 | |||
| Data i miejsce urodzenia | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Inkardynacja | |||
| Śluby zakonne | |||
| |||
Niccolò Cabeo,SJ (ur.26 lutego1586 wFerrarze, zm.30 czerwca1650 wGenui)[1] –włoskimatematyk,fizyk,filozof ijezuita. Jest znany z prac dotyczącychmagnetyzmu imeteorologii. Do rozwojufizyki wiele wniosły jegoeksperymenty i obserwacje. Wielokrotnie powtarzając eksperymenty wzorowane nadoświadczeniu Galileusza ze spadkiem swobodnym potwierdził, iż czasswobodnego spadku różnych ciał z tej samej wysokości nie zależy od ichmasy[2]. Jemu zawdzięczamy również pierwsze opisanie zjawiska odpychania się dwóch naelektryzowanych ciał[potrzebny przypis]. Jego imieniem został nazwany jeden zuderzeniowych kraterówKsiężyca –Cabeus.
Cabeo urodził się w Ferrarze w 1586. W 1602 roku zaczął naukę wkolegium jezuickim wParmie. Następnie przeniósł się doPadwy. W latach 1606–1607 studiował wPiacenzy. W latach 1607–1610 studiowałfilozofię w Parmie. W 1612 roku rozpoczął studiateologiczne na tej samej uczelni, które trwały do 1616 roku. W czasie tych studiów przez rok przebywał wMantui. Przypuszcza się również, że studiował matematykę[2]. Po zakończeniu nauki wykładał teologię imatematykę w Parmie. W 1622 zostałkaznodzieją. Jego patronami byli książęta Mantui i Ferrary. Cabeo był zaangażowany w realizację projektówhydraulicznych na ich ziemiach. Przez cały okres swojej kariery zajmował sięnaukami przyrodniczymi i matematyką. Był aktywnym uczestnikiem ówczesnego życia intelektualnego i naukowego, w obrębie jego zainteresowań leżałamechanika,swobodny spadek, iruch. Znał się i korespondował z takimi uczonymi jakGiovanni Battista Baliani,Benedykt Castelli czyGiovanni Battista Riccioli. Wdał się w debatę z uczniemGalileusza,benedyktynemCastellim dotyczącą jego teorii spadającej wody. Obydwaj byli również zaangażowani w spór dotyczący regulacji wód rzekiReno. Cabeo popierał mieszkańców Ferrary a Catselli należał do obozupapieżaUrbana VIII. Po zakończeniu prac hydrograficznych i opuszczeniu dworu książęcego wrócił do pracy dydaktycznej. Nauczał matematyki w Genui, gdzie zmarł w 1650 roku.
Jego dwiema najważniejszymi pracami sąPhilosophia magnetica iIn quatuor libros meteorologicorum Aristotelis commentaria. W pierwszej z tych prac opisywał teorie i doświadczenia dotyczące zjawiskamagnetyzmu. Często powoływał się na badaniachWilliama Gilberta, ale zawarł tam również własne obserwacje. Skupiał się przede wszystkim na zjawiskach związanych zziemskim polem magnetycznym,namagnesowanymżelazie imagnetycie. Jednym z celów tego studium było usprawnieniekompasu magnetycznego. Cabeo, podobnie jak Gilbert nie zgadzał się z teorią mówiącą iżZiemia posiada pole magnetyczne, podobne do tego jakie posiadająmagnesy, choć twierdził, że powoduje ona powstawanie niektórych zjawisk magnetycznych. Opisywał również właściwości magnetyczne jakie zyskują niektóre przedmioty w wyniku potarcia, twierdził, że zachodzą tu podobne procesy jak w przypadku zwykłych magnesów i należy je rozpatrywać tak samo. W myśl głoszonych przez siebie poglądów, że nie wystarczy tylko opisać danego zjawiska a należy dążyć do odkrycia jego przyczyny, próbował wyjaśnić zjawiska elektryczne zachodzące w niektórych ciałach. Opisywał między innymi doświadczenia zwahadłem, odnotowując, iż naelektryzowane ciało może przyciągać nienaelektryzowane ciało. Uważał, że każdą z głoszonych tez należy najpierw udowodnić, najlepiej za pomocą wielokrotnie powtarzanych eksperymentów. Próbował również opisywać niektóre ze zjawisk za pomocą matematyki. WPhilosophia magnetica dużą uwagę poświęcałmetodologii przeprowadzonych przez siebie badań i eksperymentów.
W 1646 roku ukazała się druga z jego najważniejszych prac-In quatuor libros meteorologicorum Aristotelis commentaria. Nie zawierała ona jednak tylkokomentarzy do dziełArystotelesa, jak mógłby sugerować tytuł. W wydaniu z 1686 roku został on zresztą zmieniony naPhilosophia experimentalis. Cabeo przeprowadził te same doświadczenia co Galileusz, chcąc w sposób eksperymentalny obalić lub potwierdzić jego twierdzenia. Najbardziej znanym doświadczeniemGalileusza które opisał było to dotyczącespadku ciał. Cabeo potwierdził obserwacje poprzednika, stwierdzając iżspadek różnych ciał z tej samej wysokości nie zależy od ichmasy. Był to pogląd sprzeczny z powszechnie przyjętymi wówczas tezami Arystotelesa ale Cabeo stwierdził iż musi to być prawda gdyż doświadczenie przeprowadził wielokrotnie i za każdym razem uzyskiwał zbliżone wyniki. Przypisywanie rozstrzygającego znaczenia eksperymentom było wówczas nowatorskim podejściem ale Cabeo rozpowszechnił ten pogląd wśród wielu innych uczonych ze swojego zakonu. Nie oznacza to jednak że Niccolò był zwolennikiem wszystkich nowych poglądów w nauce. W innych swoich pracach często prezentował się na przykład jako zwolennikgeocentryzmu. Interesował się równieżalchemią i był przekonany co do słuszności literalnego rozumienia niektórych częściBiblii.
