Nieczystość seksualna – termin używany w religiach, między innymimonoteistycznych jakjudaizm iislam, na określenie stanu braku świętości rytualnej z powodu podjęcia pożycia seksualnego, a u kobiet także z powodumenstruacji. Drugie znaczenie tego terminu, również religijne, dotyczy postaw naruszających zasadyetyczne – uznawane przez daną religię – w odniesieniu do pożyciaseksualnego.
Nie ma zasadniczo jednoznacznie określonych i jednolitych wzorców międzykulturowych pojęcia nieczystości i oczyszczenia. Nieczystość seksualna należy do jednej z trzech wyodrębnianych dla celów poznawczych kategorii nieczystości religijnej – spowodowanej funkcjami ciała. Określa się ją jako nieczystość rytualną. Drugą kategorię stanowi nieczystość wspomagająca więzi społeczne (social bonding). Dotyczy ona etapów ludzkiego życia: narodzin, dorastania,małżeństwa i śmierci i jest określana jako nieczystość moralna. Trzecią kategorią jest nieczystość wyznaczająca granicę międzysacrum iprofanum. Nieczystość uznawana jest za stan sprawiający podatność na działaniezłych duchów[1].
Ponieważ seksualne funkcje ciała są wrodzone, naturalne, nieczystość, którą powodują, nie ma na celu zapobiegania ich występowania, lecz wyznaczenie granic potrzebnych do kontroli i oczyszczenia. Menstruacja jest drugą po śmierci najpoważniejszą przyczyną religijnej nieczystości. Z tego powodu w niektórych religiach kobiety, ze względu na ich seksualność, bywają uznane za trwale nieczyste. Jako jedną z przyczyn wskazuje się ochronę męskiej dominacji i wyznaczenia czysto męskich sfer wpływów (Douglas 1975). W niektórych plemiennych społeczeństwach kobietom nie wolno wchodzić do pomieszczeń męskich, w których rzeźbione są sakralne maski i przechowywane są pamiątki po przodkach[1].
Tak wjudaizmie, jak iislamie sfera seksualna jest uważana za źródło nieczystości rytualnej, z której należy się oczyścić przez obmycie.
Równocześnie wiele religii politeistycznych traktowało i traktuje pożycie seksualne jako sferę boską. Na przykład wykopaliska archeologiczne pokazały, że na terenieklasycznej Grecji istniały świątynieAfrodyty z przydomkiemHetera (kurtyzana)[2], co świadczy o swoistym kulcie nierządu. W wielu religiach znany był także kult płodności i, praktykowana w wielu świątyniach, prostytucja „sakralna”[3].
W drugim znaczeniu terminunieczystość seksualna używa się w odniesieniu do aktów seksualnych niezgodnych z rozpoznanym i nauczanym przez daną religię porządkiemmoralnym pożycia seksualnego. W niektórych religiach jako nieczyste seksualnie postrzegane są np.:prostytucja,cudzołóstwo,homoseksualne stosunki płciowe.Można znaleźć liczne przykłady bezpośrednio zarówno w Torze, Biblii oraz Koranie dotyczące co należy do "nieczystości moralnej".
W PismachIzraela przepisTory (Pięcioksięgu) wymaga obmycia rytualnego wmykwie z powodu zaciągnięcia nieczystości po każdym akcie seksualnym:Jeżeli mężczyzna obcuje z kobietą wylewając nasienie, to oboje wykąpią się w wodzie i będą nieczyści aż do wieczora. (19) Jeżeli kobieta ma upławy, to jest krwawienie miesięczne ze swojego ciała, to pozostanie siedem dni w swojej nieczystości. Każdy, kto jej dotknie, będzie nieczysty aż do wieczora. (Kpł, 15,19–21 por. Kpł 21,3).
WPięcioksięgu znajdujemy także uwagi o nieczystości seksualnej w rozumieniu moralnym. Nieczystym staje się mężczyzna przez cudzołóstwo,obcowanie z żoną swego bliźniego (Kpł 16,20).Księga Liczb mówi również o żonie rozpustnej, zdradzającej męża cieleśnie za plecami męża, żedopuściła się nieczystości w ukryciu. W przypadku posądzenia przez męża niewinnej żony, kapłani mieli dać je do wypiciawodę gorzką, która w przypadku prawdziwej winy miała ściągnąć przekleństwo:łono jej spuchnie, a biodra zwiotczeją, i będzie owa kobieta przedmiotem przekleństwa pośród swego ludu. Jeśli jednak ta kobieta nie stała się nieczysta, lecz przeciwnie – jest czysta – pozostanie bez szkody i znowu będzie rodzić dzieci (Lb 5, 11–31). Również samo pożycie w małżeństwie może być niemoralne, jak w przypadku Onana tracącego nasienie przy współżyciu tak, by nie doszło do poczęcia dziecka (Rdz 38, 9–10).
W nauczaniurabinów z okresu I i II w. n.e. istniało pojęcie dwóch impulsów w człowieku, dobrego (ha-yêtzer hâ-tôb) i złego (ha-yêtzer hâ-râ). Ten ostatni był kojarzony przede wszystkim, choć nie wyłącznie, zgrzechami seksualnymi, namiętnością erotyczną, pożądaniem – siłą, która popycha człowieka docudzołóstwa ibałwochwalstwa[4][5]. Niektórzy rabini umiejscawiali te dwa impulsy w człowieku po dwóch stronach człowieka: dobry po prawej, zły po lewej[6] Inni umiejscawiali je w nerkach[7]. Jednak przeważająca większość rabinów – od czasów co najmniej4 Ezdr, ale nie wcześniej – uważała, że miejscem zmagania się tych dwóch impulsów jest serce[8][5]. Ogólnie przyjmowano, że impulsy te wchodzą w człowieka poprzez zrodzenie. Przy czym ha-yêtzer hâ-râ (zły impuls) w życiu poszczególnego człowieka jest starszy od ha-yêtzer hâ-tôb (dobry impuls) o trzynaście lat. W ciągu pierwszych trzynastu lat życia, w których dziecko nie jest moralnie odpowiedzialne, zły impuls panuje samodzielnie. Po ich ukończeniu, kiedy dziecko dorasta na tyle, by być uznane zaBar micwa (syn przykazania) i by poznawaćTorę, zaczyna się zmaganie między oboma impulsami. Tora jest głównym lekarstwem i pomocą w tym zmaganiu[9][5]. Wierzono, że w erze mesjańskiej zły impuls nieczystości i bałwochwalstwa będzie zniszczony[10][5].
Chrześcijaństwo nie podjęło tradycji judaistycznej dotyczącej nieczystości seksualnej w znaczeniu rytualnym. Zwięźle sformułował toTomasz z Akwinu, komentując przepis zKsięgi Wyjścia dany Izraelitom w pobliżugóry Synaj, by przed uroczystym spotkaniem zBogiem, mężczyźni nie zbliżali się do kobiet (Wj 19, 15):
W Starym Prawie odnośnie do czystości ciała wymagano na mocy przykazania wiele, czego nie wymaga Nowe Prawo, które jest „Prawem Ducha” (Rz 8, 2)[11].
Spotyka się lokalnie wyjątki w historii Kościoła, wynikające z chęci prześcignięciaŻydów w religijnej sprawiedliwości[12]. Tendencje te nazywa sięjudaizowaniem. Natomiast chrześcijaństwo bardzo podkreśla wagę nieczystości w drugim znaczeniu: jako stanugrzechu, nieporządku moralnego.
O nieczystości mówił sam Jezus, wskazując na serce jako podmiot wszelakiej nieczystości duchowej, także seksualnej:Co wychodzi z człowieka, to czyni go nieczystym. Z wnętrza bowiem, z serca ludzkiego pochodzą złe myśli, nierząd, kradzieże, zabójstwa, cudzołóstwa, chciwość, przewrotność, podstęp, wyuzdanie, zazdrość, obelgi, pycha, głupota (Mk 7,20–22).
O swoich uczniach mówił, że zostali caliwykąpani (J 13,10), używając słowa λούω /luo(gr.)/, oznaczającego kąpiel całego ciała, a nie jedynie poszczególnych jego części[13]. Zdanie to wypowiedział Jezus w przeddzień swej Męki. Kąpielą, o której myślał, jestchrzest, będącysakramentem obmycia z grzechów, czerpiącym swą oczyszczającą moc zTajemnicy Paschalnej. Wyraża toKsięga Apokalipsy w słowach o Jezusie,który nas miłuje i który przez swą krew uwolnił nas od naszych grzechów, i uczynił nas królestwem – kapłanami Bogu i Ojcu swojemu (Ap 1,5)[13]. Tak więc w Chrystusie, poprzez Jego łaskę działającą w sakramentach, wszelka nieczystość seksualna zostaje usunięta. Mimo tego, uczeń Chrystusa w trakcie ziemskiego życia potrzebuje stałego oczyszczenia:wykąpany potrzebuje tylko nogi sobie umyć (J 13,10). Symbol zabrudzonych nóg – jako tych, które stąpają po ziemi – oznacza ducha w pewnym, niewielkim stopniu dotykanego przez grzechy nieczyste, które rodzą się w sercu w związku z ziemskimi namiętnościami. Cudzołóstwa dopuszcza się bowiem człowiek już w sercu – przez poddanie się pragnieniu skłaniającemu do spoglądania na kobietę w sposób cudzołożny, tzn. patrzeniu się z zamiarem wejścia w nieuporządkowaną moralnie relację seksualną (por.Mt 5,28). Namiętności prowadzące do takiego nieczystego spoglądania na drugą osobę są obecne w człowiekunarodzonym z ciała, póki nie stanie się w pełninarodzonym z ducha (por. J 3,6). Te dwie kategorie ludzi Paweł nazwie później:człowiekiem ziemskim iczłowiekiem duchowym (1 Kor 15,45–49)[14].
O nieczystości w znaczeniu moralnego nieporządku w sferzeerotycznej nauczał apostołPaweł z Tarsu:Dlatego wydał ich Bóg poprzez pożądania ich serc na łup nieczystości, tak iż dopuszczali się bezczeszczenia własnych ciał, (...) mianowicie kobiety ich przemieniły pożycie zgodne z naturą na przeciwne naturze. Podobnie też i mężczyźni, porzuciwszy normalne współżycie z kobietą, zapałali nawzajem żądzą ku sobie (Rz 1,24–27; por.2 Kor 12,21,Ga 5,19;Ef 5,3;Kol, 3,5;1 Tes 4,3–7).
Chrześcijanin, który przez Prawo Ducha został wyzwolony z niewoli grzechów nieczystych i dla którego nie ma już potępienia (Rz 8, 1-4), nosi w sobie pożądliwość (concupiscentia), którawywołuje nieporządek we władzach moralnych człowieka i nie będąc samą w sobie grzechem, skłania człowieka do popełniania grzechów (KKK 2515).
Klemens Aleksandryjski nauczał, że przez obmycie chrztu chrześcijanie wstępujący w związek małżeński stają się czyści, tak że już więcej nie potrzebują żadnego obmycia rytualnego. Klemens w ten sposób bronił świętości małżeństwa przeciwgnostykom[15]. Stwierdził wręcz, żenasienie tych, którzy zostali uświęceni, jest święte[16].
Zaburza miłośćosoby, przeżywanej w wolności i samoopanowaniu jakoosobowy dar dla współmałżonka. Jest przeciwna cnocieumiarkowania, która wymaga by popędy i odruchy wynikające z płciowości poddane były panowaniu rozumnej woli, w oparciu o poznanie ludzkiego sensu płci i jej miejsca w integralnej wizji powołania osoby. Człowiek nieczysty seksualnie zgadza się na własną depersonalizację.
Powoduje depersonalizację i urzeczowienie drugiej osoby. Drugiego człowieka traktuje się jako element pewnego mechanizmu dla uzyskania określonego przeżycia. Prawdziwa więź ludzka może zaistnieć tylko na płaszczyźniemiłości.
Więź pseudomałżeńska oznaczaipso facto odrzucenie całej treścipowołaniamałżeńskiego, obejmującego odpowiedzialność zagodność osoby ludzkiej, za godność iświętość życia ludzkiego powoływanego na świat w kontekście miłości.
Jest uważana zaprofanację tego, co w człowieku i małżeństwie jest święte na mocyStworzenia iOdkupienia. Dlatego nauczanie apostolskie w mocnych słowach piętnuje zło kryjące się w nieczystości seksualnej, ponieważ degraduje człowieka do poziomu nierozumnej przyrody oraz niweczy dzieło uświęcenia człowieka.
Pożycie małżeńskie, w którym dochodzi do wytrysku nasienia, powoduje tzw. większą nieczystość rytualną –dżanāba. Osobę, która znajduje się w stanie takiej nieczystości nazywa siędżunub. Może ona powrócić do czystości rytualnej przez tzw.większe rytualne obmycie (ghusl). Zanim nie dokona obmycia nie może wykonywać obowiązku codziennej modlitwy –salat, nie może dokonaćtawaf wokółKaaby wMekkce (Koran V,6), nie może też wchodzić do meczetu (z wyjątkiem konieczności), ani dotykaćKoranu i czytać jego wersetów (Koran LVI, 77-9). Jest także mniejsza rytualna nieczystość zwanahadath[21].
Z drugiej strony, seksualność zajmuje w islamie bardzo ważną rolę – co jest uznane za pewną niespójność[przez kogo?]. Uderzająca jest otwartość i bezpośredniość, z jakąKoran ihadisy omawiają delikatne zagadnienia pożycia seksualnego[według kogo?]. Dwudziesta piąta wypowiedź proroka Mahometa, z XIII-o wiecznego zbioruCzterdzieści Hadisów zebranych przezimama an-Nawawiego (zm. 676 AH), mówi że pożycie seksualne jest uczynkiem miłosierdzia. Pewien towarzysz Proroka Mahometa spytał się go o los bogatych. Ten odpowiedział:
Czy Allah nie uczynił rzeczy dla was, by dawać je z miłosierdzia? (...) Dokonywać dobrego czynu jest miłosierdziem, zabraniać złego czynu jest miłosierdziem, miłosierdzie jest także w akcie seksualnym każdego z was. Powiedzieli: O Wysłanniku Allaha, kiedy ktoś z nas zaspokaja pożądanie seksualne, czy będzie miał za to jakąś nagrodę? On powiedział: Czy nie myślicie, że jeśliby dokonywał tego w sposób nieprawy, grzeszyłby? Tak samo, jeśliby dokonywał tego w sposób prawy, będzie miał nagrodę[22][23].
↑abPor. James J. Preston, hasłoPurification w:The Encyclopedia of Religion, Mircea Eliade (redaktor naczelny), tom. 12, Macmillan, Nowy Jork–Londyn 1987, s. 92–94,ISBN 0-02-909830-0.
↑Por.Maria Nowak: Pozycja prawna i obyczajowa heter w Atenach epoki klasycznej. Brak numerów stron w książce w:Formy organizacji życia społecznego w starożytności (praca zbiorowa). A. Gendźwiłł, A. Izdebski, D. Jasiński, R. Toczko (redaktorzy). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006, s. 36.ISBN 83-7177-402-8.
↑Por.H.L. Strack, P. Billerbeck: Kommentar zum Neuen Testament aus Talmud und Midrasch. T. 4. Monachium: 1922-1961, s. 466–467.; Por.Mekilta Nezkin 17 na tematWj 20,5. (J. Z. Lauterbach (wydawca), Philadelphia 1933-5).
↑abcdPor.W.D. Davies: Paul and Rabbinic Judaism. Londyn: SPCK, 1979, s. 20–27.ISBN 0-281-02449-9.
↑Por.H.L. Strack, P. Billerbeck: Kommentar. T. 3. s. 94.; Num. R. 22.9.
↑Por.H.L. Strack, P. Billerbeck: Kommentar. T. 3. s. 95.; b. Ber. 61a.
↑Por.H.L. Strack, P. Billerbeck: Kommentar. T. 4. s. 467, 470.; Sifre Deut. w 6.5§32 i M. Ber. 9.5.
↑Por.H.L. Strack, P. Billerbeck: Kommentar. T. 4. s. 470.; Aboth. R.N.I פרק טז s. 63; por. Strack-Billerbeck oRz 2,15, t. 3, s. 95.
↑Por.H.L. Strack, P. Billerbeck: Kommentar. T. 4. s. 482n.; b.Sukk.52a.
↑Por. J. B. Bauer,Clean and unclean – hasło w:Bauer Encyclopedia of Biblical Theology. Johannes B. Bauer (redaktor naczelny). T. 1. London-Sydney: Sheed and Ward, 1970, s. 121.ISBN 07220-0620-9.
↑abPor.W.D. Mounce: The Analitycal Lexicon to the Greek New Testament. Grand Rapids, Michigan: Harper Collins Publishers, 1993, s. 304.ISBN 0-310-54310-3.
↑Por. katechezy Jana Pawła II z rozdz. 3.Przykazanie i Etos, B:Ktokolwiek patrzy pożądliwie... (pocz. 3 września 1980 r.) w:Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa. Lublin: KUL 2008.
↑Opatrzność sprawowana przez Pana nie poleca jeszcze teraz, jak niegdyś, mycia się po akcie małżeńskiego spółkowania. Bo przecież Pan nie zmusza wiernych wyrzekać się poczynania dzieci, gdyż przez jeden chrzest oczyszcza ich na całe pożycie małżeńskie. On, który również liczne obmywania Mojżesza zawarł w jednym pojedynczym akcie chrztu (Kobierce III, rozdz. XII (82,6), t. 1, Janina Niemirska-Pliszczyńska (przekład, wstęp, komentarz, indeksy) PAX ATK, Warszawa 1994, s. 277ISBN 978-83-2110-681-6.
↑Kobierce III, rozdz. VI (46,5), t. 1, Janina Niemirska-Pliszczyńska (przekład, wstęp, komentarz, indeksy) PAX ATK, Warszawa 1994, s. 256ISBN 978-83-2110-681-6.)
↑Por. hasłoNieczystość seksualna w:Słownik małżeństwa i rodziny, Edward Ozorowski (redakcja), Łomianki 1999.
↑Pytania czytelników, [w:] Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy [online], jw.org, 15 lipca 2006, s. 29–31.
↑Pytania czytelników, [w:] Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy [online], jw.org, 15 marca 2012, s. 30, 31.
↑Zob. C. L. Geddes, hasłoDjanāba w:The Encyclopaedia of Islam. New Edition. B. Lewis, P.CH. Pellat, J. Schacht (redaktorzy), t. 2 (C-G),Lejda-Londyn 1965, s. 440.
↑Por. G.H. Bousquet,La morale de l’Islam et son éthique sexuelle, Paryż 1953, wydawnictwoLibrairie orientale et américaine Max Besson, seriaBibliothèque de la Faculté de droit d’Alger, 20, s. 41; cytat za Ch. Pellat, hasłoDjins w:The Encyclopaedia of Islam. New Edition. B. Lewis, P.CH. Pellat, J. Schacht (redaktorzy), t. 2 (C-G),Lejda–Londyn 1965, s. 551.
An-Nawawi’s Forty Hadith. An Anthology of the Sayings of the Prophet Muhhamad. Ezzedin Ibrahim, Denys Johnson-Davies (tłum. ang.). Londyn: Dar Al-Taqwa Ltd., 2010.ISBN 978-1-870582-77-3. Brak numerów stron w książce
Clean and unclean. W: Bauer, J. B.: Bauer Encyclopedia of Biblical Theology. Johannes B. Bauer (redaktor naczelny). T. 1. London-Sydney: Sheed and Ward, 1970, s. 121.ISBN 07220-0620-9.
Bousquet G.H.: La morale de l’Islam et son éthique sexuelle. Paryż: Librairie orientale et américaine Max Besson, 1953, seria: Bibliothèque de la Faculté de droit d’Alger 20. Brak numerów stron w książce
Davies, W. D.: Paul and Rabbinic Judaism. Londyn: SPCK, 1979.ISBN 0-281-02449-9. Brak numerów stron w książce
Douglas, Mary: Czystość i zmaza. Marta Bucholc (przekład),Joanna Tokarska-Bakir (wstęp). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2007, s. 216, seria: Seria Antropologiczna.ISBN 978-83-06-03048-8. Cytat: Tytuł oryginału:Purity and danger: an analysis of concepts of pollution and taboo (1966).
Djanāba. W: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. B. Lewis, P.CH. Pellat, J. Schacht (redaktorzy). T. 2 (C-G). Lejda-Londyn: 1965, s. 440.
Djins. W: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. B. Lewis, P.CH. Pellat, J. Schacht (redaktorzy). T. 2 (C-G). Lejda-Londyn: 1965, s. 551.
Preston James J.: Purification. W: The Encyclopedia of Religion. Mircea Eliade (redaktor naczelny). T. 12. Nowy Jork-Londyn: Macmillan, 1987, s. 92–94.ISBN 0-02-909830-0.
.jpg)
