Preah Bat Samdech Preah Norodom Sihanouk Varman (ur.31 października1922 wPhnom Penh, zm.15 października2012 wPekinie) –król Kambodży. Panował w latach 1941–1955 i 1993–2004, ponadto był głową państwa (prezydentem, przewodniczącym Najwyższej Rady Narodowej) w latach 1960–1970, 1975–1976 i 1991–1993. Z powodu ciężkiej choroby abdykował 7 października 2004. Syn królaNorodoma Suramarita i królowej Sisowath Kossamak.
Po objęciu władzy w 1941 jako król zależnego odFrancji terytorium, związał się z buddyjskim ruchemnacjonalistycznym i zaczął dążyć do uzyskania niepodległości przez Kambodżę. W znacznej mierze to jego działania doprowadziły do niepodległości Kambodży 9 listopada 1953. W 1955 abdykował na rzecz swojego ojca. Kilka miesięcy później objął stanowisko premiera. W 1960 roku po śmierci ojca został prezydentem i przewodniczącym Najwyższej Rady Narodowej (głowa państwa, jednak bez tytułu królewskiego – w Polsce tytułowany księciem). Był jednym z założycieliRuchu państw niezaangażowanych, a w pierwszej fazie rządów starał się nie mieszać w sprawyzimnej wojny, w tym trwającej tuż pod granicami krajuwojny wietnamskiej. W celu ochrony interesów kraju skutecznie lawirował pomiędzyStanami Zjednoczonymi,Chinami iZSRR[5][6][7]. Podporą jego rządów stała sięmonarchistyczna partia rządowa o nazwie Powszechna Wspólnota Socjalistyczna (Sangkum Reastr Niyum)[8]. W trakcie rządów starał się realizować ostrożnesocjalistyczne reformy[9].
Poglądy na politykę zagraniczną zmienił po tym, gdy przekonał się, że siły komunistyczne mogą zwyciężyć w wojnie wietnamskiej. Rozpoczął potajemne wspieraniepołudniowowietnamskich komunistów, co spowodowało wrogość Stanów Zjednoczonych wobec jego rządów. W tym czasie związał koalicję rządową zlewicową (i powiązaną zkomunistami) Partią Ludową, która wpłynęła w istotny sposób na jego politykę. To właśnie pod wpływem lewicowych koalicjantów w 1965 roku zerwał stosunki dyplomatyczne ze Stanami Zjednoczonymi. Zerwanie stosunków zakończyło okres wsparcia Amerykanów dla Kambodży, Sihanouk został więc zmuszony do zwrócenia się do Chin i ZSRR. Komunistyczne mocarstwa zaoferowały królowi pomoc gospodarczą i militarną[8][10]. W 1966 roku podpisał z Chinami porozumienie, na mocy którego zgodził się na stacjonowanie we wschodnich regionach przygranicznych wojsk Armii Ludowej Wietnamu i utworzenie przez nią w tamtym regionie baz wojskowych[11]. Zgodził się także, aby przez miasto Sihanoukville płynęła pomoc dla wojskVietcongu[12]. Prochińska polityka Sihanouka wynikała z jego przekonania co do tego, że to właśnie Chiny w przyszłości będą państwem wywierającym największy wpływ na terenIndochin[11].
Pomimo zwrotu w polityce zagranicznej jeszcze w 1966 roku pozwolił proamerykańskiemu ministrowi obrony generałowiLon Nolowi na rozprawienie się z koalicjantami z Partii Ludowej. Dotychczasowy sojusznik został rozbity pod pretekstem działalności wywrotowej i rzekomej służalczości tej frakcji względem komunistów wietnamskich[13]. Niszcząc dotychczasowych lewicowych sojuszników, Sihanouk nie wziął pod uwagę, że już wcześniej utracił poparciekonserwatystów, a sytuacja gospodarcza kraju uległa pogorszeniu[14]. 11 września odbyły się pierwszewolne wybory. Konserwatyści wygrali je na skutek fałszerstw wyborczych, zdobywając (ku zaskoczeniu króla) 75 procent mandatów w Zgromadzeniu Narodowym[15][16]. Lon Nol został desygnowany na premiera, a duże wpływy w rządzie zdobył ultrakonserwatywny członek rządzącego klanu Sisowath Sirik Matak, znany z wrogości wobec Sihanouka. Rządy konserwatystów doprowadziły do napięć społecznych i stworzyły korzystne warunki do budowy na obszarach wiejskich partyzantki komunistycznej[17].
11 marca 1967 roku w Battambang wybuchło powstanie chłopskie, które rozprzestrzeniło się na cały rejon. Lon Nol pod nieobecność Shinaouka (który przebywał wtedy we Francji), lecz działając za jego zgodą, ogłosiłstan wojenny. W wyniku represji zginęły setki chłopów, a całe wioski zostały zniszczone[18][19]. Shinaouk po powrocie do kraju nakazał aresztowanie czołowych działaczy bardziej radykalnej lewicy (z której część uczestniczyła w jego wcześniejszych rządach)[20]. Król zmusił Lon Nola do dymisji, a do rządu wprowadził nowe grupy lewicowe, co miało zrównoważyć wpływy konserwatywne[20]. Kryzys minął, jednak wywołał tragiczne w skutkach konsekwencje – radykalna frakcjaKomunistycznej Partii Kambodży, określona przez króla jakoCzerwoni Khmerzy, przyciągnęła tysiące rekrutów, którzy utworzyli oddziały partyzanckie, a postać Lon Nola zaczęła kojarzyć się z brutalnymi represjami[21]. W styczniu 1968 roku Czerwoni Khmerzy rozpoczęli pierwszą ofensywę militarną. Liczba rebeliantów, która wzięła w niej udział, wyniosła od czterech do pięciu tysięcy[22][23]. W listopadzie 1968 roku w obliczu postępującej rebelii król przywrócił do rządu Lon Nola, a rok później Kambodża przywróciła normalne stosunki dyplomatyczne ze Stanami Zjednoczonymi. Na skutek zmian politycznych Kambodży Lon Nol ponownie został premierem[24]. Na prośbę Lon Nola wojsko amerykańskie wsparło rząd Kambodży w wojnie z rebeliantami (organizując naloty lotnicze)[25].
W 1970 roku w czasie jego nieobecności w kraju doszło do zamachu stanu, którego dokonał Lon Nol. W kwietniu 1970 do Kambodży wkroczyły oddziałyamerykańskie i wojska południowowietnamskie, a Sihanouk udał się na emigrację do Chińskiej Republiki Ludowej, gdzie utworzyłZjednoczony Front Narodowy Kambodży i Królewski Rząd Jedności Narodowej[26][26]. Monarcha zawarł sojusz zWietnamem Północnym oraz Czerwonymi Khmerami (chociaż miał nad nimi niewielką kontrolę, to przyczynił się w ten sposób do ogromnego zwiększenia poparcia dla rebeliantów)[27]. Sihanouk i jego współpracownicy kilkukrotnie odwiedzili tereny Kambodży kontrolowane przez Czerwonych Khmerów, wizyty te miały jednak czysto propagandowy charakter[28]. Na wiosnę 1970 roku złożył wizytę wKorei Północnej, gdzie zgłosił propozycję utworzenia jednolitego frontukrajów rewolucyjnych – Chin, Laosu, Wietnamu Północnego, KRLD i Kambodży. Przywódcy KRLD przyjęli ten plan z zadowoleniem, upadł on jednak na skutek opozycji ze strony Wietnamu[29]. O poparcie dla swojego rządu na uchodźstwie apelował też na forumONZ[30].
Po dojściu Czerwonych Khmerów do władzy w kwietniu 1975 na krótko ponownie stał się głową państwa, faktyczną władzę sprawował jednakPol Pot. Po konflikcie z Czerwonymi Khmerami 4 kwietnia 1976 został usunięty ze stanowiska. Od egzekucji uratowała go jedynie osobista interwencja premiera ChinZhou Enlai. Po tych wydarzeniach wyjechał z kraju i przebywał w ChRL i Korei Północnej. Powietnamskiej interwencji Kambodży w 1979 Sihanouk krytykował nowe władzeLudowej Republiki Kampuczy. W 1981 roku utworzył własną rojalistyczną partięFUNCINPEC, dysponującą oddziałami partyzanckimi na terenie kraju[31]. Partia królewska w kraju zwalczała prowietnamski rządHun Sena, a na arenie międzynarodowej apelowała o zaprzestanie wspierania partyzantki Czerwonych Khmerów przez państwa ościenne[32]. Ugrupowanie nie odgrywało większej roli w polityce Kambodży[33], co w 1982 roku zadecydowało o połączeniu sił z prawicowymi republikanami i Czerwonymi Khmerami w ramachKoalicyjnego Rządu Demokratycznej Kampuczy. Sihanouk w ramach koalicji został prezydentem Demokratycznej Kampuczy (która posiadała pod swoją kontrolą jedynie nieliczne obszary państwa kambodżańskiego)[5][6].
Wejście do Pałacu Królewskiego w Phnom Penh podczas żałoby po śmierci Króla Norodoma Sihanouka
Pod koniec lat 80. ruszyły rokowania między Koalicyjnym Rządem Demokratycznej Kampuczy a Ludową Republiką Kampuczy i zakończyły się one podpisaniem porozumienia w Paryżu w 1991. Po 13 latach na wygnaniu, 14 listopada 1991, książę Norodom Sihanouk powrócił do ojczyzny. W 1993 ponownie został królem Kambodży[5][6]. W 2004 Sihanouk poważnie zachorował i wielokrotnie przebywał w ChRL na leczeniu. Od stycznia 2004 przebywał za granicą, zamieszkując w rezydencjach w Pekinie i Korei Północnej. 7 października 2004 król Norodom Sihanouk ze względu na zły stan zdrowia abdykował. Mimo że konstytucja Kambodży nie przewiduje takiego rozwiązania, jego decyzja została zaakceptowana. 14 października 2004 jego następcą na tronie Kambodży zostałNorodom Sihamoni, jeden z jego synów. 15 października 2012 w pekińskim szpitalu zmarł na zawał serca[7].
↑abAdam W. Jelonek,Kambodża, Warszawa: Trio 2008, s. 122.
↑TadeuszT.PasierbińskiTadeuszT.,Monarchie świata. Poczet rodów królewskich i książęcych, Warszawa: wyd. Iskry, 2002, s. 432,ISBN 83-207-1705-1,OCLC830379607.
↑Szalontai, Balázs (2014). „Political and Economic Relations between Communist States”. In Smith, Stephen Anthony. Oxford Handbook in the History of Communism. Oxford: Oxford University Press. s. 316.
.jpg)
_-_ribbon_bar.gif)
_ribbon.svg)
_-_ribbon_bar.gif)
_-_ribbon_bar.gif)
_-_DMN.svg)
_ribbon.png)
_-_ribbon_bar.svg)
