Movatterモバイル変換

[0]ホーム
URL:

Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Neogotyk

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ElewacjaStrawberry Hill.
Bazylika katedralna Notre-Dame w Ottawie jako przykład neogotyku w Ameryce Północnej
Kościół św. Mikołaja w Przyszowej projektu Teodora Talowskiego

Neogotyk –styl warchitekturze, a także rzemiośle artystycznym, nawiązujący formalnie dogotyku, powstały około połowy XVIII wieku wAnglii i trwający do początkuXX wieku, zaliczany dohistoryzmu.

Najczęściej spotyka się kościoły nawiązujące do kontynentalnych gotyckich lub rozbudowane gotyckie (katedra w Kolonii,katedra św. Wita w Pradze) oraz budowle wzorowane na gotyku angielskim (zamek w Kórniku,Świątynia Miłosierdzia i Miłości w Płocku).

Historia

[edytuj |edytuj kod]

Wmeblarstwie neogotyk był popularny głównie w Anglii iNiemczech od lat 30. do lat 60. XIX wieku[1].

Architektura

[edytuj |edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria:Architektura neogotycka według państw.

WAnglii od czasów średniowiecza istniała nieprzerwana tradycja gotycka –gothic revival, która po okresieklasycyzmu zaczęła się rozprzestrzeniać do innych krajów europejskich[2]. Pierwszą rezydencją w stylu neogotyckim byłoStrawberry Hill zbudowane dla pisarzapowieści gotyckichHoracego Walpole’a, przebudowane w stylu neogotyckim w 1750 roku.

Styl neogotycki uważano za odpowiedni do budowy okazałych budynków użyteczności publicznej (w tym m.in. budynkówparlamentówWęgier wBudapeszcie iWielkiej Brytanii wLondynie) oraz kościołów. Na uwagę zasługuje budynekdworca kolejowego we Wrocławiu iw Nowych Skalmierzycach.

Neogotyk na ziemiach polskich

[edytuj |edytuj kod]
Pałac w Dowspudzie

Początki stosowania form gotyzujących

[edytuj |edytuj kod]

Pierwszą realizacją neogotycką w Polsce był łuk triumfalny z 1764 roku zbudowany na rynku w Warszawie z okazji koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego[3]. Pierwszą stałą budowlą o charakterze gotyzującym była zachowana do dzisiaj wieża wzniesiona w 1780 roku w ogrodzie księżnej Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej na Mokotowie pod Warszawą[4]. Z kolei pierwszym pałacem uznawanym przez część badaczy za zawierający cechy gotyckie był zbudowany w latach 1787–1789pałac w Korsuniu koło Kaniowa[3], jednak uważa się też, że prezentował on stylistykę mauretańską[5]. Pierwszą realizacją, którą można uznać w pełni za neogotycką był Dom Gotycki wArkadii zbudowany w latach 1795–1797 wg koncepcji Aleksandra Orłowskiego i projektuSzymona Bogumiła Zuga[6]. W 1802 roku wystawiona została z inicjatywy Stanisława Kostki Potockiego Galeria Gotycka w jegopałacu w Wilanowie, którą zaprojektował Chrystian Piotr Aigner oraz w tym samym roku architektJakub Kubicki odbudował w 1802 roku ruinę zameczku w Radziejowicach w stylu neogotyckim[7]. Przed rokiem 1807, w gotyzującym stylu została przekształcona fasadazamku w Łańcucie. W 1809 roku w Puławach w stylu klasycystyczno-neogotyckim na cele muzealne wzniesionoDom Gotycki[8].

Rozwinięcie stylu neogotyckiego

[edytuj |edytuj kod]

Jednym z pierwszych kościołów neogotyckich w Polsce był kościół w miejscowościWielącza pod Zamościem zbudowany w latach 1821–1832 według projektuWacława Ritschela. Kolejnym była kaplica św. Anny na cmentarzu w Wilanowie według projektu Chrystiana Piotra Aignera w latach 1823–1826 oraz Galeria Gotycka, jaka została w latach 1823–1825 zbudowana przedwarszawskim kościołem Dominikanów[9]. Około roku 1828 został od podstaw zbudowany niewielki neogotyckipałacyk w Opinogórze.

Spośród budynków świeckich jako jeden z wczesnych przykładów w pełni architektury neogotyckiej można wymienićPałac Paca w Dowspudzie z lat 1820–1823[10]. Innymi przykładami neogotyckiej architektury rezydencjonalnej sązamek w Kórniku, dworzec wNowych Skalmierzycach, pałac wŁeśkowem w stylu neogotyku elżbietańskiego,pałac w Landwarowie, pałac wCzerniatynie,pałac w Kosowie. Pod koniec XIX wieku styl neogotycki często był stosowany przy dekoracji kamienic mieszczańskich (np.Kamienica Ławrynowicza w Warszawie lubGmach Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego w Warszawie).

Na ziemiach polskich do najbardziej znanych architektów tworzących budowle neogotyckie należeli:Józef Pius Dziekoński,Teodor Talowski,Henryk Marconi,Piotr Aigner,Feliks Księżarski,Alexis Langer,Franciszek Jaszczołd,Ludwig Schneider,Jan Sas-Zubrzycki,Konstanty Wojciechowski.

Styl wiślano-bałtycki

[edytuj |edytuj kod]
Kościół św. Józefa w Krakowie Podgórzu z 1905 roku

Jedną z odmian neogotyku stał się popularny w Polsce tzw.styl wiślano-bałtycki, który był uznawany przejściowo za „polski styl narodowy”. Koncepcję tę w latach 60. i 70. XIX wieku wypracowali krakowscy historycyWładysław Łuszczkiewicz iJózef Łepkowski. Ich koncepcje teoretyczne spotkały się z żywym odzewem wśród badaczy na Mazowszu.

W latach 80. XIX wieku problematyką gotyku jako polskiego stylu narodowego zajął sięKarol Matuszewski, który propagował styl wiślano-bałtycki. Styl ten rozpropagował szczególnie ogłoszony w 1886 roku konkurs na projektkościoła św. Michała i św. Floriana w Warszawie, podczas którego w regulaminie określono, że styl świątyni ma być ostro-łukowy w odcieniu tak zwanym wiślano-bałtyckim. Zrealizowano projekt Józefa Piusa Dziekońskiego, a kolejną ważną realizacją w tym stylu był kościół Wniebowzięcia NMP w Łodzi, projektu Konstantego Wojciechowskiego.

Kolejne realizacje tokatedra Opieki Najświętszej Marii Panny w Radomiu,kościół Wniebowzięcia NMP w Białymstoku,kościół Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie, kościół św. Stanisława w Czerwonce Liwskiej,kościół św. Stanisława Biskupa w Warszawie, kościół w Milejowie, Gorzkowicach, Zdunach,kościół w Markach, kościół wRadziwiu, Rozniszowie, kościół w Mogielnicy, kościół w Dłutowie, kościoły w Dąbrowie Górniczej, Sosnowcu-Pogoni,Sosnowcu-Niwce, Strzemieszycach,Sosnowcu-Zagórzu. W nieco innym stylu nawiązującym do gotyku małopolskiego projektowaliSławomir Odrzywolski (kościół wMiejscu Piastowym),Teodor Talowski (Kościół św. Elżbiety we Lwowie) iJan Sas-Zubrzycki (kościół w Szczurowej, kościół w Trześniowie). Ten ostatni architekt wprowadził w latach 90. XIX wieku terminstyl nadwiślański, którego przykładem może byćkościół św. Józefa w Podgórzu w Krakowie.

Zobacz też

[edytuj |edytuj kod]

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. ↑Nowacki 2010 ↓, s. 22.
  2. ↑Wilfred Koch: Style w architekturze. Warszawa: Świat książki, 2009, s. 272.ISBN 978-83-7943-007-9.
  3. ↑abhttps://rcin.org.pl/Content/225393/WA308_250963_P330_Z-problematyki_I.pdf
  4. ↑J. Putkowska, Warszawskie rezydencje na przedmieściach i pod miastem w XVI–XVIII wieku, Warszawa 2016, s. 383 i n.
  5. ↑S. Poniatowski, Pamiętniki synowca Stanisława Augusta, przekł. i oprac. J. Łojek, Warszawa 1979, s. 74.
  6. ↑W. Piwkowski, Arkadia Heleny Radziwiłłowej. Studium historyczne = Arkadia of Helena Radziwiłł. A historical study, Warszawa 1998, s. 52, 379 n
  7. ↑J. Frycz,Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795-1918, Warszawa 1975, s. 27
  8. ↑Z.Żygulski jun,Dzieje zbiorów puławskich. Świątynia Sybilli i Dom Gotycki, Kraków 2009, s. 123 n.
  9. ↑M. W. Urbanowski, Architektura kościoła św. Jacka w Warszawie, [w:] Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, red. J. Kłoczowski, t. 2, Warszawa 1975, s. 209 n
  10. ↑Jerzy Baranowski „Pałac Paca w Dospudzie”, [w:]Ziemia, 1965, s. 170.
  11. ↑Dom z 1809,Chrystian Piotr Aigner
  12. ↑Zameczek z 1802,Jakub Kubicki
  13. ↑Kościół wg projektu 1832, budowa 1832–1844,Karl Friedrich Schinkel
  14. ↑Zamek wybudowany w l. 1843–1860, Karl Friedrich Schinkel iMarian Cybulski przy udzialeTytusa Działyńskiego
  15. ↑Kolegium w Krakowie z l. 1883–1887, proj.Feliks Księżarski
  16. ↑Kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennikaz l. 1913–1919, proj.Hugon Kuder

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]
  • Sztuka 2 połowy XIX wieku. Materiały sesji SHS, Łódź, listopad 1971, Łódź 1973.
  • Sztuka XIX wieku w Polsce, Naród-Miasto. Materiały z sesji SHS, Poznań, grudzień 1977, Warszawa 1979.
  • Jan Skuratowicz,"Te na kształt zamków dźwigane słabe mury”. Neogotyk w architekturze rezydencjonalnej Wielkopolski XIX w. [w:] Problemy interpretacji dzieła sztuki i jego funkcji społecznych, red. K. Kalinowski, Poznań 1980.
  • Tadeusz S. Jaroszewski,O siedzibach neogotyckich w Polsce, Warszawa 1981.
  • Leszek Kajzer,Z problematyki siedzib neogotyckich w Polsce (na marginesie książki T. S. Jaroszewskiego), Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, nr 30, z. 1, 1982, s. 123-130.
  • Jan Nowacki: Motywy antyczne na inkrustowanych meblach, z okresu historyzmu, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Uniwersytet Warszawski: 2010.


Zobacz galerię związaną z tematem:Neogotyk
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Neogotyk&oldid=77935021”
Kategoria:
[8]ページ先頭
©2009-2025 Movatter.jp