Najważniejszym zabytkiem Mostaru jest położony w centrum XVI-wieczny kamiennyStary Most, wybudowany w 1566 r. 9 listopada 1993, w wynikudziałań wojennych, został on zburzony przez Chorwatów, a jego odbudowę zakończono 23 lipca 2004. W lipcu 2005 Stary Most i jego najbliższe otoczenie zostały wpisane nalistę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Nazwa pochodzi od słowamostari („strażnicy mostu”).
Mostar jest zlokalizowany w południowo-zachodniej częściBośni i Hercegowiny, przy drodze wiodącej zDubrownika doSarajewa i linii kolejowej Sarajewo-Ploče. Leży na równinieMostarsko polje, na wysokości od 60 do 110 mn.p.m., na obu brzegach Neretwy.
Mieszają się tu wpływy klimatu umiarkowanego ciepłego i śródziemnomorskiego. Okolice Mostaru uchodzą za region o najcieplejszychlatach w całym kraju. Maksymalna zanotowana tu temperatura to 46 °C. Średnia temperaturazimą wynosi 6 °C, a latem 26 °C. Opady nie przekraczają 800 mm.
Miasto wieloetniczne. Według spisu ludności z 1991 roku struktura ludności gminy Mostar wyglądała następująco: 35%Boszniacy, 34% Chorwaci, 19% Serbowie, 10% Jugosłowianie (osoby nieczujące przynależności do żadnej z grup etnicznych) – w sumie 126 tys. mieszkańców. Według spisu z 2003 roku: 48% Chorwaci, 47% Boszniacy, 4% Serbowie.
Lokalizacja miasta-gminy Mostar na mapie Bośni i HercegowinyWidok na Mostar i jego okolice, pokryty śniegiem szczyt VeležPanorama MostaruWidok Starego MiastaMostar i Neretwa, widok z meczetu Mehmeta Paszy
Pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z czasów prehistorycznych (neolit). Tereny te zamieszkane były też w czasach rzymskich.
Wśredniowieczu brzegi rzeki Neretwy były tu połączone stałymdrewnianym mostem. Po raz pierwszy nazwa Mostar pojawia się wtureckim spisie z lat 1468–1469. W XVI wieku Turcy założyli tu twierdzę, a w 1566 roku dotychczasowy drewnianymost został zastąpiony kamiennym, który znany jakoStary Most. Po jego obu stronach rozwinęło sięmiasto, które było tureckim centrum administracyjnym,handlowym i rzemieślniczym w Hercegowinie. W 1875 roku wybuchło tu powstanie antytureckie. Po jego upadku miasto przeszło pod panowanie Austro-Węgier (do 1918 roku). W tym czasie rozwijała się kultura serbska i serbski ruch narodowy. W Mostarze mieszkało wielu uczonych i literatów. Był to również okres wzrostu ekonomicznego i urbanizacji. Po zakończeniuI wojny światowej Mostar wszedł w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, późniejszej Jugosławii. W czasachsocjalistycznych powstało wiele nowych budynków, Stare Miasto zachowało jednak średniowieczny charakter. Jeszcze w latach 80. XX wieku niemal bezkonfliktowo żyli tu obok siebie Chorwaci, bośniaccy muzułmanie, Serbowie i inne narodowości. W 1991 roku Mostar liczył 126 tys. mieszkańców, był dużym ośrodkiemprzemysłowym,gospodarczym iturystycznym. Wydobywano tuwęgiel brunatny iboksyty. Na ich podstawie rozwinęła się hutaaluminium i przemysł metalurgiczny. Od 1957 roku w pobliżu miasta działała hydroelektrownia. Tysiące turystów przyjeżdżało tu podziwiać pozostałości kulturyislamskiej.
Od marca 1992 Mostar znajdował się w granicach niepodległej Bośni i Hercegowiny. Jednak w maju 1992 rozpętały się bratobójcze walki. W mieście toczyły się najpierw walki Bośniaków i Chorwatów przeciwko Serbom. W jej trakcie zniszczony został zabytkowysobór Trójcy Świętej z 1873 roku[3]. Następnie, od maja 1993, Chorwatów z Bośniakami. Przez 10 miesięcy Chorwaci oblegali wschodnią część miasta zamieszkaną przez bośniackich muzułmanów. Została ona niemal doszczętnie zniszczona. Zburzono większość zabytków architektury, w tym wszystkiemeczety z XVII–XVIII wieku. Zawieszenie broni pomiędzy Chorwatami i Bośniakami podpisano 25 lutego 1994 roku. Od tego czasu miasto, pod nadzorem międzynarodowym, pozostaje podzielone na dwie niechętne sobie części – bośniacką (muzułmańską) i chorwacką. Jeszcze pięć lat po wojnie miasto nie było bezpieczne. Wciąż dochodziło do utarczek między mieszkańcami obu jego części. Obecnie sytuacja się ustabilizowała. Mostar odzyskuje znaczenie głównego ośrodkapolitycznego,gospodarczego ikulturowego Hercegowiny. Jego odbudowa i rozbudowa rozpoczęła się zaraz po wojnie. Systematycznie odradza się przemysł irzemiosło. Powstały zakładytytoniowe, spożywcze,metalowe,tekstylne. Mostar jest ośrodkiem handlowym dla pobliskiego regionurolniczego. Okolica słynie z produkcji doskonałychwin. Działa tuport lotniczy, dwa uniwersytety publiczne (chorwackojęzycznyUniwersytet w Mostarze oraz boszniackiUniwersytet Džemala Bijedića) iMuzeum Hercegowiny. Mostar znów zaczynają odwiedzać turyści, otwiera sięrestauracje isklepy z pamiątkami. Powoli odbudowuje sięzabytki. W 1997 otwartomeczet Karadjozbega z 1564 roku, a w 2000 rokumeczet Tabacica (z XVI wieku), położony nieopodal Starego Mostu. Odbudowano także mury miejskie z połowy XVI wieku.
Od zakończenia wojny w 1995 roku miasto jest odbudowywane, głównie przy pomocy finansowejUNESCO iUnii Europejskiej. Zniszczenia i ślady wojny są jednak wciąż wyraźnie widoczne.
