Nukleomorf –organellum komórkowe przypominającejądro komórkowe występujące wchloroplastach niektórychglonów. Nukleomorf odkryto u dwóch grup fotosyntetyzującychprotistów –Chlorarachniophyta iCryptophyta. Zawierają jedne z najmniejszycheukariotycznychgenomów (minimalnie 380kpz, u niesklasyfikowanego gatunku chlorachniofita określanego jako CCMP621[1], u innych gatunków ok. 500-600 kpz, trzy liniowechromosomy) z bardzo krótkimiintronami[2]. Nukleomorf wraz z organellami przypominającymirybosomy znajduje się w przestrzeni peryplastydowej między dwiemabłonami otaczającymi właściwą część chloroplastu a kolejnymi dwiema błonami oddzielającymi ją odcytoplazmy komórki[3]. Uważa się, że jest to świadectwowtórnej endosymbiozy, która dała początek kilkuliniom ewolucyjnym protistów roślinopodobnych. Dwie najbardziej wewnętrzne błony są według tej hipotezyhomologiczne z błonami chloroplastówroślin, a pierwotnie – z błonamisinic, które w pierwotnejendosymbiozie dały im początek. Błona trzecia jest pozostałościąbłony komórkowej wtórnegoendosymbionta, a czwarta pęcherzykafagocytotycznego[1]. Mimo pewnych podobieństw najprawdopodobniej nukleomorfy (i całe chloroplasty) chlorachniofitów i kryptomonad mają odrębne pochodzenie. W przypadku chlorachniofitów endosymbiontem była zapewne pierwotnazielenica, w przypadku kryptomonad – pierwotnykrasnorost[3]. Prawdopodobnie u początków tej endosymbiozy było wchłonięcie przez pierwotnegopierwotniaka pierwotnego glona. Obecnie takie układy są spotykane, a żyjące wewnątrz pierwotnie heterotroficznych organizmów glony określa się – w zależności od przynależności systematycznej – jakozoochlorelle,zooksantelle lubcyjanelle. Następnie geny endosymbionta w większości przeszły do jądra komórkowegogospodarza. Obecnie geny nukleomorfu kodują białka potrzebne niemal wyłącznie do jego replikacji i małą liczbę białek wykorzystywanych przez chloroplast[3].
Możliwe, że nukleomorfy istniały również u innych glonów, u których przypuszcza się, że zaszła wtórna (a może też trzeciorzędowa) endosymbioza (stramenopile,bruzdnice,eugleniny i in.), a linie te pochodzą od przodków spokrewnionych z chlorachniofitami lub kryptomonadami, nie ma na to jednak wystarczających dowodów[2].