Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Molibden

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy pierwiastka chemicznego. Zobacz też:inne znaczenia skrótu Mo oraz MO.
Molibden
niob← molibden →technet
Wygląd
metaliczny szary
Molibden
Widmo emisyjne molibdenu
Widmo emisyjne molibdenu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol,l.a.

molibden, Mo, 42
(łac.molybdenum)

Grupa, okres, blok

6 (VIB),5,d

Stopień utlenienia

−IV, −II, −I, 0, I, II, III, IV, V,VI

Właściwości metaliczne

metal przejściowy

Właściwościtlenków

silnie kwasowe

Masa atomowa

95,95 ± 0,01[a][3]

Stan skupienia

stały

Gęstość

10280kg/m³

Temperatura topnienia

2623 °C[1]

Temperatura wrzenia

4639 °C[1]

Numer CAS

7439-98-7

PubChem

23932

Właściwości atomowe
Promień
atomowy
walencyjny


145pm
145 pm

Konfiguracja elektronowa

[Kr]4d55s1

Zapełnieniepowłok

2, 8, 18, 13, 1
(wizualizacja powłok)

Elektroujemność
• wskali Paulinga
• wskali Allreda


2,16
1,30

Potencjały jonizacyjne

I 684,3 kJ/mol
II 1560 kJ/mol
III 2618 kJ/mol

Właściwości fizyczne
Ciepło parowania

598kJ/mol

Ciepło topnienia

32 kJ/mol

Ciśnienie pary nasyconej

3,47Pa (3000 K)

Konduktywność

18,7×106S/m

Ciepło właściwe

250J/(kg·K)

Przewodność cieplna

138W/(m·K)

Układ krystalograficzny

regularny przestrzennie centrowany

Twardość
• wskali Mohsa


5,5

Prędkość dźwięku

5400 m/s (cienki pręt)

Objętość molowa

9,38×10−6 m³/mol

Najbardziej stabilne izotopy
izotopwyst.o.p.r.s.r.e.r.MeVp.r.
92Mo14,84%stabilny izotop z 50neutronami
93Mo{syn.}4×104latw.e.0,40593
Nb
94Mo9,25%stabilny izotop z 52neutronami
95Mo15,92%stabilny izotop z 53neutronami
96Mo16,68%stabilny izotop z 54neutronami
97Mo9,55%stabilny izotop z 55neutronami
98Mo24,13%stabilny izotop z 56neutronami
99Mo{syn.}65,94hβ1,35799
Tc
100Mo9,63%7,8×1018latββ3,04100
Ru
Niebezpieczeństwa
Karta charakterystyki:dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-05]
Globalnie zharmonizowany system
klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
Na podstawie podanej karty charakterystyki
Płomień
Niebezpieczeństwo
Zwroty H

H228

Zwroty P

P210

NFPA 704
Na podstawie
podanego źródła[2]
Numer RTECS

QA4680000

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Molibden (Mo,łac. molybdenum) –pierwiastek chemiczny z grupymetali przejściowych. Nazwa pochodzi odgreckiegoμόλυβδοςmolybdos ‘ołów’, dosłownie oznaczając „podobny doołowiu”.

Właściwości

[edytuj |edytuj kod]
Płytki molibdenu

Czysty molibden jest srebrzystobiały, bardzo twardy i ma jedną z najwyższych temperatur topnienia spośród pierwiastków[4][5]. W małych ilościach nadajestali odporność chemiczną i twardość, zmniejszając przy tym jej kruchość[6].

Podobnie jak innechromowce jest mało aktywny chemicznie. W temperaturze pokojowej jest odporny na warunki atmosferyczne, po podgrzaniu reaguje z wielomaniemetalami[7]. Na zimno reaguje zfluorem i niektórymi kwasami, np. ze stężonymkwasem siarkowym,wodą królewską[6] i rozcieńczonymkwasem azotowym[8], natomiast w stężonym kwasie azotowym ulegapasywacji[6]. W związkach występuje nastopniach utlenienia od −IV do VI, z wyjątkiem −III[7], przy czym związkiMoVI
są najtrwalsze[5]. Ztlenem tworzy fioletowyMoO
2
, białyMoO
3
i kilkatlenków, w których jego formalny stopień utlenienia przyjmuje wartości pośrednie między V a VI, np.Mo
4
O
11
iMo
9
O
26
[7].MoO
3
jestbezwodnikiemkwasu molibdenowegoH
2
MoO
4
i szeregukwasów polimolibdenowych, tworzącychsole – molibdeniany[6].

Zastosowanie

[edytuj |edytuj kod]

Ponad 2/3 produkcji molibdenu jest używane jakododatek wstopach (w połączeniu z chromem stanowi materiał lekki i bardzo mocny). Zużycie molibdenu wzrosło w czasieII wojny światowej, z powodu niedostatkuwolframu. Molibdenu używa się w stalach wysokoodpornych i wysokotemperaturowych. Niektóre stopy (np. stopy markiHastelloy[potrzebny przypis]) są szczególnie odporne na wysoką temperaturę ikorozję[9].

Molibden jest też używany w przemyśle lotniczym, zbrojeniowym, a także do produkcji elementów lamp żarowych, jako wspornik wolframowego żarnika.Kompleksy molibdenu są stosowane jakokatalizator w przemyśle naftowym, szczególnie przy usuwaniusiarki z produktów naftowych.

Izotop molibdenu 99 znajduje zastosowanie w przemyśle nuklearnym.[potrzebny przypis]

Wiele kompleksów molibdenu jest stosowane jako barwniki o różnych odcieniach koloru pomarańczowego, używane do produkcjifarb,tuszów,tworzyw sztucznych i produktówgumowych.

Szersze zastosowanie znalazły m.in. tlenekMo
5
O
14
(błękit molibdenowy), wykorzystywany jako barwnik w przemyśle włókienniczym,MoO
3
katalizator[10][11][12],disiarczek molibdenu (MoS
2
) do produkcjismarów iheptamolibdenian amonu ((NH
4
)
6
Mo
7
O
24
) stosowany wchemii analitycznej do strącaniafosforanów[6].Ponadto wykorzystuje się go do produkcji powłok, baterii[13], specjalnych luster[14] i ogniw słonecznych[15].

Rudy molibdenu stosuje się do produkcjiwęglików spiekanych.[potrzebny przypis]

Występowanie

[edytuj |edytuj kod]

Wskorupie ziemskiej molibden występuje w ilości 1,5ppm. Podstawowym źródłem tego pierwiastka jestmolibdenit (MoS
2
), w mniejszym stopniuwulfenit (PbMoO
4
) ipowellit (CaMoO
4
).

Molibden jestmikroelementem, odgrywa ważną rolę w metabolizmie roślin; również wenzymach[8].

Światowe wydobycie

[edytuj |edytuj kod]
Wydobycie molibdenu na świecie w 2005 roku

W światowym wydobyciu rud molibdenu w przeliczeniu na czysty składnik, wynoszącym w 2002 roku ok. 135 tys. ton przodowały:Chiny (39 tys. ton),USA (32 tys. ton) iChile (30 tys. ton). Pozostałe kraje w których wydobywa się molibden to:Kanada,Meksyk,Peru,Rosja,Iran,Mongolia,Namibia,Demokratyczna Republika Konga,Maroko,Algieria,Australia,Austria,Słowenia,Rumunia,Niemcy,Turcja,Norwegia.

Występowanie w organizmie

[edytuj |edytuj kod]

Molibden wchodzi w skład niektórychmetaloflawoproteinoksydazy ksantynowej uczestniczącej w metabolizmiepuryn oraz (obokżelaza)dehydrogenazy aldehydowej[16], katalizującej m.in. utlenianiealdehydu octowego dokwasu octowego[17].

Historia

[edytuj |edytuj kod]

Ζwiązki molibdenu do końca XVIII wieku były mylone ze związkami innych pierwiastków, przede wszystkimwęgla iołowiu. W 1778 rokuCarlowi Wilhelmowi Scheele udało się oddzielić molibden odgrafitu i ołowiu oraz otrzymać tlenek zmolibdenitu. W 1781 rokuPeter Jacob Hjelm wyodrębnił metal,redukując jego tlenek węglem. Molibden nie znalazł zastosowania poza laboratoriami do końca XIX wieku, gdy właściwości jego stopów zostały dostrzeżone przez Francuzów.

Uwagi

[edytuj |edytuj kod]
  1. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność. Zob.Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. abDavid R.D.R. Lide David R.D.R. (red.),CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s.4-22,ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
  2. Molybdenum (nr 203823) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05].(przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  3. ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni,Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600,DOI10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
  4. Molybdenum: enthalpies and thermodynamics, [w:] WebElements Periodic Table [online] [dostęp 2017-07-12] .
  5. abmolibden, [w:]Mały słownik chemiczny,JerzyJ. Chodkowski (red.), wyd. 5, Warszawa:Wiedza Powszechna, 1976, s. 338 .
  6. abcdemolibden, [w:]Encyklopedia techniki. Chemia,WładysławW. Gajewski (red.), Warszawa:Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1965, s. 438–439,OCLC 33835352 .
  7. abcChromium, Molybdenum and Tungsten, [w:]Norman N.N.N. Greenwood Norman N.N.N.,AlanA. Earnshaw AlanA.,Chemistry of the Elements, wyd. 2, Oxford–Boston: Butterworth-Heinemann, 1997, s. 1002–1039,DOI10.1016/C2009-0-30414-6,ISBN 0-7506-3365-4 (ang.).
  8. abRoger F.R.F. Sebenik Roger F.R.F. i inni,Molybdenum and Molybdenum Compounds, [w:]Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 2–3,DOI10.1002/14356007.a16_655,ISBN 978-3-527-30673-2 (ang.).
  9. DE102023120600A1 Hochfeste, korrosionsbeständige Stahllegierungen,https://worldwide.espacenet.com/patent/search/family/094277352/publication/DE102023120600A1?q=pn%3DDE102023120600A1
  10. The reaction network in propane oxidation over phase-pure MoVTeNb M1 oxide catalysts. Journal of Catalysis, 2014, 311, 369-385. https://core.ac.uk/download/pdf/210625575.pdf
  11. Multifunctionality of Crystalline MoV(TeNb) M1 Oxide Catalysts in Selective Oxidation of Propane and Benzyl Alcohol. ACS Catalysis, 3(6), 1103-1113. doi:10.1021/cs400010q
  12. Kinetic studies of propane oxidation on Mo and V based mixed oxide catalysts, https://pure.mpg.de/rest/items/item_1199619_5/component/file_1199618/content
  13. UlrikeU. Wunderwald UlrikeU.,MaximilianM. Wassner MaximilianM.,Casing for holding an ionic liquid comprising aluminum chloride, and battery cell having such a casing, „{{{czasopismo}}}” (US20240347819A1), 17 października 2024 [dostęp 2025-03-12] .
  14. SergiyS. Yulin SergiyS.,ViatcheslavV. NESTERENKO ViatcheslavV.,NorbertN. Kaiser NorbertN.,Multilayer mirror for the euv spectral range, „{{{czasopismo}}}” (EP2864825B1), 14 września 2016 [dostęp 2025-03-12] (ang.).
  15. Advanced cpv solar cell assembly process, US20160056318 A1, https://www.google.com/patents/US20160056318
  16. Robert KincaidR.K. Murray Robert KincaidR.K.,Daryl K.D.K. Granner Daryl K.D.K.,Victor W.V.W. Rodwell Victor W.V.W.,Biochemia Harpera ilustrowana, wyd. 4, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 119,ISBN 978-83-200-3573-5 .
  17. TomaszT. Francuz TomaszT.,Skrypt do ćwiczeń z biochemii, Katowice: Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, 2014, s. 211,ISBN 978-83-7509-268-4 .
p  d  e
Układ okresowy pierwiastków
12 3[i]456789101112131415161718
1H He
2LiBe BCNOFNe
3NaMg AlSiPSClAr
4KCa ScTiVCrMnFeCoNiCuZnGaGeAsSeBrKr
5RbSr YZrNbMoTcRuRhPdAgCdInSnSbTeIXe
6CsBa LaCePrNdPmSmEuGdTbDyHoErTmYbLuHfTaWReOsIrPtAuHgTlPbBiPoAtRn
7FrRa AcThPaUNpPuAmCmBkCfEsFmMdNoLrRfDbSgBhHsMtDsRgCnNhFlMcLvTsOg
8UueUbn 
 UbuUbbUbtUbqUbpUbhUbs...[ii] 
Metale alkaliczneMetale ziem
alkalicznych
LantanowceAktynowceMetale przejścioweMetalePółmetaleNiemetaleHalogenyGazy szlachetneWłaściwości
nieznane
  1. Alternatywnie doskandowców zalicza się często nielutet ilorens, leczlantan,aktyn oraz hipotetycznyunbiun.
  2. Budowa8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Molibden&oldid=78100250
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp