Monizm (gr.mónos „jedyny”) – filozoficzny pogląd według wąskiej definicji uznający naturę wszelkiegobytu za jednorodną: materialną (materializm,monizm materialistyczny), duchową (spirytyzm,monizm spirytystyczny) lub materialno-duchową (np.panteizm, choć nie tylko). Taki monizm jest poglądem przeciwstawnym dodualizmu ipluralizmu[1].
W szerszym znaczeniu (tzw.monizm atrybucyjny) monizm pozwala na istnienie wielu substancji, jednak głosi, że ich natura jest taka sama. Przykładowoatomizm albomonadyzmLeibniza topluralizm niemieszczący się w wąskim rozumieniu monizmu, ale mieszczący się w szerokiej definicji.
Ontologiczne stanowisko monistyczne było reprezentowane przez takichfilozofów i kierunki jak:
- monizm materialistyczny:
- jońska szkoła przyrody,Leucyp iDemokryt,Epikur iLukrecjusz, Vanini, franc. oświecenie (Julien Offray de La Mettrie,Denis Diderot,Paul d'Holbach),Ludwig Feuerbach,Marks,neomarksizm,pozytywizm,neopozytywizm (rzeczywistością jestmateria; wszystko co duchowe jest wytworem materii)
- monizm spirytualistyczny:
- monizm mieszany, panteistyczny:
- Stoicyzm (pneuma, która jest jednocześnie duchem i materią),Baruch Spinoza (wszystko jest naturą, która posiada cechy zarówno materii jak i ducha oraz teoria paralelizmu),Gottfried Wilhelm Leibniz (teoria monad, które są bytami podstawowymi posiadającymi naraz cechy materialne i duchowe), buddyjski mędrzecNagardżuna (siunjata, z której wyłania się zarówno pustka, jak i forma, rozpoznawane jako rzeczywistość).
| działy | |
|---|
| przedmioty | |
|---|
odmiany
bytów | według możliwości
nieistnienia | |
|---|
| inne | |
|---|
|
|---|
inne
pojęcia | |
|---|
| pytania | |
|---|
pierwsze
zasady | |
|---|
| poglądy | |
|---|
