Widok na Mumbaj od strony Chowpatty BeachDworzec Króla Śiwadźiego jest jednym z najbardziej znanych zabytków miastaUlica Kalbadevie w Mumbaju w 1890 rokuMumbaj nocą
Indyjska nazwa pochodzi od miejscowejhinduskiej boginiMumba. W XVI wieku Portugalczycy nazwali to miastoBom Bahia („Dobra Zatoka”). Brytyjczycy po przejęciu kolonii w 1661[7] zmienili nazwę miasta naBombay. Oficjalna zmiana nazwy w językach hindi i angielskim nastąpiła w 1995.Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych jako polską nazwę aprobuje zarówno określenie „Mumbaj”, jak i „Bombaj”[a].
Obszar Bombaju był już prawdopodobnie zasiedlony wepoce kamienia. Od III w. p.n.e. należał on do rządzonego przezbuddystów ImperiumMaurjów. Od 1343 był w posiadaniu państwaGujarat. Najstarsze budowle w mieście – słoniowe jaskinie, czy kompleks świątyń Walkeśwary, pochodzą właśnie z tamtego okresu.
W 1534 roku miasto zajęli Portugalczycy. W 1661 królowaKatarzyna Bragança przekazała miasto angielskiemu królowiKarolowi II. W 1668 zostało ono wydzierżawioneBrytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej za cenę 10 funtów rocznie. Miasto zaczęło się szybko rozwijać jako port. Ludność wzrosła z 10 000 w 1661 do 60 000 w 1675. W 1687 siedziba Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej została przeniesiona z miastaSurat do Bombaju.
W 1817 powstał plan połączenia kilku wysp przybrzeżnych z lądem, dzięki czemu uzyskano by większą powierzchnię miasta. Projektem pokierował inżynierHornby Vellard(inne języki). Prace ukończono w 1845 i otrzymano powierzchnię 435 km². W 1853 Bombaj połączono linią kolejową z miastemThane. W czasiewojny secesyjnej miasto stało się głównym centrum handlu bawełną na świecie. Przyczyniło się to do wielkiego boomu gospodarczego Bombaju. Kiedy ukończonoKanał Sueski (1869) miasto stało się największym portem naMorzu Arabskim.
Były to lata wielkiego rozwoju Bombaju. Już w 1906 w mieście mieszkało milion osób i było (poKalkucie) drugim miastem Indii pod względem liczby ludności. W późniejszym czasie stało się ono centrum indyjskiej walki o niepodległość. W 1942Mahatma Gandhi wezwał do manifestacji antybrytyjskich. Rząd w tym samym roku wystąpił przeciwko Brytyjczykom z hasłemOpuśćcie Indie (Quit India). Od 1960 stał się stolicą stanuMaharasztra.
Od 1970 w Bombaju znów nastąpił boom ludnościowy – miasto przyciągało imigrantów z całych Indii. W 1986 Bombaj miał podobną ludność co Kalkuta. W 1992 miały miejsce zamieszki skierowane przeciwko ludnościmuzułmańskiej, które spowodowały liczne ofiary śmiertelne. Kilka miesięcy później, 12 marca, w licznych zamachach bombowych przeprowadzonych jednego dnia zginęło 300 osób (zamieszki w Bombaju).
11 lipca 2006 rokuterroryści zaatakowali mumbajską kolej. W ciągu niespełna kwadransa w różnych pociągach na trasie zachodniej eksplodowało siedem bomb. Zginęło ponad 200 osób, a około 800 zostało rannych. 26 listopada 2008 w mieście miała miejsceseria zamachów terrorystycznych, w których zginęło co najmniej 195 osób, a 295 zostało rannych.
Miasto umieszczone jest na wyspieSalsette, przy ujściu rzekiUlhas(inne języki). Średnia wysokość miasta wynosi od 10 do 15 m n.p.m. Północna część metropolii jest natomiast pagórkowata, z najwyższym szczytem miasta sięgającym 450 m n.p.m. Całkowita powierzchnia Mumbaju wynosi 438 km².
Na terenie miasta znajdują się 3 jeziora:Tulsi,Vihar iPowai(inne języki). Pierwsze dwa należą do Parku NarodowegoBorivali i są głównymi źródłami wody słodkiej dla miasta. Linia brzegowa jest urozmaicona licznymi zatoczkami i lagunami. Wschodnią część wybrzeża morskiego zajmują zarośla mangrowe, bogate w faunę i florę.
W mieście ziemia składa się przeważnie z piasku (bliskość morza). Natomiast na przedmieściach ziemia jest żyzna (gleby aluwialne). Osady te pochodzą głównie z wyżynyDekan. Mumbaj leży w strefie aktywnej sejsmicznie. Mogą się tu zdarzyć trzęsienia ziemi o sile do 6,5 stopnia w skaliRichtera.
Mumbaj dzieli się na dwie główne dzielnice: miasto (City) i suburbia, te dzielą się na 6 stref i 24 okręgi[8].
Mumbaj leży w pasie klimatów tropikalnych, więc występują tu tylko 2 pory roku: sucha i wilgotna. Pora wilgotna trwa od marca do października. Charakteryzują ją duża wilgotność i temperatury przekraczające 30 °C. Pora monsunowa trwa od czerwca do września i średnie opady w tym czasie wynoszą 2200 mm. Rekord ilości opadów zanotowano w 1954 roku (3 451,6 mm).
Pora sucha trwa od listopada do lutego. Charakteryzuje się małą wilgotnością powietrza oraz niskimi temperaturami. Za największe chłody w styczniu i lutym odpowiada zimny wiatr z północy. Roczna temperatura w porze wilgotnej wynosi 38 °C, a w porze suchej spada do 11 °C. Najwyższe i najniższe temperatury średnie zanotowano w 1962 roku: 43 °C i 7,4 °C.
Obszar metropolitalny Mumbaju zamieszkuje około 19,7 mln osób (2006). Taka liczba ludności na bardzo małej powierzchni (4 355 km²) daje około 4500 osób na km². Na 100 mężczyzn przypada zaledwie 81,1 kobiety. Wynika to z faktu, że wielu mężczyzn, emigrujących do miasta z regionów wiejskich, pozostawia żony i dzieci w rodzinnej wsi.
W Mumbaju mieszają się religie z całego regionuAzji Południowej. Na zdjęciu najstarszy i największy meczet w mieście –Dźama Masdźid.
Przestępczość w Mumbaju ciągle spada. W 2001 odnotowano 30 991 przestępstw, a w 2004 27 577. Oznacza to spadek o 11%. Największym więzieniem w mieście jestArthur Road Jail(inne języki).
Miasto jest miejscem narodzin hinduskiej kinematografii. Pierwszy film powstał tu już w 1896. W Mumbaju znajdują się też największa wAzji liczba kin, oraz największa kopułaImax. Z tych powodów miasto zawdzięcza swój przydomekBollywood. Mieszczą się tu także 2 galerie sztuki:Jehangir(inne języki) iNarodowa Galeria Sztuki Współczesnej (National Gallery of Modern Art) oraz liczne muzea (m.in.Muzeum Księcia Walii). Zbudowane w 1833Asiatic Society of Bombay(inne języki) to najstarsza biblioteka publiczna w mieście.
Tradycyjnymi gałęziami przemysłu były tekstylny i spożywczy. Duże dochody przynosił także port morski. Obecnie rozwijają się te gałęzie, w których potrzeba coraz więcej wykwalifikowanych pracowników. Są to takie gałęzie jak techniczny, szlifierniczy i informatyczny. W Mumbaju jest wielu wykwalifikowanych specjalistów z różnych dziedzin. Przeważają jednak pracownicy niewykwalifikowani i półwykwalifikowani, którzy pracują jako domokrążcy, mechanicy itp. Wiele osób znajduje także zatrudnienie w obsłudze portu.
W Mumbaju dobrze rozwinięty jest przemysł rozrywkowy. Mieszczą się tu największe indyjskie stacje radiowe, telewizyjne oraz wydawnictwa. Mumbaj jest największym ośrodkiem kinematografii indyjskiej. Mieszczą się tu liczne studia filmowe i kina.
Pozostałością po czasach, kiedy Indie były kolonią brytyjską, są m.in. piętrowe autobusy
Większość mieszkańców Mumbaju korzysta z publicznego systemu transportu. W mieście jest niewiele przestrzeni parkingowych, a drogi są wąskie i o bardzo dużym natężeniu ruchu. Taka sytuacja nie sprzyja rozwojowi komunikacji prywatnej. Głównym systemem publicznego transportu są koleje miejskie. Zachodnie linie obejmują zachodnią część miasta, środkowe środkową i północno-wschodnią. Wschodnie linie obejmują port iNavi Mumbai. Rozwinięta jest komunikacja promowa (promy kursują głównie między licznymi zatoczkami w północnej części miasta).
Sieć publicznych autobusów łączy miasto Mumbaj z dystryktami przedmiejskimi (Thane,Navi Mumbai). Autobusy często są bardzo zatłoczone. Są one jednak tańsze niż pociągi.
Taksówki wyróżniają się spośród innych pojazdów charakterystycznym malowaniem na czarno i żółto. Nałożenie na taksówkarzy podatków, i ograniczenie maksymalnej liczby osób w samochodzie (4), przyczyniły się do wzrostu bezpieczeństwa na ulicach Mumbaju. Popularnym środkiem transportu sąautoriksze. Kursują one jednak tylko w strefie przedmieść. Maksymalna liczba pasażerów zabieranych przez autoriksze to 3 osoby.
Mumbaj obsługiwany jest przez międzynarodowyport lotniczy Króla Śiwadźiego w Mumbaju (port lotniczy Chhatrapati Shivaji), którego terminale zlokalizowane są na przedmieściachSantacruz iSahar. W pobliżu znajduje się równieżport lotniczy Juhu, który był pierwszym lotniskiem cywilnym w Indiach.
Mumbaj jest ważnym węzłem komunikacji kolejowej. Od miasta rozchodzą się linie kolejowe we wszystkie strony Indii. Znajduje się tu siedziba dyrekcji kolei indyjskich. Głównym dworcem kolejowym jestDworzec Króla Śiwadźiego (Chhatrapati Shivaji Terminus, dawniej Dworzec Wiktorii).
Dzięki naturalnemu portowi Mumbaj jest jednym z najważniejszych portów handlowych Indii. Tu także znajduje się bazaIndyjskiej Marynarki Wojennej.
W Mumbaju znajduje się wiele zabytkowych budowli. Do szczególnie znanych należą:
Brama Indii – łuk o wysokości 26 m, położony w południowej części miasta. Wzniesiona w latach 1915–1924 na wzór XVI-wiecznej architekturyGudźaratu, aby uczcić wizytę królaAngliiJerzego V i jego małżonki, Marii. Jest to obecnie jedna z największych atrakcji turystycznych miasta, a także miejsce spotkań towarzyskich. 25 sierpnia 2003 na pobliskim parkingu, terroryści zdetonowali bombę, zabijając wiele osób.
Dworzec Króla Śiwadźiego (Chhatrapati Shivaji Terminus) – główny dworzec kolejowy Mumbaju, bardziej znany jako dawnyDworzec Wiktorii. Został zbudowany w 1888 na wzór stylu gotyckiego. 2 lipca 2004 został wpisany nalistę światowego dziedzictwa UNESCO. Do 1996 dworzec nazywany byłDworcem Wiktorii, na cześćbrytyjskiej królowejWiktorii. Później nastąpiła zmiana nazwy na obecną.
Bank Rezerw Indii (Reserve Bank of India) – założony w 1935, znacjonalizowany w 1949.
Poczta Główna (General Post Office) – znajduje się niedaleko Chatrapati Shivaji Terminus. Budowany w okresie 1904-1913, o kubaturze 11 000 m², wzniesiony z czarnegobazaltu, żółtych kamieniKurla i białych kamieni zDhrangdy.
Shreepati Arcade – budynek o wysokości 153 m, mający 45 pięter. Znajduje się w centrum Mumbaju.
Regal Cinema – jedno z najstarszych kin w Mumbaju. Zostało zbudowane w czasie wielkiego boomu kinowego lat 30., otwarte w 1933. Architektem byłCharles Stevens, syn XIX-wiecznego architektaF.W. Stevensa. Wnętrze zaprojektowałczeski rzemieślnikKarl Schara.
kościół Mount Mary – kościół rzymskokatolicki, który jest jednym z najczęściej odwiedzanych kościołów w mieście. Znajduje się w przedmieściuBandra(inne języki). Co roku, 8 września, odbywa się festiwal poświęconyMarii, matceJezusa. Na uroczystości przybywa wielu wiernych z całego świata.
meczet Haji Ali Dargah – meczet i grobowiec zbudowany przez bogatego arabskiego kupca. Jest połączony ścieżką (widoczną tylko podczas odpływu) z położoną na wyspie świątynią hinduistyczną Mahalaxmi.
fontanna Flora – kamienna fontanna, położona w południowym Mumbaju, zbud. w 1864 kosztem 47 000 rupii indyjskich. Nazwę nadano od rzymskiej bogini Flory.
świątynia Mumba Devi Mandir – zbudowana w 1675 w małej zatoczce, na północ od brytyjskiego fortu Saint George. Świątynia hinduistyczna pod wezwaniem boginiMumba. Hinduskie sekty już w XV w. oddawały cześć bogini Mumbadevi. Bogini była patronką kastagri (zbieracze soli) ikohli (rybacy). Jest to świątynia odwiedzana przez setki wiernych dziennie.
świątynia Mahalaxmi – zbudowana około 1785. Jedna z najbardziej znanych hinduistycznych świątyń w Mumbaju.
Muzeum Księcia Walii (Chatrapati Shivaji Museum) muzeum, które powstało w XX wieku, aby uczcić przybycie księcia Walii, późniejszego króla brytyjskiegoEdwarda VII. Mieści się w południowej części metropolii, niedaleko Bramy do Indii
Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej – otwarta w 1996. Największą popularnością cieszą się dwie wystawy: malarstwaPabla Picassa i sztukiegipskiej. Mieści się w południowym Mumbaju, niedaleko kina Regal.
Mumbajskie Towarzystwo Azjatyckie (Asiatic Society of Bombay) – założona w 1830, najstarsza biblioteka publiczna w mieście.
Doordashar to nadawca telewizji publicznej (w Mumbaju można oglądać dwa kanały). Ponadto w mieście nadaje około 100 innych stacji telewizyjnych, często w różnych językach.
W Mumbaju, oprócz szkół państwowych, istnieją także szkoły prywatne. Szkoły prywatne cechuje wyższy poziom nauczania niż publiczne. Po zdaniu egzaminu licealnego otrzymuje sięIndyjski Certyfikat Szkoły Średniej. W publicznych szkołach uczą się najczęściej uczniowie z rodzin o najniższym statusie. Często brakuje tam podstawowych pomocy naukowych. Natomiast na naukę w prywatnych szkołach mogą sobie pozwolić dzieci z bogatych domów.
Najpopularniejszym sportem w mieście jestkrykiet. Szczególnie popularne są niedzielne wypady na krykieta. W mieście znajdują się 2 międzynarodowe stadiony do gry w krykieta:Wankhede(inne języki) i Brabourne. Miejscowa drużyna jest jedną z najlepszych drużyn na świecie. Odbywają się tutaj zawody o prestiżowe trofeumRanji.
Kolejnym popularnym sportem w Mumbaju jest piłka nożna. Szczególnie popularna jest gra w czasie pory monsunowej. Miasto posiada własne drużyny piłkarskie i stadiony.Piłkarskie Mistrzostwa Świata są jednymi z najczęściej oglądanych zawodów sportowych w telewizji.Hokej w ostatnim czasie stracił na popularności, głównie na rzeczkrykieta. Mimo to wielu zawodników z Mumbaju gra w krajowej reprezentacji.
Innymi popularnymi sportami są: tenis,squash, bilard, badminton, tenis stołowy i golf. Mumbaj ma także klubrugby. Na torze wyścigowymMahalaxmi odbywają się wyścigi koni. Piłka siatkowa i koszykówka są popularne podczas lekcji wychowania fizycznego w szkołach oraz wśród młodzieży.
.jpg)
