| Uria aalge[1] | |||
| (Pontoppidan, 1763) | |||
 Nurzyki w szacie godowej | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | nurzyk (zwyczajny) | ||
| Synonimy | |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 obszary lęgowe obszary nielęgowe występuje przez cały rok | |||
| |||
| |||
| |||
Nurzyk (zwyczajny)[5], nurzyk podbielały (Uria aalge) – gatunek dużegoptaka morskiego z rodzinyalk (Alcidae).
Najważniejszy mieszkaniec wysp ptasich na północnym Atlantyku, Pacyfiku iOceanie Lodowatym. Zamieszkuje w zależności od podgatunku[2][6]:
WPolsce pojawia się nielicznie na wybrzeżu Bałtyku podczas przelotów i zimą od września do maja. W Europie Środkowej jedyna duża kolonia znajduje się na piaskowcu naHelgolandzie.
Brak wyraźnegodymorfizmu płciowego. Wupierzeniu godowym wierzch ciała, szyja i głowa czarne. Krawędzielotek I rzędowych białe, widoczne przy złożonych skrzydłach jako białe linie. U południowej odmianyUria aalgae albionis wierzch ciała jest ciemnobrunatny. Północna odmianaUria aalgae aalgae ma wierzch czarny, choć z ciemnobrunatną głową. U niektórych podgatunków wokół oka biała obwódka, od której odchodzi łukowata linia na pokrywy uszne. Spód ciała biały z czarnym kreskowaniem po bokach. Ptaki wupierzeniu spoczynkowym mają policzki, podgardla i boki szyi białe. Osobniki młodociane oraz dorosłe w szacie spoczynkowej mają barwę czarną zastąpioną czarnobrązową, gardło, boki szyi oraz bok głowy za okiem bieleją, ale te pierwsze grzbiet mają usiany ciemnobrunatnym plamami. Dziób czarny, prosty, wydłużony i ostro zakończony. Ogon jest krótki i zaokrąglony. Pierzenie do szaty godowej ma miejsce w grudniu.
Podobnynurzyk polarny ma dziób grubszy, ale krótszy, który zdobi dodatkowo po bokach biały pas. W przeciwieństwie do nurzyka, w szacie spoczynkowej czarna czapeczka przedłuża się u niego poza oczy.
długość ciała ok. 44–50 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 64–71 cm[2]
masa ciała ok. 700–1200 g
Gdy nurzyki pływają po wodzie, mają nieco uniesiony tył ciała. Siedzą wyprostowane z nogami wyciągniętymi przed siebie. Lecąc w powietrzu, wyciągają szyję ku przodowi i nogi wystają im poza ogon, poruszają się w linii prostej, formując często rzędy. Nurzyki prowadzą stadny tryb życia.
Gdy siedzi na gnieździe, odzywa się chrapliwym „err” lub warczącym „arra”. Jego odgłosy mają dzwoniące brzmienie.
Lęgnie się na skalistych, urwistych wybrzeżach morskich oraz wyspach, poza okresem lęgowym pełne morze. Rzadko widuje się go wewnątrz lądu.
Na tereny lęgowe nurzyki wracają już w grudniu lub styczniu, a w najchłodniejszych terenach północnych w marcu i kwietniu. Zaraz potem rozpoczynają się gromadne toki. Kręcą się wtedy wokół siebie nawzajem i wydają głośne okrzyki, po czym razem nurkują.
Nie budują gniazd – jaja składają na nagiej skale, na półkach i w skalnych niszach. Mogą zajmować gniazdamewy trójpalczastej. Tworzą kolonie, które liczyć mogą nawet 100 000 osobników.
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg (może być powtórzony, jeśli zostanie utracony w 14–16 dni od zniesienia jaja), składając w maju-lipcu (od marca naPacyfiku) zwykle jedno jajo o gruszkowatym kształcie, co nie pozwala mu się staczać po pochyłościach. Barwa jaja zmienna, od cielistej, brązowej po zieloną lub niebieską, z różnobarwnym, głównie brunatnym i czarnym, nakrapianiem.
Jaja wysiadywane są przez okres 28–34 dni przez obydwoje rodziców zmieniających się co 12–24 godziny. Ogrzewają jaja stopami. Rodzice razem zajmują się ich wychowaniem. Pisklę opuszcza gniazdo po 18–25 dniach, mimo że jest jeszcze nie w pełni opierzone. Skacze wtedy ze skały do morza. Trzyma się długo rodziców, którzy je karmią. Zdolność do lotu zdobywa w wieku 39–46 dni. Ze względu na to, że to gatunek osiadły, starsze nurzyki spędzają zimę na lęgowiskach. Młode ptaki mogą natomiast koczować i włóczyć się po północnym Atlantyku w różnych jego zakątkach. Tylko część z nich leci nad Morze Śródziemne.
Drobneryby morskie i bezkręgowce np. mięczaki,pierścienice lub skorupiaki, które chwytają nurkując. Potrafią zaburzać się nawet na głębokość 180 m[7].
IUCN uznaje nurzyka zagatunek najmniejszej troski (LC,Least Concern)[4]. To najliczniejszy gatunek z rodziny alk. W 1996 roku liczebność światowej populacji szacowano na ponad 18 milionów osobników[4]. Trend liczebności populacji oceniany jest jako wzrostowy[4].
W Polsce podlegaścisłej ochronie gatunkowej[8].
