Według danychGUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 2723 mieszkańców[2] (751. miejsce w kraju).
Obecnie jest to ośrodek usługowy regionu turystycznego. Istnieją tu niewielkie zakłady przemysłu maszynowego, odzieżowego, drzewnego, dziewiarskiego i spożywczego[5].
Nazwa miasta, nadana przez Słowian, przybyłych na Śląsk w VI wieku n.e.[6], wywodzi się prawdopodobnie od prasłowiańskiego słowa '*nemьcь' (niemy)[7], Nazywano tak ludzi niewładających językiem Słowian, obcych. Już od końca IX w. wyraz ten z pewnością odnosił się do germańskich sąsiadów plemion zachodniosłowiańskich. Najstarsze zapisy nazwy grodu: 990, 1125, 1177Nemci, 1018, 1155Nemechi, należy odczytywać jakoNiemcy. To stara nazwa etniczna, typowa m.in. dla tzw. osad jenieckich (tak jakCzechy, Węgry, Pomorzany). Ponieważ nazwa została zanotowana w zaginionym Roczniku Praskim jako nazwa istniejącego już i znanego grodu pod datą 990, jej powstanie należy łączyć z okresem władztwa wielkomorawskiego i czeskiego, a więc z okresem od schyłku IX w. do roku 989. Według wzmianki z kronikiThietmara z Merseburga nazwa grodu pochodzi od Niemców, którzy mieli gród założyć czy zbudować. Można to interpretować tak, że wzięci do niewoli przez Czechów czy Morawian Niemcy – rzemieślnicy, cieśle i in. wykonywali prace przy budowie grodu[8]. Takie podania znane były dawniej w samej Niemczy[9].
W dokumencie łacińskim z 1290 pojawia się określenie ziemi niemczańskiejin territorio Nympczensi[10], które zawiera w sobie nowszą postać nazwy grodu, można ją rekonstruować jakoNiemcz lubNiemcza. (polską nazwęNiemcz wymienił w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej wGłogówku w 1847 śląski pisarzJózef Lompa[11].Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje polską nazwę w formieNiemcz orazzgermanizowanąNimptsch[10].). Formy te stały się podstawą dla nazwy niemieckiejNimptsch oraz nazwiskavon Nimpsch, von Nimtsch odnoszącego się do rycerskiego, potem pańskiego i hrabiowskiego rodu wywodzącego się ze Starej Niemczy. W roku 1613 śląski regionalista i historykMikołaj Henel zPrudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt.Silesiographia podając jej łacińską nazwę:Nimitium[12].
Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946[13].
Na cmentarzysku wczesnośredniowiecznym w Niemczy odkryto grupowe rodzinnepochówki szkieletowe zaopatrzone w naczynia gliniane, ozdoby i monety nie łączące się w żaden sposób z obecnością chrześcijan, odmienny obrządek pogrzebowy z VII-X wieku manifestuje na tych ziemiach odrębność religijną jeszcze przedprzyjęciem chrztu przez Mieszka I[14]
Widok od północyBrama od południaBrama Dolna i mury miejskieFurta Bramy Dolnej
Mury miejskie w Niemczy
Ulica PodmiejskaUlica PiastowskaUlica Piastowska
Baszta Bramy Górnej
Widok od południaWidok od południaWidok od północnego wschodu
przełom IX i X wieku – wg znalezisk archeologicznych istnieje tu grodzisko kulturowo bliskie Wielkim Morawom, pochówki świadczą o możliwej chrystianizacji, znaleziono też relikty kamiennego kościoła, prawdopodobnie z końca IX w.
990 – zdobycie przezMieszka I Niemczy wraz zeŚląskiem kosztem państwa czeskiego; kronikarz czeskiMnich Sazawski napisał wtedy:Nemci perdita est, tj. Niemcza została utracona[15]
1213–1216 – na zamku w Niemczy przebywaJadwiga, księżniczka pochodząca ze starego arystokratycznego roduAndechs-Meran, żonaHenryka Brodatego i matkaHenryka Pobożnego, późniejsza święta, patronka Śląska, fundatorka kościołów w Niemczy; zamek ten do czasów przedwojennych znany był jako „Zamek Jadwigi”
1244 – w kościele św. Wojciecha w Starej Niemczy podpisany zostaje dokument wydany przez księciaBolesława Rogatkę dotyczący budowy katedry weWrocławiu wraz z otrzymanymi przywilejami na tę okoliczność; w tym ważnym wydarzeniu uczestniczył biskup Tomasz z Wrocławia i pięciu kasztelanów; kopię tego dokumentu przechowuje Archiwum Archidiecezjalnym we Wrocławiu
1282 – Niemcza otrzymujeprawa miejskie z rąkHenryka IV Probusa, istnieje jednakże duże prawdopodobieństwo, że Niemcza mogła posiadać je już wcześniej
1288 – na zamku niemczańskim zostaje wzniesiona kaplica
1295 – budowa nowych fortyfikacji, przebudowa zamku i murów obronnych, które zaopatrzone są w dwie bramy i cztery furty – ówczesny stan zachował się do dziś
1329 – wraz z hołdem lennym złożonym we Wrocławiu przez ks. legnickiego,Bolesława III Rozrzutnego, Niemcza przechodzi pod zwierzchnictwo korony czeskiej
1331 – Niemcza odpiera skutecznie ataki wojsk króla czeskiegoJana Luksemburskiego, który oblegał miasto; obrona ta uniemożliwiła połączenie się wojsk Jana Luksemburskiego zwojskami krzyżackimi, co z kolei przyczyniło się do zwycięstwa królaWładysława Łokietka w wojnie z Krzyżakami
1419–1430 – Niemcza jest ostoją ruchuhusyckiego na Śląsku; po poddaniu się grodu zostają zburzone mury obronne
1585 – przebudowa średniowiecznego zamku na stylrenesansowy
1635 – w Niemczy urodził się poeta barokowy, późniejszy syndyk Wrocławia,Daniel Casper von Lohenstein; jedna z jego posiadłości, pałac wKietlinie jest do dziś dobrze zachowana
21 września 1675 – umiera bezpotomnie w wieku 15 lat ostatni potomek dynastii Piastów Śląskich –Jerzy Wilhelm, władca Niemczy; miasto przechodzi na okres prawie 70 lat pod bezpośrednie panowanieKrólestwa Czeskiego
1790 – w Niemczy przebywaJohann Wolfgang von Goethe, słynny poeta niemiecki zaprzyjaźniony zAdamem Mickiewiczem – m.in. w restauracji „Rycerskiej” (dziś „Łabędź”), co upamiętnia miedziana tablica
styczeń – zbliżanie sięArmii Czerwonej spowodowało ucieczkę i ewakuację ludności niemieckiej z terenów Pomorza i Śląska[17] zarządzonej przez władze niemieckie bez przygotowania[18]; z tego powodu wielu ludzi zginęło – bądź to w wyniku działań frontowych, bądź wskutek wysokich mrozów[19]
9 maja – Niemcza zostaje zajęta przez wojska radzieckie
włączenie miasta wraz z Dolnym Śląskiem do państwa polskiego
początekwysiedlenia niewielu pozostałych jeszcze po zimowej ucieczce i ewakuacji dotychczasowych mieszkańców miasta do Niemiec; przybywają emigranci zKresów Wschodnich
napływuciekinierów z Grecji; niemal do końca lat 90. XX w. Grecy stanowili znaczącą część mieszkańców Niemczy – m.in. w latach 70. i 80. XX w. dysponowali własną szkołą podstawową
1996 – obchody 700-lecia kościoła w Niemczy
lipiec 1997 –wielka powódź, która swoim zasięgiem objęła równieżGminę Niemcza, m.in. zalany został stadion miejski
20 marca 1998 – podpisanie układu o partnerstwie z niemieckim miastemGladenbach, leżącym w północnejHesji.
23 października 2008 – podpisanie układu o partnerstwie z czeskim miastemLetohrad[20].
22 maja 2009 – podpisanie układu o partnerstwie z francuskim miastemMonteux[21].
Ratusz w zachodniej pierzei rynkuFasadaFasadaOknoWieża zegarowa
Rynek w Niemczy
Pierzeja wschodniaDom nr 14Dom nr 16Dom nr 18Dom nr 33Dom nr 34Domy od nr 34 do 37Dom nr 37Dom przy ul. Królowej Jadwigi 1Kościół Niepokalanego Poczęcia NMPWylot ul. Herbowej
Międzynarodowa trasaE67 (DK8)Wilno –Praga przebiega w granicach administracyjnych miasta, ale faktycznie jest traktowana jako jego obwodnica, gdyż nie przecina terenów zamieszkanych. Ponadto istnieją pozostałości linii kolejowejKobierzyce –Piława Górna, wybudowanej w 1884. Odcinek do Kobierzyc zamknięto w 1995, a 5 lat później odcinek do Piławy Górnej (od 2006 cała linia kolejowa jest nieprzejezdna).
Według stanu na luty 2018 r. miejscowość jest objęta siecią publicznej komunikacji autobusowej funkcjonującej na obszarzepowiatu dzierżoniowskiego,organizowanej przez Zarząd Komunikacji Miejskiej w Bielawie[25].
W lutym 2023 do Niemczy dotarły 4 elektryczne minibusy firmy «Automet», które mają posłużyć do utworzenia komunikacji zbiorowej[26].
Muzeum w Niemczy (Nimptscher Heimatmuseum) założono w 1926 roku. Po przejęciu miasta przez Polaków działało jeszcze do 1951, po czym zostało zlikwidowane, a jego zbiory przekazano muzeum wZiębicach[28]. Obecnie działa Stowarzyszenie Muzeum Ziemi Niemczańskiej, prowadząceWirtualne Muzeum Ziemi Niemczańskiej; jedynym fizycznie istniejącym działem Muzeum jestPiernikarnia Śląska.
↑Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983ISBN 83-217-2329-2, s. 200.
↑Hugo Weczerka,Handbuch der historischen Stätten: Schlesien. Stuttgart: Alfred Kröner Verlag, 2003.ISBN 3-520-31602-1.
↑„Trafnie więc piszeStanisław Rospond: Może nazwa Niemcza, pierwotnieNiemcy, utworzona została od Niemiec (Němъcъ: němъ), ale w znaczeniu pierwotnym „każdego obcego”. Należy przy tym nadmienić, że wyraz prasłowiańskinemz = niemy mógł być pożyczką od plemienia celtyckiegoNemětae. Kontakty celtycko – słowiańskie zostały potwierdzone w zapożyczeniach z języka celtyckiego”. [w:] Studia historica Slavo-Germanica. Uniwersytet Poznański. 1970/72. nr 7-9, s. 165 op. cit. Stanisław Rospond. Polszczyzna śląska 1970. s. 14.
↑Władysław Jan Grabski,300 miast wróciło do Polski. Informator historyczny, PAX, Warszawa 1960, s. 283.
↑abRafał Eysymontt i in.; red. nauk. Marta Młynarska-Kaletynowa, Niemcza: Wielka historia małego miasta, wyd. Towarzystwo Miłośników Niemczy i Ziemi Niemczańskiej, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2002,Wyszukaj tę książkę w księgozbiorzeBiblioteki Narodowej.
↑Przemysław Urbańczyk. Co się stało w 966 roku. 2016, s. 63; Józef Kaźmierczyk. Ku początkom Wrocławia: Warsztat budowlany i kultura mieszkalna Ostrowa Tumskiego od X do połowy XI wieku, 1991, s. 159.
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:Niemcza (ujednoznacznienie).
50°43′05″N 16°50′06″E/50,718056 16,835000[3]
.jpg)
Zobacz też:Niemcza (stacja kolejowa).
drogaSzklary-Samborowice –Jagielno –Przeworno –Gromnik –Biały Kościół –Nieszkowice –Czerwieniec –Żelowice –Błotnica –Piotrkówek –Ostra Góra –Niemcza –Tatarski Okop –Dolina Piekielnego Potoku –Gilów –Piława Dolna –Owiesno –Góra Parkowa –Bielawa –Kalenica –Nowa Ruda –Tłumaczów –Radków –Pasterka –Karłów –Skalne Grzyby –Batorów –Duszniki-Zdrój –Szczytna –Zamek Leśna –Polanica-Zdrój –Bystrzyca Kłodzka –Igliczna –Międzygórze –Przełęcz Puchacza
Jordanów Śląski –Glinica –Janówek –Sokolniki –Łagiewniki –Przystronie –Jasinek –Niemcza –Stasin –Starzec –Strachów –Żelowice[30]
