National Basketball Association (skrótang.NBA) – amerykańsko-kanadyjska ligakoszykarska, o charakterzeprofesjonalnym. Tworzy ją 30 zespołów, w tym: 29 zeStanów Zjednoczonych i jeden zKanady. Liga jest aktywnym członkiem USA Basketball, oddziałuFédération Internationale de Basketball na terytorium Stanów Zjednoczonych. Jej komisarzem od 1 lutego 2014 roku jestAdam Silver[1]. NBA jest jedną z pięciu największych północnoamerykańskich zawodowych lig sportowych (oprócz niejNFL,NHL,MLS iMLB). Gracze NBA są najlepiej opłacanymi sportowcami świata (w średniej rocznych zarobków)[2].
Liga została założona wNowym Jorku 6 czerwca 1946 jako Basketball Association of America[3], a nazwę National Basketball Association przybrała jesienią 1949, po połączeniu z rywalizującą National Basketball League. Siedziba władz ligi, skąd dokonuje się wszystkich ruchów związanych z działalnością NBA, znajduje się naPiątej Alei 645 w Nowym Jorku.NBA Entertainment i studiaNBA TV mieszczą się w pobliskimSecaucus w stanieNew Jersey.
Basketball Association of America została utworzona w 1946 roku, przez właścicieli największych arenhokejowych w północno-wschodnich iśrodkowo-zachodnichStanach Zjednoczonych iKanadzie. 1 listopada 1946, wToronto w Kanadzie,Toronto Huskies podejmowaliNew York Knickerbockers w Maple Leaf Gardens, w meczu, który uważany jest za pierwszy w historii NBA[4]. Chociaż istniały wtedy już American Basketball League i NBL, BAA było pierwszą profesjonalną ligą koszykarską, która zamierzała rozgrywać swoje mecze przede wszystkim w dużych miastach. Podczas pierwszych lat istnienia poziom gry w BAA nie odróżniał się od tego prezentowanego w konkurencyjnych ligach, czy niezależnych zespołach, jakHarlem Globetrotters. Na przykład finalista ABL z 1948 roku Baltimore Bullets przenieśli się do BAA i w tym samym roku zdobyli mistrzostwo w tejże lidze, a mistrzowie NBL z 1948 roku –Minneapolis Lakers zdobyli mistrzostwo BAA w 1949 roku.
Siedziba National Basketball Association naPiątej Alei 645 w Nowym Jorku[5].
W dniu 3 sierpnia 1949 roku, władze BAA przystały na fuzję z NBL, tworząc nową ligę o nazwieNational Basketball Association[6]. Nowa liga posiadała 17 zespołów, zlokalizowanych w mieszance małych i dużych miast, i rozgrywających swoje mecze w dużych arenach, jak i miejskich gimnazjach[6]. W 1950, NBA zmniejszała się do liczby jedenastu zespołów, a proces ten trwał do sezonu 1953–54, gdy liga przybrała najmniejszy rozmiar w historii, wynoszący dziewięć drużyn. Wszystkie z nich mieściły się w dużych miastach (New York Knicks,Boston Celtics,Golden State Warriors (San Francisco),Los Angeles Lakers,Sacramento Royals/Kings,Detroit Pistons,Atlanta Hawks, orazPhiladelphia Nationals/76ers). Proces zmniejszania ligi polegał na odbieraniu koncesji małym miastom i przenoszeniu ich do dużych. Hawks przeniesieni zostali do Atlanty z „Tri-Cities” (obszar znanyQuad Cities), w 1951 roku do Milwaukee, a cztery lata później doSaint Louis w stanieMissouri; Royals zRochester, przezNowy Jork doCincinnati (w 1957); i Pistons zFort Wayne, przezIndianę doDetroit (w 1957).
Amerykaninjapońskiego pochodzenia, Wataru Misaka, podczas gry w New York Knicks w sezonie 1947/48, „złamał” barierę etniczną w NBA. Ten rok przyniósł także dołączenie pierwszychafroamerykańskich graczy przez kilka zespołów,Chucka Coopera przez Celtics, Nathaniela „Sweetwatera” Cliftona przez Knicks, iEarla Lloyda przezWashington Capitols. Podczas tego okresu, prowadzeni przez centraGeorge’a Mikana Minneapolis Lakers, wygrali pięć mistrzostw NBA, zyskując pozycję pierwszej dynastii ligi[7]. Aby zachęcić zespoły do rzucania, i zniechęcić do długiego rozgrywania akcji, władze ligi wprowadziły w 1954 roku, zegar ograniczający budowanie akcji do 24 sekund[8]. Jeśli drużyna w tym czasie nie trafiła rzutu lub piłka nie dotknęła kosza, zegar zostawał restartowany, a piłka przekazywana drużynie przeciwnej.
Drużyny podzielone są na dwie Konferencje:Wschodnią iZachodnią. Konferencje podzielone są z kolei na trzy dywizje.
Rozgrywki składają się z sezonu regularnego (zwanego też zasadniczym) i rozgrywekplay-off (przegrywający odpada).
W sezonie regularnym drużyny z tej samej dywizji rozgrywają ze sobą po 4 mecze (16 gier), po 3 lub 4 z drużynami innych dywizji tej samej konferencji (w sumie 52 mecze w obrębie konferencji), zaś pozostałe 30 meczów z drużynami drugiej konferencji. W ten sposób każda drużyna gra z każdą w zasadniczej części sezonu, „u siebie” i „na wyjeździe”. Minusem jest to, że z oddalonymi drużynami z drugiej konferencji rozgrywa się co roku prawie dwa razy więcej meczów niż z ekipami z własnej dywizji, co wywołuje zmęczenie podróżami (30 wobec 16 meczów).
W rozgrywkachplay-off najpierw wyłaniani są mistrzowie poszczególnych konferencji. W pojedynkach ośmiu najlepszych zespołów z danej konferencji kolejność ustalana jest na podstawie ilości wygranych i przegranych meczów w sezonie, zrezygnowano z rozstawienia zwycięzców poszczególnych dywizji od sezonu 2015/2016. Przepis zmieniono, by do fazy play-off kwalifikowały się faktycznie najlepsze zespoły, a nie te, które miały słabych rywali w swojej dywizji. Z tego samego powodu rozważa się rezygnację z konferencji i awans do playoffów 16 drużyn z najlepszym bilansem (przepis jest na etapie dyskusji). Po zakończeniu sezonu zasadniczego zespoły z miejsc 1-6 automatycznie awansują do play-off. Zespoły z miejsc 7-10 rozgrywają turniej play-in (1 mecz bez rewanżu, gospodarzem meczu jest zespół z wyższego miejsca). W turnieju play-in 7 zespół gra z 8, a 9 z 10. Wygrany w parze 7 z 8 awansuje do play-off na pozycję 7. Przegrany gra ze zwycięzcą pary 9 z 10. Z tego pojedynku zwycięzca awansuje do play-off na pozycję 8. Turniej play-in wprowadzono pod koniec sezonu 2019/2020 celem uatrakcyjnienia rozgrywek, ponieważ w grze o play-off są również zespoły z miejsc 9-10[9]. Rozgrywki play-off przebiegają według scenariusza: w I rundzie play-off pierwszy zespół gra z ósmym, drugi z siódmym, trzeci z szóstym, czwarty z piątym. W II rundzie play-off zwycięzca pojedynku pierwszy z ósmym gra ze zwycięzcą pojedynku czwarty z piątym, i dalej zwycięzca pojedynku drugi z siódmym, gra ze zwycięzcą pojedynku trzeci z szóstym. Taki rozstaw jest spowodowany tym, aby już w II rundzie play-off nie trafiły na siebie drużyny najsilniejsze po fazie zasadniczej oraz aby lider konferencji miał w play-off teoretycznie łatwiej. Zwycięzcy tych meczów spotykają się ze sobą w finale konferencji. Zwycięzcy finałów konferencji spotykają się ze sobą w finale ligi. Zespoły rozstawione wyżej grają więcej meczów u siebie, w systemie 2 mecze dom, 2- wyjazd, 1-dom, 1-wyjazd, 1-dom. W pojedynkach rozgrywek play-off gra się do czterech zwycięstw (tzw. best of seven). Ten system 2-2-1-1-1 obowiązuje również w finale NBA (przywrócony od sezonu 2013/14, wcześniej w finałach NBA grano w systemie 2-3-2).
Po zniszczeniu hali przezHuragan Katrina, przez pewien czas New Orleans Pelicans rozgrywali swoje mecze w Oklahoma City pod nazwą New Orleans/Oklahoma City Hornets.
1 jako Minneapolis Lakers 2 jako Philadelphia Warriors 3 jako Syracuse Nationals 4 jako St. Louis Hawks 5 jako Rochester Royals 6 jako Washington Bullets 7 drużyna obecnie nieistniejąca (występowała w NBA w latach 1947–1955, nie mają powiązania z późniejszymi Baltimore Bullets – obecnie Washington Wizards) 8 jako Seattle SuperSonics
Od sezonu 2007-2008 do sezonu 2018-2019 w NBA występowałMarcin Gortat, który podpisał dwuletni kontrakt zOrlando Magic na sumę 1,1 mlnUSD. Gortat wybrany został wdrafcie 2005 z 57. numerem przezPhoenix Suns i natychmiast przekazany do Orlando. W składzie Magic pojawił się dopiero w 2007 roku, a pierwszy mecz rozegrał 1 marca 2008. Wiosną rozegrał osiem meczów w fazieplay-off. W grudniu 2008 roku, jako pierwszy z Polaków, wyszedł na boisko w pierwszej piątce swego zespołu. Marcin Gortat nie był podstawowym zawodnikiem swojej drużyny, najczęściej wchodził na boisko jako zmiennikDwighta Howarda. Przeciętnie zaliczał ok. 12 minut meczu, zdobywając ok. 3 punktów, 4 zbiórek i 1 blok. Jest pierwszym Polakiem, który grał wfinałach NBA, w 2009 roku. 18 grudnia 2010 Marcin Gortat uczestniczył w wymianie między Orlando Magic a Phoenix Suns. Do klubu ze stolicy stanuArizona razem z Marcinem Gortatem przeszliVince Carter iMickaël Piétrus, natomiast w odwrotną stronę powędrowaliJason Richardson,Hidayet Türkoğlu orazEarl Clark. Po zmianie drużyny Marcin Gortat coraz więcej czasu spędzał na parkiecie, czasami wychodząc w pierwszej piątce. 30 stycznia w meczu zNew Orleans Hornets pobił swój rekord występów w NBA, zdobywając 25 punktów, będąc zarazem rezerwowym w tym meczu. W 2013 roku Gortat zmienił klub z Phoenix Suns naWashington Wizards. W 2014 roku klub podpisał z nim kontrakt na 5 kolejnych lat. Latem 2018 został zawodnikiemLos Angeles Clippers. Polak został oddany w wymianie przez Washington Wizards, w których spędził pięć ostatnich sezonów, w zamian zaAustina Riversa[11].
Przed Marcinem Gortatem w NBA grało dwóch Polaków:
Maciej Lampe – wybrany w 2003 roku w 2. rundziedraftu z nr 30. przez New York Knicks – w latach 2003–2006 występował w klubachPhoenix Suns,New Orleans Hornets iHouston Rockets. Rozegrał w lidze łącznie 65 meczów, zdobywając 215 punktów i zaliczając 142 zbiórki.
