Ujgurowie z flagą Wschodniego Turkiestanu przed budynkiem ONZ w Nowym Jorku w 2014, protestujący przeciw naruszaniu praw człowieka w SincianguLokalizacja prawdopodobnych obozów reedukacyjnych w SincianguKraje krytykujące i broniące stanowiska Chińskiej Republiki Ludowej w sprawie obozów reedukacyjnych w Sinciangu w 2019 (kolor czerwony – kraje krytykujące; kolor zielony – kraje biorące Chińską Republikę Ludową w obronę)
Obozy reedukacyjne[1]w Sinciangu (także:obozy internowania w Sinciangu[2],obozy pracy w Sinciangu[3],obozy koncentracyjne w Sinciangu[4][5],gułag z Sinciangu[6][7]; oficjalnie nazywane przez rządChińskiej Republiki Ludowejośrodkami edukacyjnymi i szkolenia zawodowego w Sinciangu[8],chiń.新疆职业技能教育培训中心[9]) – obozy założone w 2017 w Chińskiej Republice Ludowej i zarządzane przez chińskie władzeSinciangu[10]. Istnienie i działalność obozów jest przedmiotem krytyki wieluorganizacji międzynarodowych, zwłaszcza pozarządowych, oraz rządów krajów demokratycznych, według których są tam nagminnie łamaneprawa człowieka, a mniejszości etniczne i religijne podlegają przymusowejsinizacji będącej częściąkonfliktu w Sinciangu. Obozy w Sinciangu są miejscem prawdopodobnie największej od czasówII wojny światowej akcji arbitralnego przetrzymywania przedstawicieli takich mniejszości[11][12]. Według ChRL skala obozów i ich działalność jest wyolbrzymiona i wypaczona przez media międzynarodowe, a ich celem jestresocjalizacja ekstremistów i walka zterroryzmem[8][13].
Obozy zostały założone w 2017 przez władze chińskie, kierowane przez sekretarza generalnegoKomunistycznej Partii ChinXi Jinpinga[14]. Zarządza nimiChen Quanguo, członekBiura Politycznego KPCh, który kieruje komitetem partii i rządem w regionie Sinciang[15]. Obozy stały się przedmiotem zainteresowania światowej opinii publicznej po ujawnieniu ich istnienia przez media amerykańskie (The New York Times) w 2019[14][16][17][13]. Według szacunków z 2020 w Sinciangu mogło istnieć ponad 380 obozów tego typu, a ich liczba stale wzrasta[18].
Istnienie i działalność obozów są przedmiotem krytyki wielu organizacji międzynarodowych, zwłaszcza pozarządowych, jak i rządów krajów demokratycznych[11]. Obozy są krytykowane za łamaniepraw człowieka, w tym złe traktowanie więźniów, gwałty i tortury, a nawetludobójstwo (kulturowe)[19][20][21][22][23][24].Human Rights Watch twierdzi, że obozy te są wykorzystywane do indoktrynacjiUjgurów i innych muzułmanów od 2017 w ramach „ludowejwojny z terroryzmem”, polityki Chin komunistycznych ogłoszonej w 2014[25][7]. Według krytyków celem obozów jest zniszczenie kultury i religii Ujgurów oraz innych, główniemuzułmańskich, mniejszości etnicznych i przyspieszenie ich asymilacji (sinizacji)[13], a same obozy są prowadzone na marginesie systemu prawnego – wielu Ujgurów zostało internowanych bez procesu i nie postawiono im żadnych zarzutów (przetrzymywani są w długim areszcie prewencyjno-administracyjnym)[26]. Skala aresztowań jest bardzo duża. Według szacunków władze chińskie przetrzymują w tych obozach setki tysięcy Ujgurów (być może nawet ponad półtora miliona osób), a także członków innych etnicznych grup mniejszościowych (głównie muzułmańskich)[27][28][29][30]. Według tych szacunków internowanie Ujgurów i innych muzułmanów w obozach stanowi największą akcję arbitralnego przetrzymywania ludzi należących do mniejszości etnicznych i religijnych od czasówII wojny światowej[31][12][27]. Dokonano porównań między obozami w Sinciangu achińską rewolucją kulturalną z lat 60. XX wieku[32][33].
Niezależni eksperci nie mają możliwości kontroli sytuacji w obozach, ale wielu uważa, że są tam liczne ofiary śmiertelne; np. Ethan Gutmann, badacz Chin z Victims of Communism Memorial Foundation, szacuje liczbę ofiar na 5–10% więźniów rocznie[34][35].
W lipcu 2021Ukraina poparła krytykę obozów, po czym jednak szybko się z niej wycofała, co doprowadziło do kontrowersji związanej z możliwą próbą politycznego szantażu w związku z groźbą wstrzymania dostaw chińskich szczepionek przeciwkoCOVID-19 dla Ukrainy[36].
Według władz chińskich obozy są formą resocjalizacji i elementem systemu walki z terroryzmem i ekstremizmem, są też „zgodne z zasadami i duchem”Globalnej Strategii Zwalczania TerroryzmuONZ i podobnymi praktykami w krajach zachodnich, a oskarżenia o skalę aresztowań i złe traktowanie zatrzymanych to „mit” i „antychińska propaganda”[8]. W 2020 chiński dyplomata, polityk i minister spraw zagranicznychWang Yi stwierdził, że „w Sinciangu nie ma żadnych prześladowań”, a większość doniesień prasy międzynarodowej na temat obozów to „fake news”[13]. Rządy niektórych krajów wyraziły poparcie dla działań podejmowanych przez chiński rząd. Do obrońców Chińskiej Republiki Ludowej należą przede wszystkim takie państwa jakBiałoruś,Mjanma,Kambodża,Wenezuela,Kuba,Arabia Saudyjska,Rosja iKorea Północna, które według swoich krytyków także mają bogatą historię ograniczania praw i wolności obywatelskich oraz represjonowania i więzienia dysydentów[37][38][11].
↑RachelR.HarrisRachelR.,Repression and Quiet Resistance in Xinjiang, „Current History”, 118 (810),2019, s. 276–281,DOI: 10.1525/curh.2019.118.810.276,ISSN0011-3530 [dostęp 2021-07-25].
↑Joanne SmithJ.S.FinleyJoanne SmithJ.S.,Why Scholars and Activists Increasingly Fear a Uyghur Genocide in Xinjiang, „Journal of Genocide Research”, 0 (0),2020, s. 1–23,DOI: 10.1080/14623528.2020.1848109,ISSN1462-3528 [dostęp 2021-07-25].
↑GulchehraG.HojaGulchehraG.,Internment Camps in Xinjiang’s Aksu Separated by Crematorium [online], Radio Free Asia, 13 listopada 2020 [dostęp 2022-09-14], Cytat: Ethan Gutmann, another fellow at the Victims of Communism Memorial Foundation, told RFA he estimates anywhere from five to 10 percent of detainees have died each year in the camps(ang.).
↑Joanne SmithJ.S.FinleyJoanne SmithJ.S.,Why Scholars and Activists Increasingly Fear a Uyghur Genocide in Xinjiang, „Journal of Genocide Research”, 23 (3),2021, s. 348–370,DOI: 10.1080/14623528.2020.1848109,ISSN1462-3528 [dostęp 2022-09-14], Cytat: Since 2017, deaths of detainees had occurred in the “re-education camps” as a result of beating or neglect, withheld medication, poor nutrition or suicide.
