Neopogaństwo,nowoczesne pogaństwo, rzad.nowopogaństwo – zbiorcze określenie współczesnych systemów wierzeń, poglądów, zjawisk i ruchów religijnych lub parareligijnych, dążących do wytworzenia duchowości opozycyjnej wobec religii monoteistycznych. W węższym znaczeniu neopogaństwo to tworzenie religii nowych poprzez eklektyczne łączenie elementów zaczerpniętych z różnych wierzeń czy wręcz konstruowanie wyznania od podstaw, w szerszym – także usiłowanie wskrzeszeniadawnych religii (rekonstrukcjonizm). W formie przymiotnika terminem tym określa się też powszechnie niektóre oficjalnie zarejestrowane i działającezwiązki wyznaniowe (w tym część tzw.nowych ruchów religijnych).
1. Miłość i braterstwo z Naturą. Cześć dla siły życiowej i wiecznie odnawiających się cykli życia iśmierci; 2. Pozytywna moralność, w której jednostka jest odpowiedzialna za odkrywanie i rozwój swojejprawdziwej natury w harmonii ze światem zewnętrznym i społecznością. Zasada ta często jestwyrażana jako „Czyń swoją wolę, dopóki nikogo nie krzywdzisz”; 3. Uznanie boskości, która wykracza poza podział na płeć, honorujące zarówno żeński, jak imęski aspekt bóstwa.
Wielu członków tego ruchu uważa terminy „pogaństwo” i „neopogaństwo” za określenia deprecjonujące[2]. W szczególności sprzeciwiają się temu określeniu neopoganie odmiany etnicznej. Przyczyną tej niechęci jest chrześcijański rodowód słowapaganus (łac. ‘wieśniak’). Nazywano tak mieszkańców terenów wiejskich, którzy trwali przy swoim etnicznym wyznaniu, i miało to wydźwięk negatywny. Również przyrostek–neo (łac. ‘nowy’) nie cieszy się przychylnością aktywistów, jako że sugeruje nowość, a neopoganie uważają się za kontynuatorów starej, "przyrodzonej” wiary. Akceptowaną przez nich nazwą jest natomiast rodzimowierstwo lub rodzima wiara[2]. Ten termin wymaga jednak dookreślenia (np.rodzimowierstwo słowiańskie, germańskie). Bez ujednoznacznienia rozumie się go jako ogółreligii etnicznych. Dlatego te dwa określenia nie są synonimiczne – neopogaństwo wykracza poza samą religijność, obejmując również uniwersalistyczne praktyki magiczne, takie jak np.szamanizm. Odnosi się do charakterystycznych cech wierzeń przedchrześcijańskich, ale nie musi być ich kontynuacją[3].
Paleopogaństwo: autentyczne religie pogańskie (politeistyczne), które przetrwały do naszych czasów, takie jak afrokaraibskie kulty synkretyczne, łączące wierzenia Jorubów ze spirytyzmem i chrześcijaństwem (np.Voodoo,Santeria,Candomblé), religiaIndian Ameryki Północnej (Native American Church), ruch Erzyans wMordwie.
Neopogaństwo racjonalistyczne: np. „religia obywatelska” w czasie rewolucji francuskiej (kult Rozumu, deistycznykult Istoty Najwyższej, teofilantropia).
Neopogaństwo postmodernistyczne: niektóre synkretyczne ruchyNew Age, które charakteryzuje poszukiwanie nowej (odmiennej od chrześcijańskiej) duchowości, eksponowanie pierwiastka kobiecego i dążenie do harmonii z przyrodą; zaliczyć można tuwicca (mimo okultystycznego rodowodu), feministyczny nurt dianiczny,neoszamanizm, a także religiescience-fiction (np. Church of All Worlds, kultyUFO) czy nawet religie żartu (np.dyskordianizm)[4].'
Typologia ze względu na rewitalizowaną tradycję[2]
Neopogaństwo inter-etniczne (społeczne): nie jest związane z żadnym konkretnym narodem, ale operuje uniwersalistycznymi praktykami, które nawiązują do wierzeń pogańskich, np.szamanizm,druidyzm.
Często spotyka się również podział neopogaństwa na wschodnie i zachodnie, gdzie wschodnie zazwyczaj utożsamia się z etnicznym, nacjonalistycznym rodzimowierstwem, natomiast zachodnie z synkretyzmem i eklektyzmemNew Age[5].
Po 1989. w Polsce coraz większą popularność zdobywają zagraniczne ruchy neopogańskie, takie jak np.Wicca, która nie jest jednak wyznaniem oficjalnie zarejestrowanym. Pewną popularność zdobywają również ruchy neopogańskie odwołujące się do przedchrześcijańskiej Słowiańszczyzny, jednakże niebędące rodzimowierczymi w ścisłym tego słowa znaczeniu, jakStowarzyszenie na rzecz Tradycji i Kultury „Niklot”[7].
Neopoganizm często zalicza się doNowych Ruchów Religijnych, mimo że ugrupowania neopogańskie powstawały już w XIX w. (Rosja) i międzywojniu (Polska)[8]. Niektórzy badacze uznają ten ruch za część formacjiNew Age, wskazując na liczne podobieństwa pomiędzy zjawiskami[3]. Należą do nich m.in.:
Negatywny stosunek do zinstytucjonowanej religii (szczególnie chrześcijaństwa)[8]. Neopoganie postrzegają chrześcijaństwo jako potęgę, która, posługując się przemocą, wykorzeniła etniczne wierzenia. Natomiast zwolennicy New Age widzą w religii siłę hamującą rozwój osobisty człowieka poprzez prawa i zasady. Proponują odejście od tradycyjnie pojmowanej religijności na rzecz szeroko rozumianejduchowości[9].
Indywidualizm – brak jednoznacznych zasad ma zachęcać neopogan do poszukiwania własnej ścieżki duchowej. Członkowie ruchu mają różne podejście do kwestii absolutu i ekspresji swoich przekonań. Ta sama zasada przyświeca formacji New Age – według niej jednostka musi sama poszukiwać tzw. sensu istnienia, konstruując przy tym własną duchowość.
Mistycyzm w pojmowaniu natury – głęboka ekologia to rdzeń filozofii New Age, przyjmuje definicję Ziemi jako czującej istoty, z którą należy się jednoczyć[10]. Oba ruchy głoszą konieczność życia w zgodzie z naturą i podkreślają jej sakralny wymiar.
Holistyczne postrzeganie rzeczywistości – ujmowanie świata i człowieka jako organicznej całości.
Neopogaństwo ma historię powiązań znacjonalistycznymi orazfaszystowskimi ugrupowaniami (na gruncie polskim np.Zadruga). Jako ideologia oparta na odwoływaniu się do pojęcia narodu (etniczności) ma bezpośrednie konotacje nacjonalistyczne. Jest to szczególnie wyraźnie w krajach Europy Wschodniej, które zmagały się zkomunizmem – według niektórych badaczy[11] “komunistyczny ucisk” podsycał nacjonalistyczne tendencje i dlatego neopogaństwo etniczne zyskało popularność większą niż w innych rejonach Europy.
Rodzimowierstwo ma być środkiem do utrzymania “nieskażonej” tożsamości narodowej. Według etnopogan chrześcijaństwo nie jest w stanie tego zapewnić, ponieważ wytworzyła je obca kultura[5]. Pogańskie praktyki są przez nacjonalistów traktowane jako źródło symboli i idei służące temu celowi.
Neopogaństwo było jedną z inspiracji niemieckiego narodowego socjalizmu w latach 30. oraz jednym z dwóch odłamówvolkizmu. Radykalne zerwanie z chrześcijaństwem jako religią niegodną “germańskiej duszy” doprowadziło do zwrócenia się ku starogermańskim ideom z intencją zjednoczenia podzielonego narodu[12].
Lista nurtów i ruchów neopogańskich wedle wyjściowych wierzeń
↑abcMariuszM.FilipMariuszM.,Zakon Zadrugi "Północny Wilk". Nacjonalizm jako pierwiastek konstruujący tożsamość współczesnych neopogan(istów) (rodzimowierców) polskich, praca magisterska napisana pod kierunkiem dra hab. Grzegorza Pełczyńskiego, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Poznań 2006 [dostęp 2020-01-03]. Brak numerów stron w książce
↑abKrystianK.MesjaszKrystianK.,„Tworzenie tradycji” w rodzimowierczych związkach wyznaniowych, „Studia Religiologica”, 46 (2), Kraków 2013. Brak numerów stron w czasopiśmie
↑Neopogaństwo [w:] Encyklopedia Białych Plam, t. 13, Radom 2004, s. 52-57
↑abJarosławJ.TomasiewiczJarosławJ.,Między tradycją i ponowoczesnością: neopoganie Europy Wschodniej w obliczu globalizacji, „Studia Religiologica”, 46 (4), 2013. Brak numerów stron w czasopiśmie
