Ocelot wielki[34], ocelot[35][a] (Leopardus pardalis) –gatunekdrapieżnegossaka zpodrodzinykotów (Felinae) w obrębierodzinykotowatych (Felidae), jeden z kilku gatunków swego rodzaju. Długość głowy i tułowia od 72,6 do 100 cm, ogona 25,5 do 41 cm, masa do 15,5 kg, samce większe od samic. Ma cętkowane futro o zróżnicowanych barwach. Cechuje się szerokim zasięgiem występowania od Meksyku i skrajnego południa USA po Argentynę, zasiedla różne siedliska leśne, ale też krzewiaste i sawannę. Świetnie wspina się po drzewach, polując jednak raczej na ziemi namyszowate i innegryzonie,naczelne,szczerbaki i inne ssaki,ptaki,gady. Poluje zwłaszcza w nocy. Po około osiemdziesięciodniowejciąży samicawydaje na świat miot liczący 1–4noworodki, najczęściej jednego. Pomimo niszczenia siedlisk i nielegalnych polowań jest gatunkiem najmniejszej troski.
Jest to kotowaty średniej wielkości. Długość głowy i tułowia ocelota wielkiego wynosi od 72,6 do 100 cm, czemu towarzyszy krótkiogon długości 25,5 do 41 cm[36]. Są to rozmiary większe niż u innych przedstawicieli rodzajuocelot[37], podobne lub nieco większe do osiąganych przezzłotokota afrykańskiego[38]. Masa ciała ocelota wielkiego wynosi u samców od 7 do 15,5 kg, u samic zaś od 6,6 do 11,3 kg[36].
Skórę zwierzęcia pokrywa futro o zróżnicowanym kolorze. Podstawowa barwa może być kremowa, garbowanożółta, czerwonoszara bądź też szara. Widnieją na niej cętki pełne bądź otwarte ciemniejszej barwy, czasami wydłużone w poprzeczne linie. Plamy zbiegają się na szyi zwierzęcia w pręgi. Brzuszna strona ciała ssaka jest biaława z rzadszymi ciemniejszymi plamkami. Ciemne pasy pokrywają również górną część ogona. Futro ogólnie jest krótkie i gładkie[36].
Na głowie sterczą zaokrąglone uszy o ciemnych tylnych stronach. W środku widnieje na nich biała plama[36].
Pazury przednich łap są większe niż pazury tylnych łap[36].
Najnowsze analizyfilogenetyczne oparte namtDNA wykazują, żeL. pardalis dzieli się na cztery główne grupy geograficzne[32]. Populacje z Ameryki Środkowej i południowej Ameryki Południowej tworząmonofiletyczne grupy, natomiast populacje z północnej Ameryki Południowej dzielą się na dwa odrębne, rodoweklastry[32]. Jeden klaster geograficzny znajduje się w północnej północno-wschodniej Ameryce Południowej (Gujana Francuska i północnaBrazylia), natomiast drugi w Ameryce Środkowej i północnej północno-zachodniej Ameryce Południowej (Panama,Trynidad,Wenezuela i północna Brazylia)[32]. Badania morfometryczne sugerują, że w obrębieL. pardalis mogą występować dwa odrębne gatunki (pardalis imitis), ale wymaga to dalszych badań[32]. Tradycyjnie uznawano dziesięć podgatunków[39][36], ale analizy z 2017 roku obniżyły tę liczbę do dwóch[40]. Również autorzyIllustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwapodgatunki[32].
Ocelot wielki (tutaj podgatunekL. p. mitis) jest aktywny głównie nocą
Ocelot wielki wiedzie samotny tryb życia, jest zwierzęciem skrytym[44]. Aktywny jest na dobę przez 14 godzin[36]. Ssak ten wiedzie nocny tryb życia, kiedy to poluje[36] i kiedy aktywna jest jego zdobycz[45]. Aktywny jest na dobę przez 14 godzin. W nocy też przemierza lasy, rzadziej otwarte miejsca, w poszukiwaniu zwierzyny bądź nieruchomo na nią wyczekuje. Dzień spędza bardziej na odpoczynku, a spoczywa zwykle rankiem i późnym popołudniem, umieszczając się pod korzeniami drzew, wśród gałęzi czy teżpnączy. Wstaje około godzinę przed zachodem słońca. Niemniej aktywność ocelota wielkiego za dnia nie stanowi wielkiego wyjątku. Wzrasta ona jednak po zmroku, jak wykazują choćby badania wenezuelskie, spada zaś po świcie. Za dnia bardziej aktywny jest ten kotowaty na terenach bardziej wilgotnych i kiedy chmury zakrywają słońce. Niemniej za dnia poluje naptaki,legwany czy niewielkiemałpy szerokonose. W razie potrzebie potrafi też tryb życia zmienić. W Peru opisywano samicę, która, chcąc wykarmić swoje pojedyncze młode, polowała przez jedną dobę w czasie 17 godzin. Opisywano również samca, który podczas 34 kolejnych godzin aż 31 poświęcił na marsz. Ogólnie większość swej aktywności ocelot wielki poświęca na chód. Chodzi dosyć wolno, osiąga zwykle prędkość pomiędzy 0,3 a 1,4 km na godzinę. Przemierza zwykle zajmowany przez siebie obszar, przy czym samce podróżują dalej niż samice[36], zajmując także większy teren[44]. Odległość przemieszczania się samicy przez jedną noc wynosi 3,8 km, podczas gdy samiec przebywa 2 razy tyle. Niekiedy stworzenia te idą bez przerwy, niekiedy robią sobie przerwy trwające od pół godziny do godziny, kiedy to siedzą i oczekują na pojawienie się zdobyczy. Odległości przymierzane przez te koty zależą także od pory roku, mianowicie w porze deszczowej były one od 18 do 24% mniejsze[36].
Pojedynczy osobnik zajmuje różną powierzchnię zależną od miejsca. Dla różnych badań było to od 0,8 do 15,6[36]–16 km², jeśli chodzi o samice[33], natomiast pomiędzy 3,5 a 17,7 km²[36], a nawet 43 km², jeżeli chodzi o samce. Największy obszar zajmowany przez ocelota wielkiego zaobserwowano w lasach podzwrotnikowych Brazylii i Argentyny, najmniejsze z Teksasu, peruwiańskiej Amazonii,Pantanalu w Brazylii i Chaco w Boliwii[33]. Badania z Belize pokazały 26,09 km² zajmowanych przez samca i 18,91 km² przez samicę (N = 5). Większe obszary zwierzęta użytkowały w porze suchej. W przypadków samców jedna jedenasta tej powierzchni zachodziła na terytorium sąsiada. Wartość ta była większa w przypadku dwu samic, wynosząc 21%, największa zaś w przypadku samca i jego głównej samicy, aż 56%, znacznie mniej, jeśli chodzi o samca z inną samicą, bowiem 16%. Z drugiej strony w przypadku samicy liczby te wynosiły 58 i 3%[44].
Tym samym i zagęszczenie różni się w zależności od miejsca[36], rosnąc z opadami deszczu i malejąc z szerokością geograficzną oraz z kłusownictwem ludzkim. Najniższe wyniki uzyskiwano w Meksyku i Belize oraz wcaatindze na północnym wschodzie Brazylii[33]. Na południu Brazylii uzyskano niskie wyniki 13,7 osobnika na 100 km². W Wenezueli było to 40 ocelotów wielkich na 100 km², natomiast w peruwiańskiej Amazonii aż 80 osobników na 100 km². Tak wysoki wynik wpływa negatywnie na zagęszczenie innych mniejszych kotowatych[36]. Ogólnie wyniki leżą między 2,5 a 100 ocelotów wielkich na 100 km²[33].
Ciąża ocelota wielkiego trwa od 79 do 82 dni, co badacze oceniają jako długo[36]. Następnie samicawydaje na świat miot liczący 1–4noworodki ze średnią 1,4[33], najczęściej pojedyncze kocię ważące jakieś ćwierć kilograma. Rośnie ono powoli. W wieku 3 miesięcy zaczyna podążać za matką. Jeszcze przez kilka następnych miesięcy będzie zależeć od zdobywanego przez nią pokarmu. Masę dorosłego ocelota wielkiego młode osiąga w wieku od 24 do 30 miesięcy. Oddala się następnie na odległość od 2,5 do 30 km. Samica jest w stanie rodzić co 2 lata. Starsza, licząca 8 lat samica może wydać na świat od 4 do 6 młodych. Na wolności ocelot wielki dożywa prawdopodobnie około 10 lat, mimo że w niewoli potrafi żyć dwa razy dłużej[36].
Gatunek charakteryzuje się szerokim zasięgiem występowania. Na północy sięgaTeksasu z dwiema izolowanymi populacjami iArizony, zajmując dalej tereny przezMeksyk iAmerykę Środkową, a następnie większość krajów Ameryki Południowej poza Chile (wUrugwaju wyłącznie przy brazylijskiej granicy), by dosięgnąć na południuArgentyny[33]. Tereny występowania gatunku leżą na wysokości od poziomu morza do 1200[36]–3000 m[33].
Ocelot wielki występuje wAmeryce, zamieszkując w zależności od podgatunku[32]:
L. pardalis mitis –Ameryka Południowa odKolumbii przezGujanę,Andy iAmazonię, na południe do północnejArgentyny; granice z podgatunkiem nominatywnympardalis są niepewne, a ten podgatunek może sięgać dalej na północ do Ameryki Środkowej.
Ocelot wielki, ciesząc się szerokim zasięgiem występowania, zasiedla siłą rzeczy różnorodnesiedliska tropikalne i podzwrotnikowe. Na północy sięga gęstego ciernistegochaparralu na południu Teksasu. W Belize zamieszkuje wilgotne podzwrotnikowe lasy. W Peru zajmuje niskie lasy nadrzeczne, zroszone obfitymi opadami deszczu. W Wenezueli zamieszkujelasy galeriowe i tereny porosłe drzewami i krzakami[36], także kolczastymi krzewami isawanny[33]. W Brazylii zasiedla częściowo zrzucające liście lasy i sezonowo zalewane bagniskaPantanalu aż do lasów podzwrotnikowych na południu tego kraju[36]. Bytuje w lasach iglastych[45], górskich i wtórnych[33]. Jednakże w każdym z tych siedlisk ocelot wielki zależny jest od gęstej pokrywy roślinnej. Zwierzę to odpoczywa za dnia wśródpnączy, stosów gałęzi, pod korzeniami czy powalonymi drzewami, choć zdarzało się mu i na betonie[36].
Ocelot wielki najobficiej występuje w niskich szerokościach geograficznych i gęstość jego zwiększa się z obfitymi opadami deszczu[33]. Zagęszczenie wynosi 11,24–12,45 ocelotów wielkich na 100 km² (metoda bazująca na promieniu areału), 25,88 na 100 km² (kamery-pułapki) czy 12,61 na 100 km² (kamery tropiące)[44]. Wysokie zagęszczenie ocelota wielkiego wpływa negatywnie na zagęszczenie innych, mniejszych kotowatych[36]. Wzorzec zagęszczenia ocelota wielkiego przypomina wzorce spotykane upumy płowej czyjaguara, nie obserwowano jednak negatywnego wpływu tych znacznie większych kotowatych na ocelota wielkiego[33]. Z drugiej strony ocelot wielki ujemnie wpływa naocelota nadrzewnego[46].
Ocelot wielki poluje głównie nocą, za dnia odpoczywając wśródroślin. Przemierza powoli swe leśne ścieżki, wyszukując zdobyczy. Potrafi także siedzieć i oczekiwać na pojawienie się zwierzęcia. Zdarzało się, że zwierzę siedziało w bezruchu od pół godziny do godziny, a następnie szybko przemieszczało się do innego miejsca, gdzie znowuż zamierało w bezruchu. Polowanie zwykle urządza ocelot wielki w gęstej roślinności, niemniej w nocy zdarza mu się polować również na terenach otwartych. Zwierzę nie gardzi zdobyczą wodną, jako że oceloty dobrze pływają, co przydaje się w zamieszkiwanych przez nich częściowo zalewanych środowiskach takich jak brazylijski Pantanal[36].
IUCN uznaje ocelota wielkiego zagatunek najmniejszej troski. Po raz pierwszy oceniono go w 1982 jako gatunek narażony na wyginięcie, jeszcze w rodzajuFelis, co powtórzono trzykrotnie aż do oceny w 1996, kiedy to obniżono status do najniższego ryzyka, umieszczając gatunek w rodzaju ocelot. Taką ocenę powtarzano potem również trzy razy, z ostatnią oceną opublikowaną w 2015. IUCN uzasadnia ją szerokim zasięgiem występowania zwierzęcia, będącego najpospolitszym kotowatym obszarów neotropikalnych. Niemniej gatunek jest zagrożony w USA i Meksyku, narażony na wyginięcie w Argentynie, niektórych pozaamazońskich obszarach Brazylii i w Kolumbii[33]. Obejmuje go załącznik pierwszyCITES[36].
Na północnym krańcu zasięgu, w amerykańskimTeksasie, ocelot wielki doznał największych spadków liczebności. Tam też zmaga się z genetycznymi skutkami izolacji. W obrębie tego stanu przetrwało jakieś 50–80 osobników. WKolumbii ocelot wielki radzi sobie na plantacjachpalmy olejowej i pastwiskach bydła. WArgentynie wyzwania stwarzają mu wyrąb lasów ikłusownictwo, niemniej w państwie tym żyje od półtora do ośmiu tysięcy osobników[33].
Do działań zagrażających gatunkowi należą niszczenie siedlisk, w tym wylesianie, polowania, w tym z zemsty za konsumpcję drobiu, a także na futra[33].
W latach 60. ubiegłego wieku polowania zmniejszyły populację wielkich kotów, także myśliwi przerzucili się celem pozyskania skór na mniejsze kotowate o ciapkowanym futrze, w szczególności na ocelota wielkiego. Tylko w kolejnej dekadzie zabito około 200 000 zwierząt, których skóry przeznaczono na handel. Wprowadzono następnie liczne chroniące zwierzę prawa, zakazywano importu skór, doprowadzając do redukcji tego zjawiska. Międzynarodowy handel zakończył się dopiero, gdy w 1989 zwierzę objęto pierwszym załącznikiem CITES. Niestety nielegalny handel utrzymuje się nadal. Nawet niski poziom polowań może zagrozić populacji, biorąc pod uwagę niski potencjał reprodukcyjny ocelota wielkiego[36]. Polowań zabroniły następujące państwa:Argentyna,Brazylia,Boliwia,Gujana Francuska,Gwatemala,Honduras,Kolumbia,Kostaryka,Meksyk,Nikaragua,Panama,Paragwaj,Stany Zjednoczone,Surinam,Trynidad i Tobago,Urugwaj iWenezuela.Peru natomiast wprowadziło ograniczenia. Gatunek zasiedla tereny chronione[33].
↑J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte: Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksicht, und die Classification der Säugthiere. T. 1. Cz. 2. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 90. (niem.).
↑R.I. Pocock. Some new geographical races of Leopardus, commonly known as ocelots and margays. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 8, s. 235, 1941.DOI:10.1080/03745481.1941.9727966. (ang.).
↑W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 143.ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 159.ISBN 83-01-14344-4.
↑abcdefghijklmnopqrstuvwxyzaaabacadaeafagahaiajak14. Ocelot, s. 145, w:M.E. & F.C.M.E.& F.C.SunquistM.E. & F.C.M.E.& F.C.,Family Felidae (Cats), [w:]D.E. Wilson & R.A.D.E.W.& R.A.Mittermeier,Handbook of the Mammals of the World, t. 1. Carnivores, Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 54–169,ISBN 978-84-96553-49-1(ang.).
↑abcM.E. & F.C.M.E.& F.C.SunquistM.E. & F.C.M.E.& F.C.,Family Felidae (Cats), [w:]D.E. Wilson & R.A.D.E.W.& R.A.Mittermeier,Handbook of the Mammals of the World, t. 1. Carnivores, Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 54-,ISBN 978-84-96553-49-1(ang.).
↑12. African Golden Cat, s. 141, w:M.E. & F.C.M.E.& F.C.SunquistM.E. & F.C.M.E.& F.C.,Family Felidae (Cats), [w:]D.E. Wilson & R.A.D.E.W.& R.A.Mittermeier,Handbook of the Mammals of the World, t. 1. Carnivores, Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 54–169,ISBN 978-84-96553-49-1(ang.).
↑abD.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): SpeciesLeopardus pardalis. [w:]Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-03].
↑T. deT.OliveiraT. deT.,A.A.PavioloA.A.,J.J.SchipperJ.J.,R.R.BianchiR.R.,E. Payan & S.V.E.P.& S.V.CarvajalE. Payan & S.V.E.P.& S.V.,Leopardus wiedii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2022-3 [dostęp 2022-04-01](ang.).
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.)Leopardus pardalis w:Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005.(ang.) [dostęp 8 grudnia 2007]
_Zoo_Itatiba.jpg)
