny dzień wybrany przez wiernego[35]
za nawiedzenie sanktuarium międzynarodowego, krajowego lub diecezjalnego, które zostało ustanowione przez kompetentną władzę oraz odmówienie w tym miejscu modlitw „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”:
w dniu uroczystości tego sanktuarium
w dniu zbiorowej pielgrzymki
raz w roku w jakiś inny dzień wybrany przez wiernego
za udział w nabożeństwie w czasiepasterskiej wizytacji (kanoniczna wizytacja biskupia)
za nawiedzenie kościoła lub ołtarza w dniu jegokonsekracji oraz odmówienie w nim modlitw „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”
za jednorazowe nawiedzenie kościoła w którym odbywa sięsynod diecezjalny oraz odmówienie tam modlitw „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”
za nawiedzenie kościoła parafialnego w dniu święta tytularnego (święto tytułu) i w dniu 2 sierpnia (Matki Bożej Anielskiej) – odpust Porcjunkuli oraz odmówienie w nim modlitw „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”
za pobożne nawiedzenie kościoła lub kaplicy zakonnej w dniu święta Założyciela zakonu oraz odmówienie w nim modlitw „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”
jeżeli nie ma kapłana, który udzieliłby umierającemu sakramentów i odpustu zupełnego, Kościół udzieli mu odpustu zupełnego w momencie śmierci byleby za życia miał zwyczaj odmawiania jakichkolwiek modlitw. Odpust ten uzyskać może wierny w godzinie śmierci, który jest odpowiednio dysponowany („stan łaski uświęcającej i wolność od przywiązania do jakiegokolwiek grzechu, nawet lekkiego”[48]). Do uzyskania tego odpustu chwalebną jest rzeczą posługiwanie się krzyżem lub krucyfiksem.
W przypadku prawnego przeniesienia święta albo jego zewnętrznej uroczystości na inny dzień, odpust zupełny związany z tym świętem również przenosi się na ten termin[48].
Odpust zupełny związany z nawiedzeniem kościoła lub kaplicy można uzyskać w wyznaczonym dniu oraz w dniu go poprzedzającym od południa[22].
Część czynności lub modlitw związanych z odpustami cząstkowymi przedstawiono powyżej wraz z odpustami zupełnymi. Oprócz nich do czynności związanych z odpustem cząstkowym należą m.in.[49][50]:
nauczanie bądź uczenie się prawd wiary katolickiej
nawiedzenie Najświętszego Sakramentu:
w celu adoracji
połączone z odmówieniem hymnuZbliżam się w pokorze lub odmówieniem modlitwy:O Święta Uczto, na której przyjmujemy Chrystusa, odnawiamy pamięć Jego Męki, duszę napełniamy łaską i otrzymujemy zadatek przyszłej chwały lub odmówieniem pieśniPrzed tak wielkim Sakramentem wraz z wersetem, a także odpowiednią modlitwą
pobożne odmówienie kantykuMagnificat (Wielbi dusza moja Pana)
pobożne odmówienie modlitwy Anioł Pański (wokresie wielkanocnym odmówienie modlitwy „Królowo nieba wesel się. Alleluja. Bo ten, któregoś nosiła. Alleluja. Zmartwychwstał, jak powiedział. Alleluja. Błagaj za nami Boga. Alleluja. Raduj się i wesel Panno Maryjo. Alleluja. Bo zmartwychwstał Pan prawdziwie. Alleluja. Módlmy się: Boże, Ty przez zmartwychwstanie Twojego Syna, naszego Pana, Jezusa Chrystusa, przywróciłeś radość światu, spraw, abyśmy przez Jego Matkę Dziewicę Maryję osiągnęli szczęście życia wiecznego. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen”)
odmówienie modlitwy:
„Maryjo, Matko łaski, Matko Miłosierdzia, broń mnie od wroga i przyjmij w godzinę śmierci”
„Pomnij, o Najświętsza Panno Maryjo, że nigdy nie słyszano, abyś opuściła tego, kto się do Ciebie ucieka, Twej pomocy przyzywa, Ciebie o przyczynę prosi. Tą ufnością ożywiony, do Ciebie, o Panno nad pannami i Matko biegnę, do Ciebie przychodzę, przed Tobą jako grzesznik płaczący staję. O Matko Słowa, racz nie gardzić słowami moimi, ale usłysz je łaskawie i wysłuchaj. Amen”
„Witaj Królowo, Matko miłosierdzia, życie słodyczy i nadziejo nasza witaj. Do Ciebie wołamy, wygnańcy, synowie Ewy, do Ciebie wzdychamy jęcząc i płacząc na tym łez padole. Przeto, Orędowniczko nasza, one miłosierne oczy Twoje na nas zwróć, a Jezusa, błogosławiony owoc żywota Twojego, po tym wygnaniu nam okaż. O łaskawa, o litościwa, o słodka Panno Maryjo!”
„Święta Maryjo, przybądź z pomocą biednym, wspomóż słabych, pociesz płaczących, módl się za ludem, proś za duchowieństwem, wstawiaj się za niewiastami pobożnymi. Niech doświadczą pomocy wszyscy, którzy Cię ze czcią wspominają”
odmówienie modlitwy „Święci apostołowie Piotrze i Pawle, przyczyńcie się za nami. Ochraniaj Panie swój lud ufający opiece Twoich apostołów Piotra i Pawła oraz strzeż go nieustanną opieką. Przez Chrystusa Pana naszego. Amen”
w rocznicę poświęcenia się rodziny Świętej Rodzinie Jezusowi, Maryi i Józefowi lub Najświętszemu Sercu Pana Jezusa uzyskują odpust członkowie tej rodziny.
dla dusz cierpiących w czyśćcu odpust cząstkowy można uzyskać za:
pobożne odmówienie pochodzących z Liturgii Godzinjutrzni lubnieszporów
odmówienie modlitwy „Wieczny odpoczynek racz im dać Panie, a światłość wiekuista niechaj im świeci. Niech odpoczywają w pokoju wiecznym”.
↑JerzyJ.AdamczykJerzyJ.,Misje ludowe jako nadzwyczajna forma przepowiadania słowa Bożego w parafii. Aspekt kanoniczno-pastoralny, „Annales Canonici”, 10, 2014, s. 88.
