Jest to najbliższaZiemigalaktyka aktywna, może być obserwowana nawet przez małe teleskopy. Jest zaliczana dogalaktyk Seyferta typu 2[2]. NGC 5128 jest najbliższąradiogalaktyką, stanowiącą bardzo silne źródło emisji fal radiowych. Galaktyka ta jest znacznie masywniejsza odDrogi Mlecznej.
W centrum galaktyki znajduje sięsupermasywna czarna dziura o masie 55 000 000M☉[9], która wyrzucarelatywistyczny dżet, odpowiedzialny zapromieniowanie rentgenowskie iradiowe. Dżety radiowe są o wiele dłuższe od dżetów rentgenowskich, które długie są na „jedynie” kilkadziesiąt tysięcylat świetlnych. Dżety radiowe rozciągają się bowiem na ponad milion lat świetlnych długości. Zajmują one na ziemskim niebie powierzchnię kątową ponad 200 razy większą niżKsiężyc w pełni[10].
Galaktyka ta posiada bardzo osobliwą budowę. Zdaje się wyglądać nagalaktykę soczewkowatą bądźeliptyczną z wyraźnie widocznym nałożonym pasmem pyłowym przesłaniającym jejjądro. To pasmo pyłowe jest świadectwem pochłonięcia mniejszejgalaktyki spiralnej bogatej wgaz, przezeliptyczną wtedy galaktykę NGC 5128, około 300 mln lat temu, co prawdopodobnie odpowiada za intensywnąaktywność gwiazdotwórczą w niektórych rejonach galaktyki, szczególnie w tym właśnie paśmie pyłowym[11]. Sama galaktyka została utworzona w wynikukolizji wielu innych galaktyk. Zawiera ona około 2000gromad kulistych, uważanych za pozostałości po wchłonięciu mniejszychgalaktyk satelitarnych[12]. Nietypową cechą tej galaktyki jest to, że materia w jej centrum tworzy dwa wyraźneramiona spiralne; jest to pierwsza galaktyka, w której dostrzeżono taką strukturę[13].
NGC 5128 wpromieniach X, zdjęcie z satelityChandra, widocznydżet długi na 30 000 lat świetlnychMozaika zdjęć w różnych długościach fal ukazuje potężne dżety materii, świadczące o aktywnościsupermasywnej czarnej dziury w centrum galaktyki (zdj. ESO)
Galaktyka NGC 5128 została odkryta 29 kwietnia 1826 roku przezJamesa Dunlopa o godzinie 22:43 podczas badań w obserwatorium wParramatta[14][15]. Obserwacje przeprowadzono pod gołym niebem przy użyciu 9-stopowegoteleskopu zwierciadlanego z 9-calowymzwierciadłem[14][15]. Dunlop opisał ją wtedy jako bardzo osobliwą mgławicę[a] podwójną, między którymi nie ma żadnego połączenia[14][15]. Taki opis wynikał z tego, że ciemny pas pyłowy galaktyki wprowadził go w błąd. Dunlop uważał, że obiekt składa się z dwóch niezależnychmgławic o podobnym kształcie, przypadkowo rozmieszczonych obok siebie, co przedstawia jego szkic znajdujący się w jego katalogu mgławic i gromad gwiazdowych w południowej hemisferze. W rzeczywistości najprawdopodobniej widział światło wychodzące z obu biegunów galaktyki, której jądro zostało zasłonięte pasem pyłowym[14]. W 1847John Herschel dokonał dokładniejszych obserwacji galaktyki. Z jego opisu wynika, że dostrzegał, mimo zasłoniętego pasmem jądra, eliptyczny kształt „mgławicy”, jednak zdawało mu się, że całość jest przecięta na środku i dwie półowalne części „mgławicy” oddziela ciemne pasmo, kiedy w rzeczywistości była to właśnie ta zasłonięta część jądra. Opisał on galaktykę jako „dwa półowale eliptycznie uformowanej mgławicy, zdające się przecięte i oddzielone szerokim, ciemnym pasmem równoległym do większej osi mgławicy, którego pośrodku pojawia się słaba smuga światła równoległa do boków nacięcia”[16].
Szkic galaktyki NGC 5128 w wykonaniuJohna Herschela. Jądro galaktyki jest przysłonięte przez pas pyłowy, przez co dlaJamesa Dunlopa sprawiał wrażenie dwóch zupełnie oddzielnych obiektów, między którymi nie ma żadnego widzialnego połączenia. Herschel zauważył jednak cienką smugę światła w pasie pyłowym galaktyki
Przez następne ponad 100 lat nie interesowano się bardziej tym obiektem. Uważano go jedynie za kolejną mgławicę w naszej galaktyce[17]. Dopiero w 1949 przy użyciu radioteleskopu wDover Heights (Australia), astronomowieJohn Bolton,Gordon Stanley iBruce Slee zidentyfikowali Centaurus A jako potężnąradiogalaktykę[17].
W 1970 satelitaExplorer 42 odkryła źródło promieniowania rentgenowskiego w Centaurusie A[18], a 5 lat później, obserwacje prowadzone w zakresie fal widzialnych przez teleskopCITO odkryły słabo widocznedżety[17].
↑W tych czasach nie uważano, że istnieją inne galaktyki.Drogę Mleczną uważano za cały wszechświat, a obiekty, które dziś już wiemy, że są galaktykami, były uznawane za jedynie mgławice w naszej galaktyce.
