 | |||
| Data i miejsce urodzenia | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Profesor nauk medycznych | |||
| Specjalność: fizjologia, endokrynologia | |||
| Alma Mater | |||
| Doktorat | |||
| Profesura | |||
| Polska Akademia Umiejętności | |||
| Status | członek krajowy czynny | ||
| Uczelnia | Akademia Wojskowo-Medyczna w Petersburgu | ||
| rektor UJ | |||
| Odznaczenia | |||
 | |||
| |||
Napoleon Nikodem Cybulski (ur.14 września1854 wKrzywonosach, zm.26 kwietnia1919 wKrakowie) – polskifizjolog, współodkrywcaadrenaliny, jeden z twórcówendokrynologii, współodkrywca prądów czynnościowych mózgu (1890) i pionierelektroencefalografii[1]; publicysta, wiceprezes WydziałuTowarzystwa Gimnastycznego „Sokół” wKrakowie w1890 roku[2]. W 1911, 1914 i 1918 roku był nominowany doNagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny[3].
Urodził się 14 września 1854 w Krzywonosach; jego rodzicami byli Józef Napoleon Cybulski i Marcjanna z domu Hutorowicz. Ukończył gimnazjum wMińsku, a następnie studiował medycynę wAkademii Wojskowo-Medycznej w Petersburgu. Studia ukończył w 1880 roku, uzyskując dyplom lekarzacum eximia laude[4]. W latach 1877–1885 pracował w Akademii Wojskowo-Medycznej jako asystent w Katedrze Fizjologii uIwana Tarchanowa. W 1885 otrzymał stopień doktora medycyny na podstawie pracyIssledowanija nad skorustiu dwiżenija krowi posridstwom fotogiemotachomietra (Badania nad prędkością ruchu krwi za pomocą fotohemotachometru). W tym samym roku przeprowadził się do Krakowa i podjął pracę jako kierownik Katedry Fizjologii, Histologii i Embriologii naUniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1887–1888 i 1895–1896 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego, 1904–1905 – rektora, a 1905–1909 – prorektora uczelni. Był założycielem krakowskiej szkoły fizjologicznej, od 1887 członkiem korespondentem, a od 31 października 1891 członkiem czynnymAkademii Umiejętności.
.jpg)
Uważany jest za twórcę krakowskiej szkoły fizjologicznej. Pionier polskiej elektroencefalografii i endokrynologii. W 1895 wraz zWładysławem Szymonowiczem odkrył hormonalne oddziaływanie rdzenianadnerczy i wyizolowaładrenalinę. Jako jeden z pierwszych w 1890 otrzymał zapis EEGkory mózgowej. Wprowadził do medycyny terminnadnerczyna dla związków biologicznie czynnych wydzielanych z rdzeni nadnerczy do krwi. Wraz zAdolfem Beckiem przeprowadził pionierskie w skali światowej badania fal elektroencefalograficznych. Jako jeden z pierwszych na świecie zarejestrował i opisał szybkość linearnego przepływu krwi w tętnicy szyjnej i udowej. Zainicjował w Polsce badania nad hipnotyzmem. Za pomocą skonstruowanego przez CybulskiegofotohemotachometruAndrzej Klisiecki przeprowadził w latach 30. i 40. głośne badania nad zmianami ciśnienia tętniczego krwi w zależności od faz akcji skurczowej serca. Autor około 100 prac naukowych. Niektóre tezy zawarte w książce CybulskiegoO hypnotyzmie ze stanowiska fizyjologicznego pozwalają zaliczać go do prekursorów koncepcjinieświadomości wyprzedzających ideeFreuda[5].
Oprócz medycyny interesował się również zagadnieniami społecznymi, publikując na ten temat książki i artykuły m.in.:Czy państwo i społeczeństwo mają obowiązek popierać naukę? (1895),W sprawie organizacyi gospodarstw włościańskich (1896),Nauka wobec wojny (1918). Był zdecydowanym zwolennikiem dopuszczenia kobiet do studiów medycznych. Wraz zOdo Bujwidem orazKazimierą Bujwidową założył w 1891 pierwsze w Krakowie gimnazjum żeńskie. W 1916 zakupiłdwór w Nawojowej Górze. W roku 1918 otrzymałNagrodę Fundacji Erazma i Anny Jerzmanowskich przyznaną przezPolską Akademię Umiejętności. W 1911 roku został prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej w Nawojowej Górze[6].
Do jego uczniów należeli – oprócz już wymienionych – m.in. tacy uczeni jakLeon Wachholz,Aleksander Rosner,Stanisław Maziarski,Jan Prus,Marian Eiger,Antoni Gluziński czy teżGustaw Piotrowski (młodszy)[7].
Zmarł w swym gabinecie w Zakładzie Fizjologii UJ w wynikuudaru mózgu[8]. Pochowany nacmentarzu Rakowickim w Krakowie[9].
Jest patronem ulicy w Krakowie[12].
