I Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej były rozgrywane w dniach od 13 do 30 lipca 1930 roku wUrugwaju.Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej (FIFA) wybrała ten kraj na gospodarza podczas konferencji wBarcelonie 18 maja 1929 roku, jako państwo obchodzące setną rocznicę uzyskania niepodległości. Dodatkowym argumentem przemawiającym za miejscem organizacji pierwszych mistrzostw świata było dwukrotne zdobycie złotych medali olimpijskich przezurugwajską reprezentację naigrzyskach w 1924 wParyżu oraz w1928 wAmsterdamie. Wszystkie mecze rozegrano w stolicy Urugwaju –Montevideo, z czego większość na stadionieEstadio Centenario, który zbudowano specjalnie na mistrzostwa.
Do turnieju przystąpiło 13 reprezentacji: siedem z Ameryki Południowej, cztery z Europy i dwie z Ameryki Północnej. Tak mała liczba drużyn europejskich spowodowana była dużymi kosztami długiej podróży. Zespoły podzielono na cztery grupy, których zwycięzcy przechodzili do fazy półfinałowej. Dwa pierwsze mecze w historii mistrzostw świata zostały rozegrane 13 lipca o godzinie 15:00czasu miejscowego na Estadio Pocitos i Estadio Parque Central. W spotkaniach tychFrancja pokonałaMeksyk 4:1, aUSA wygrała 3:0 zBelgią. Pierwszą bramkę w historii mistrzostw świata zdobył reprezentant FrancjiLucien Laurent.
Do półfinałów awansowali zwycięzcy poszczególnych grup, czyli odpowiednioArgentyna,Jugosławia,Urugwaj iStany Zjednoczone. W finale rozegranym 30 lipca gospodarze, Urugwajczycy będący głównymi faworytami turnieju, pokonali na oczach 93 tys. widzów Argentyńczyków 4:2 i stali się pierwszym zespołem, który zdobył tytuł piłkarskich mistrzów świata.
Planowane na 1932 rok kolejneigrzyska olimpijskie miały odbyć się wLos Angeles, jednak piłka nożna nie była brana pod uwagę przy ich organizacji. FIFA iMiędzynarodowy Komitet Olimpijski nie zgodziły się na turniej amatorski i ostatecznie nie zorganizowano rozgrywek piłki nożnej na igrzyskach[2]. 26 maja 1928 roku, na konferencji w Amsterdamie prezydent FIFA,Jules Rimet ogłosił plany organizacji niezależnego, pozaolimpijskiego turnieju, otwartego dla wszystkich członków FIFA[3]. Propozycję przegłosowano stosunkiem głosów 25–5[4]. Swoje kandydatury gospodarskie zgłosiło pięć państw: Włochy, Szwecja, Holandia, Hiszpania i Urugwaj[1][5]. Od początku faworyzowana była opcja urugwajska. Kraj ten był nie tylko mistrzem olimpijskim, czyli de facto również mistrzem świata, ale zaoferował także wybudowanie nowego stadionu specjalnie na potrzeby mistrzostw[6] oraz zwrot kosztów wszystkim potencjalnym uczestnikom[7]. Przed dokonaniem ostatecznego wyboru wszystkie cztery kraje europejskie wycofały się, a Urugwaj wybrano na gospodarza turnieju[8].
Urugwaj - Oferta została zaprezentowana przez ArgentyńczykaAdriána Beccara Varelę. Podkreślał on, że kandydatura Urugwaju jest kandydaturą całejAmeryki Południowej. Podkreślał, że futbol w tej części świata bardzo się rozwinął, czego dowodem są złote medale olimpijskie zdobyte w1924 i1928 roku. Uważał, że stuleciekonstytucji Urugwaju, przypadające na 1930 rok jest świetną okazją do zorganizowania mundialu w tym kraju[potrzebny przypis].
Węgry - Węgrzy wycofali się z chęci organizacji turnieju zaraz po przemówieniu Vareli i poparli kandydaturę Włoch.
Szwecja - Szwecja wycofała się z chęci organizacji turnieju jeszcze przed kongresem.
Holandia - Holandia wycofała się z chęci organizacji turnieju jeszcze przed kongresem.
Królestwo Włoch - Delegat Włoch,Giovanni Mauro podkreślił silne związki jego państwa z Urugwajem i Argentyną. Po tym uznał, że bez znaczenia gdzie odbędzie się turniej. Decyzja mogła być spowodowana tym, że Włosi nie mieli gwarancji rządowych.
Hiszpania - Hiszpania wycofała się z chęci organizacji turnieju zaraz po przemówieniu Vareli, pomimo planów rozegrania turnieju naStadionie Olimpijskim wBarcelonie.
Państwa uczestniczące w mistrzostwach świata w 1930 roku
Pierwsze mistrzostwa świata były zarazem jedynymi, których nie poprzedziły eliminacje. Każdy kraj należący doFIFA dostał zaproszenie do udziału w turnieju finałowym. Na ostateczny termin przyjmowania zgłoszeń wyznaczono 28 lutego 1930 roku.Argentyna,Boliwia,Brazylia,Chile,Meksyk,Paragwaj,Peru iUSA przyjęły zaproszenia na czas, jednak nie zgłosił się żaden kraj położony po drugiej stronie Oceanu Atlantyckiego. Perspektywa długiej i kosztownej podróży oraz absencji najlepszych piłkarzy w ich klubach sprawiła, że bardzo mało drużyn zEuropy zainteresowało się skorzystaniem z oferty[1]. Wiele reprezentacji nieodwołalnie odmówiło wyjazdu do Ameryki Południowej[3] i w momencie upływu ostatecznego terminu w lutym, do turnieju nie zgłoszono żadnego europejskiego zespołu. Urugwajska federacja piłkarska wysłała nawet list z zaproszeniem do federacji angielskiej, która nie należała do FIFA, jednak 18 listopada 1929 roku zostało ono odrzucone[9]. Na dwa miesiące przed rozpoczęciem turnieju żaden zespół z Europy nie był oficjalnie zgłoszony[10].
Po interwencji Julesa Rimeta i obietnicy refundacji poniesionych kosztów, która padła ze strony urugwajskiego rządu, zdołano namówić cztery europejskie drużyny:Belgię,Francję,Jugosławię iRumunię. Rumuni wraz z treneremConstantinem Rădulescu, kapitanemRudolfem Wetzerem iOctavem Luchide zostali przekonani dopiero po namowie nowo koronowanego królaKarola II. On sam wybrał też skład i negocjował, aby pracodawcy piłkarzy zgodzili się na ich powrót na miejsca pracy po przyjeździe z mistrzostw[11]. Zespół rumuński wypłynął z włoskiejGenui liniowcemConte Verde, na którego pokład 21 czerwca 1930 roku w porcieVillefranche-sur-Mer wsiedli też Francuzi[12]; wBarcelonie na statek dołączyliBelgowie[13]. Statkiem tym popłynął także Jules Rimet wraz z pucharem oraz trzech desygnowanych europejskich sędziów: Belgowie –John Langenus i Henry Christophe oraz paryżanin angielskiego pochodzenia – Thomas Balway. 29 czerwca wRio de Janeiro dosiedli sięBrazylijczycy, a 7 lipca liniowiec dopłynął doMontevideo[10]. Ekipa jugosłowiańska podróżowała parowcem pocztowymFlorida zMarsylii[13].
Na Estadio Centenario rozegrano większość spotkań turnieju
Wszystkie spotkania rozegrano na trzech stadionach wMontevideo:Estadio Pocitos,Estadio Parque Central iEstadio Centenario. Mogący pomieścić 100 tys. widzów Estadio Centenario, zbudowany zarówno na turniej, jak i na obchody stulecia niepodległości Urugwaju został nazwany przez Rimeta „świątynią futbolu”[14]. Projektantem obiektu był Juan Scasso[15]. Na stadionie odbyło się 10 spośród 18 spotkań mistrzostw, w tym obydwa półfinały i wielki finał. Jednakże zbyt napięty harmonogram budowy i opóźnienia spowodowane przez deszcze oznaczały brak gotowości Centenario na organizację otwarcia turnieju, a dopiero na jego piąty dzień[6]. Pierwsze mecze rozgrywano na mniejszych, mieszczącym 20 tys. osób Parque Central i Pocitos.
Trzynaście drużyn zostało rozmieszczonych w czterech grupach. Urugwaj, Argentyna, Brazylia i USA zostały od razu rozstawione w turnieju i nie brały udziału w losowaniu grup[17], które odbyło się wMontevideo, w momencie gdy już wszystkie zespoły przybyły do Urugwaju[18]. Do fazy półfinałowej turnieju przechodzili wyłącznie zwycięzcy grup. Dwa mecze otwarcia, które odbyły się równocześnie 13 lipca 1930 roku, były pierwszymi rozegranymi spotkaniami w historii mistrzostw świata; naEstadio Pocitos Francja wygrała z Meksykiem 4:1, podczas gdy naEstadio Parque Central drużyna Stanów Zjednoczonych pokonała Belgię 3:0. FrancuzLucien Laurent był zdobywcą pierwszej bramki w historii mistrzostw świata[19].
Pierwsza grupa była jedyną, w której grały cztery zespoły: Argentyna, Chile, Francja i Meksyk. Dwa dni po zwycięstwie z Meksykiem, Francja grała z Argentyną, będącą faworytem grupy. Francuzom grę utrudniły kontuzje; bramkarzThépot musiał opuścić boisko już po 20 minutach, a Laurent kulał przez większą część meczu po brutalnym zagraniuLuisa Montiego. Mimo to, udało im się zachować czyste konto przez prawie całe spotkanie, aż do 81. minuty, kiedy Monti zdobył bramkę zrzutu wolnego[20]. Sędzia Almeida Rego podjął kontrowersyjną decyzję kończąc spotkanie w 84. minucie, w momencie kiedy FrancuzMarcel Langiller miał okazję do zdobycia bramki; gra została jednak wznowiona po protestach francuskich graczy[21]. Chociaż Francja grała dwukrotnie w ciągu 48 godzin, Chile nie przystąpiło jeszcze do pierwszego meczu. Dopiero następnego dnia Chilijczycy zmierzyli się z Meksykiem, wygrywając łatwo 3:0[22].
W meczu Argentyny z Meksykiem, podyktowane zostały pierwsze w historii mistrzostw światarzuty karne. Sędziujący to spotkanie trener Boliwii,Ulises Saucedo dopatrzył się aż pięciu sytuacji kwalifikujących się pod ten stały fragment gry, z czego aż trzy nie były jednoznaczne. W swoim reprezentacyjnym debiucieGuillermo Stábile zdobyłhat tricka[23], a Argentyna wygrała 6:3, mimo nieobecności swojego kapitanaManuela Ferreiry, który pojechał do Buenos Aires, aby zdać egzamin z prawa[24]. O awansie zdecydowało dopiero ostatnie starcie tej grupy, pomiędzy Argentyną i Chile, które wcześniej pokonało Francję i Meksyk. Mecz został niechlubnie zapamiętany dzięki bójce po faulu Montiego naArturo Torresie[21]. Argentyna wygrała ze swoimi sąsiadami 3:1 i awansowała do półfinału.
W drugiej grupie grały reprezentacje Boliwii, Brazylii i Jugosławii. Brazylia, jako drużyna rozstawiona, była faworytem do awansu, jednak już w pierwszym starciu nieoczekiwanie uległa reprezentacji Jugosławii 1:2[25]. Występująca w turnieju Boliwia nie wygrała dotychczas żadnego meczu na arenie międzynarodowej. W swoim debiucie na mistrzostwach Boliwijczycy złożyli hołd gospodarzom, ubierając koszulki z pojedynczymi literami, które tworzyły napis „Viva Uruguay”, kiedy zawodnicy ustawili się w szeregu. Oba mecze Boliwii potoczyły się podobnie, rozpoczynając się dobrą grą Boliwijczyków, która stopniowo przekształcała się w wysoką porażkę. W spotkaniu z Jugosławią, przez godzinę zachowywali czyste konto, aby przegrać ostatecznie 4:0[22]. Boliwii nie uznano kilku bramek[26]. Przeciwko Brazylii, gdy obie drużyny były już pewne odpadnięcia z turnieju, do przerwy utrzymał się wynik 0:1, jednak w drugiej połowie Brazylijczycy zdobyli jeszcze trzy bramki, z czego dwie strzeliłPreguinho[27]. Jugosławia awansowała do półfinału.
W grupie trzeciej znajdowała się drużyna gospodarzy Urugwaj oraz Peru i Rumunia. W inauguracyjnym spotkaniu tej grupy po raz pierwszy na mistrzostwach świata zawodnik otrzymał czerwoną kartkę. Był to PeruwiańczykPlácido Galindo. Rumunia wykorzystała przewagę jednego zawodnika i zdołała wygrać 3:1, strzelając w końcówce dwie bramki. Mecz miał najmniejszą widownię w historii mistrzostw. Oficjalnie spotkanie obserwowało 2459 widzów, jednak ich rzeczywista liczba jest ogólnie przyjęta na około 300[28].
Ze względu na opóźnienia w budowie Estadio Centenario, reprezentacja Urugwaju przez pięć początkowych dni turnieju nie rozgrywała meczów. Pierwsze spotkanie, rozegrane na nowo oddanym obiekcie, zostało poprzedzone obchodami stulecia urugwajskiej niepodległości. Zespół Urugwaju spędził cztery tygodnie przed turniejem na obozie treningowym, na którym panowała ostra dyscyplina. BramkarzAndrés Mazali został usunięty z drużyny za opuszczenie capstrzyku, w celu odwiedzenia żony[29]. Gospodarze wygrali w wyrównanym pojedynku z reprezentacją Peru 1:0. Urugwajska prasa postrzegała ten wynik jako słaby, natomiast w Peru przyjęto go za sukces[30]. W następnym meczu Urugwajczycy z łatwością pokonali Rumunię, zdobywając wszystkie cztery gole już w pierwszej połowie.
Czwartą grupę zdominował zespół Stanów Zjednoczonych. Drużyna USA, w której znalazło się wielu debiutantów, została nazwana przez Francuzów „kulomiotami”[5]. Amerykanie pokonali swoich pierwszych rywali, Belgów, 3:0. Łatwość, z jaką przyszło to zwycięstwo była nieoczekiwana; Urugwajska gazetaImparcial napisała, że „duży wynik, który dał Amerykanom zwycięstwo, naprawdę zaskoczył ekspertów”[31]. W belgijskich sprawozdaniach ubolewano nad stanem boiska i decyzjami sędziowskimi, twierdząc, że druga bramka padła ze spalonego[31]. W drugim meczu tej grupy, rozgrywanym przy wietrznej pogodzie[32], padł pierwszy w historii mistrzostw światahat trick, zdobyty przez AmerykaninaBerta Patenaude przeciwko Paragwajowi. Do 10 listopada 2006 roku, FIFA przypisywała pierwszego hat tricka ArgentyńczykowiGuillermo Stábile, który strzelił trzy bramki w jednym meczu dwa dni po Patenaude; jednakże w 2006 roku FIFA zatwierdziła ostatecznie zdobyte przez Patenaude bramki jako pierwszy hat trick w historii turnieju, uznając go za strzelca gola, przypisywanego wcześniej jego koledze z drużynyTomowi Florie[33][34]. Stany Zjednoczone zagwarantowały sobie występ w półfinale; rozegrano jeszcze jeden mecz, w którym Paragwaj pokonał Belgię 1:0[22].
Do półfinałów weszli zwycięzcy czterech grup: Argentyna, Jugosławia, Urugwaj i Stany Zjednoczone. Obydwa spotkania półfinałowe zakończyły się identycznym wynikiem. W pierwszym meczu półfinałowym, Argentyna prowadziła do przerwy 1:0 z drużyną USA po bramce Montiego. W drugiej połowie Amerykanie zostali zaskoczeni tempem argentyńskich ataków i ostatecznie przegrali wynikiem 6:1[35].
W drugim półfinale doszło do rewanżu zaigrzyska olimpijskie 1924 w meczu pomiędzy Jugosławią i Urugwajem. Na samym początku drużyna z Europy niespodziewanie objęła prowadzenie po goluSekulicia. Gospodarze zdążyli jeszcze w pierwszej połowie odwrócić wynik; tuż przed przerwą Jugosławii nie uznano bramki po kontrowersyjnej decyzji o spalonym[25]. W drugiej połowie spotkania Urugwajczycy strzelili kolejne trzy bramki, ustalając wynik na 6:1; hat tricka zdobyłJosé Pedro Cea[35].
Rozgrywanego w kolejnychmistrzostwach świata spotkania o brązowy medal, w Urugwaju nie zorganizowano. Jednak niektóre źródła, jak np. oficjalny biuletyn FIFA z 1984 roku, błędnie sugerują, iż mecz o trzecie miejsce odbył się, a jego zwycięzcą była Jugosławia, która pokonała drużynę Stanów Zjednoczonych 3:1[36]. Według niektórych źródeł, Jugosławia odmówiła gry z powodu niekorzystnego dla niej sędziowania w półfinale z Urugwajem[37]. W 1986 roku, komitet techniczny FIFA opublikował klasyfikację generalną zawierającą wyniki wszystkich poprzednich mistrzostw świata, w której po przeliczeniu punktów, stwierdzono, że trzecią drużyną świata w 1930 roku były Stany Zjednoczone, a czwartą Jugosławia[38]; od tego momentu FIFA wciąż podaje taki rezultat[39]. W 2010 roku, syn Kosty Hadžiego, szefa delegacji jugosłowiańskiej na mistrzostwa świata w 1930 roku i ówczesnego wiceprezesa Jugosłowiańskiego Związku Piłki Nożnej, stwierdził, że drużyna Jugosławii otrzymała jeden brązowy medal, który Hadži i jego rodzina przechowywali przez 80 lat. Według niektórych źródeł, Jugosławii przyznano trzecie miejsce, ponieważ przegrali w półfinale z późniejszym zwycięzcą turnieju, Urugwajem[40][41]. Pochodzenie i autentyczność medalu nie zostały jeszcze oficjalnie uznane.
Argentyńska piłka, której użyto w pierwszej połowieUrugwajska piłka, której użyto w drugiej połowie
Po półfinałowych zwycięstwach Urugwaju i Argentyny, obie drużyny zmierzyły się w finale, tak jak miało to miejsce na wcześniejszychIgrzyskach Olimpijskich 1928, kiedy Urugwaj wygrał 2:1 w powtórzonym meczu.
Spotkanie finałowe rozegrano 30 lipca na Estadio Centenario. Na przewóz argentyńskich kibiców zBuenos Aires do Montevideo przygotowano dziesięć statków. Okazało się to być niewystarczające[25] i próbowano przemierzyćLa Platę innymi łodziami. Szacuje się, że w podróż wybrało się od 10 000 do 15 000 Argentyńczyków, jednak port w Montevideo był tak oblężony, że wielu z nich nie zdołało nawet dotrzeć do wybrzeża przed rozpoczęciem spotkania[42]. Na miejscu przeszukano kibiców sprawdzając, czy nie posiadali broni[43]. Bramy otwarto o ósmej rano, sześć godzin przed meczem, ale już w południe trybuny były całkowicie wypełnione przez widzów[25], których liczba wyniosła oficjalnie 93 000[44]. Pomiędzy zawodnikami doszło do nieporozumienia. Drużyny nie mogły zgodzić się w kwestii, czyją piłką rozegrać mecz, zmuszając FIFĘ do interweniowania i zarządzenia, że piłka argentyńska zostanie użyta w pierwszej połowie, a urugwajska po przerwie[5]. W składzie Urugwaju nastąpiła jedna zmiana w porównaniu ze spotkaniem półfinałowym. Castro zastąpił Anselmo, który opuścił mecz z powodu choroby[35].Monti wystąpił w zespole Argentyny pomimo otrzymanych w przeddzień finału gróźb śmierci. Arbitrem był BelgJohn Langenus, który zgodził się sędziować zaledwie kilka godzin przed meczem, dostając gwarancję własnego bezpieczeństwa[45]. Jednym z jego wymagań była gotowość łodzi do rejsu z portu najpóźniej godzinę po końcowym gwizdku, na wypadek gdyby potrzebował szybkiej ucieczki[46].
Gospodarze otworzyli wynik, obejmując prowadzenie po niskim strzalePablo Dorado z prawej strony boiska[47]. Argentyna zareagowała szybko, wykazując się znakomitymi umiejętnościami w podawaniu piłki. W przeciągu ośmiu minut zdołała doprowadzić do remisu za sprawąCarlosa Peucelle, który otrzymał podanie od Ferreiry i wyrównał[47]. Na krótko przed zakończeniem pierwszej połowy, prowadzący w klasyfikacji strzelców turniejuGuillermo Stábile dał gościom prowadzenie 2:1. Kapitan Urugwaju Nasazzi protestował twierdząc, że Stabile był na spalonym, jednak nie przyniosło to żadnego skutku[45].
W drugiej części spotkania Urugwaj stopniowo zaczął przejmować kontrolę na boisku. Krótko po tym, jak Argentyna zmarnowała szansę, by podwyższyć na 3:1, Urugwaj zaatakował dużą liczbą graczy iJosé Pedro Cea zdobył bramkę wyrównującą[47]. Dziesięć minut później golIriarte dał gospodarzom drugie w tym spotkaniu prowadzenie, a zaraz przed końcem meczu Castro ustalił wynik na 4:2, przypieczętowując zwycięstwo[45]. Langenus zakończył mecz minutę później. Urugwaj do dwóch złotych medali olimpijskich dołożył tytuł mistrza świata. Jules Rimet wręczyłtrofeum, nazwane potem jego imieniem, szefowi urugwajskiej federacji Raúlowi Jude[48]. Następnego dnia ustanowiono w kraju gospodarzy święto narodowe[44], natomiast w argentyńskiej stolicy Buenos Aires tłum obrzucił kamieniami urugwajski konsulat[49]. Tylko jeden zawodnik grający w tym finale,Francisco Varallo (napastnik Argentyny) wciąż żył w roku 2010[50].
Po zakończeniu turnieju, drużyny Francji, Jugosławii i Stanów Zjednoczonych rozegrały w Ameryce Południowejmecze towarzyskie. Brazylia zagrała z Francją 1 sierpnia, z Jugosławią 10 sierpnia, a z USA 17 sierpnia[51], podczas gdy Argentyna gościła Jugosławię 3 sierpnia[52].
Ostatni żyjący uczestnik MŚ 30, ArgentyńczykFrancisco Varallo, zmarł 30 sierpnia 2010.
↑abcdefghijklmnopqrsMinuty i strzelcy na podstawie oficjalnych danych FIFA. Niektóre źródła, np. RSSSF, podają innych strzelców i/lub inny czas zdobycia bramki. ZobaczWorld Cup 1930 finals. RSSSF. (ang.).
↑FIFA początkowo przyznała bramkę z 15 minutyTomowi Florie, jednak w 2006 roku przypisała ją Patenaude. RSSSF uznaje to trafienie za bramkę samobójcząAurelio Gonzáleza.
TerryT.CrouchTerryT.,The World Cup: The Complete History, London: Aurum, 2002,ISBN 1-85410-843-3,OCLC48930580. Brak numerów stron w książce
Sport,EricE.Dunning,DominicD.Malcolm, London: Routledge, 2003,ISBN 0-415-26292-5,OCLC51222256. Brak numerów stron w książce
Freddi C.,Complete Book of the World Cup 2006, London: HarperCollins 2006,ISBN 0-00-722916-X.
BrianB.GlanvilleBrianB.,The Story of the World Cup, wyd. Rev. ed, London: Faber and Faber, 2005,ISBN 0-571-22944-1,OCLC62177631. Brak numerów stron w książce
Goldblatt D.,The Ball is Round: A Global History of Football, London: Penguin 2007,ISBN 978-0-14-101582-8.
Hunt C.,World Cup Stories: The History of the FIFA World Cup, London: Interact 2006,ISBN 0-9549819-2-8.
HyderH.JawadHyderH.,Four Weeks In Montevideo: The Story of World Cup 1930, Hertfordshire: Seventeen Media, 2009,ISBN 0-9563774-0-8,OCLC751717645. Brak numerów stron w książce
Seddon P. J.,The World Cup’s Strangest Moments, London: Robson 2005,ISBN 1-86105-869-1.
