Mirza Ghalib, właśc.Mirza Asadullah Chan Ghalib (ur.27 grudnia1797 wAgrze, zm.15 lutego1869 wDelhi) – poetaindyjski, tworzący wjęzyku urdu iperskim.
Urodził się w artystokratycznej rodzinie w Agrze i odebrał klasycznąmogolską edukację, przy czym celował szczególnie w perskim języku iliteraturze. W wieku 15 lat przeniósł się do Delhi i z wyjątkiem dwuletniego pobytu wKolkacie (1828–1830), kiedy bez powodzenia starał się uzyskać u władz kolonialnych podwyższenie swojej pensji, miał spędzić w tym mieście resztę życia. W 1850 dwór w Delhi zlecił mu napisanie historii dynastii Wielkich Mogołów. W następnych latachBahadur Szah II nadał mu kilka honorowych tytułów, zaś w 1854 wybrał go do poprawiania swoich wierszy. Porewolcie sipajów padło na niego podejrzenie udziału w buncie i Brytyjczycy na pewien czas zawiesili jego pensję. Niemniej jego materialny status wkrótce się poprawił, ponieważ od 1859 grant wypłacał munawabRampuru. Zmarł po długiej chorobie i został pochowany w Delhi[1][2].
Poza osobistymi nieszczęściami (stracił ojca w wieku pięciu lat, a wszystkich siedmiu jego synów zmarło w dzieciństwie) życie Ghaliba było raczej ciche i bezbarwne. Właściwym tematem jego poezji jest jego życie wewnętrzne i trudno w niej znaleźć ślady jakichkolwiek wydarzeń epoki, przy czym przeważa w niej nastrój melancholii. Pomimo pewnejsufickiej obrazowości, która była częścią tradycyjnego stylu, wydaje się być niezbyt wrażliwy nawet na kwestie religijne. W jednym ze swoich listów stwierdził, że ceni sobie każdą ludzką istotę, muzułmanina, hindusa czy chrześcijanina, i uważa każdego za swojego brata. On sam za swoje główne dziedzictwo uważał wiersze w języku perskim, ale dla przyszłości o wiele większe znaczenie miał jegodywan urdu, co wiąże się z upadkiem znaczenia perskiego wbrytyjskich Indiach. Pomimo ekstremalnie perskiego stylu jego wiersze w urdu charakteryzują się pełną pasji intensywnością myśli, co przynajmniej częściowo może mieć źródło we wpływie pierwszego poetyckiego mistrza Ghaliba,Bedila[1].
Ghalib był także autorem zbioru listów w urdu, których prostota była wedle krytyków ich głównym i rewolucyjnym aspektem, zapewniając im status niezrównanego wzoru bezpośredniej, niewymuszonej ekspresji. To dzięki nim może być uznawany za ojca współczesnej prozy w urdu. Jeśli chodzi o współczesną poezję w tym języku, to wywodzi się od niego tylko jej aspekt intelektualny i psychologiczny, ponieważ jego zupełny brak zainteresowania światem zewnętrznym sprawił, iż nie był adekwatnym źródłem inspiracji dla nowoczesnych poetówrealistycznych[3]. Chociaż przyćmione przez jego dorobek w urdu jego osiągnięcia w zakresie poezji perskiej pozostają równie ważne i można go uznawać za ostatniego wielkiego przedstawicielastylu indyjskiego. Podczas gdy jego ulubionym gatunkiem poetyckim w urdu jestgazel, to dużą część jego perskiej twórczości stanowiąkasydy, w większości adresowane do jego najważniejszego patrona, Bahadura Szaha II, ale również władców Rampuru i królowejWiktorii[2].
WedługChristophera Shackle'a(inne języki) duma Ghaliba z jego neoklasycznych perskich wierszy „została w większości zapomniana w trakcie jego pośmiertnego wyniesienia na sam szczyt klasycznego panteonu urdu. Niewiele wierszy urdu osiągnęło tak nieprzemijający obieg jak najbardziej znane przykłady z dywanu urdu Ghaliba, podczas gdy w prozie jego listy w urdu pokazują zarówno działanie jego wielkiej poetyckiej inteligencji jak i postępujący upadek kultury pielęgnującej poetycką sztukę dla której praktykowania żył”[4].
- A. Bausani: Ghālib. W: B. Lewis, Ch. Pellat, J. Shacht: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume II. Leiden: E.J. Brill, 1991, s. 1000–1001.ISBN 90-04-07026-5.
- Munibur Rahman: ḠĀLEB, Mīrzā ASAD-ALLĀH Khan. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2025-06-20]. (ang.).
- C. Shackle: Urdū 2. Literature. W: P.J. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. Van Donzel, W.P. Heinrichs: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume X. Leiden: E.J. Brill, 2000, s. 877–881.ISBN 90-04-11211-1.
