 Milena Jesenská | |||
| Data i miejsce urodzenia | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Narodowość | czeska | ||
| Język | czeski | ||
| Odznaczenia | |||
  | |||
| |||
| |||
Milena Jesenská (ur.10 sierpnia1896 wPradze, zm.17 maja1944 wobozie koncentracyjnym Ravensbrück) – czeska dziennikarka, pisarka i tłumaczka, przyjaciółka i miłość[1]Franza Kafki, matka Jany Černej.
Urodziła się w rodzinie praskiego profesora uniwersyteckiego i stomatologaJana Jesenskiego(inne języki) i jego żony Mileny. Kiedy miała szesnaście lat, zmarła jej matka, a Jesenská została sama z ojcem.
Uczęszczała do żeńskiego gimnazjum Minerva. Prowadząc tryb życia charakterystyczny dlabohemy, była bywalczynią kawiarni Arco, gdzie spotykała się społeczność niemiecko-żydowska Pragi, m.in.Max Brod orazFranz Werfel[2].
Na życzenie ojca studiowała medycynę, przerwała jednak studia po kilku semestrach. W latach dwudziestych poznała Ernesta Pollaka, dziesięć lat starszego literata, który pracował jako tłumacz w jednym z praskich banków. Wbrew woli ojca wyszła za niego za mąż, a w roku 1918 przeprowadziła się doWiednia. Z rodziną (częściowo przez nieakceptowany ślub) zerwała na jakiś czas prawie wszystkie kontakty.
Małżeństwo z Pollakiem bardzo szybko doczekało się kryzysu. Przez wzgląd na niskie dochody męża Jesenská zaczęła udzielać korepetycji z czeskiego (do jej uczniów należał m.in. pisarzHermann Broch) oraz zajmować się tłumaczeniem i dziennikarstwem. Tłumaczyła teksty z języka niemieckiego dla czeskich dzienników, a także pisywała felietony do magazynów o modzie. W krótkim czasie zbudowała wokół siebie legendę znakomitej dziennikarki.
W roku 1919 zainteresowało ją opowiadanie niezbyt znanego wtedy pisarzaFranza Kafki pt.Der Heizer, w związku z czym napisała do autora z zapytaniem, czy może to opowiadanie przetłumaczyć na czeski. Tak zaczęła się ich współpraca i korespondencja, która zakończyła się w roku 1923 na krótko przed śmiercią Kafki. Ich znajomość była prawie wyłącznie korespondencyjna, spotkali się bowiem tylko dwa razy – raz na cztery dni wWiedniu, a później na dzień w przygranicznym mieścieGmünd.Der Heizer był jej pierwszym przekładem, potem przetłumaczyła jeszcze m.in.Proces orazWyrok.
Poza Kafką znała jeszczeMaksa Broda,Franza Werfela,Karela Čapka orazFerdinanda Peroutkę.
Krótko po śmierci Kafki rozstała się z mężem i przeprowadziła się wpierw doDrezna, a w roku 1925 z powrotem doPragi, gdzie wyszła po raz drugi za mąż za czeskiego architekta Jaromíra Krejcara. W roku 1928 urodziła ich córkę Janę (znaną jako Jana Černá; Jana była autorką wspomnień o matceAdresát Milena Jesenská, wydanych po polsku w 1993 roku pt.Moja matka Milena i Franz Kafka).
Jesenská należała do praskiej sceny literackiej, przed wojną kosmopolitycznej, a największy sukces osiągnęła na płaszczyźnie dziennikarskiej. Poza publikowaniem w czasopiśmie „Přítomnost” pisywała także do dzienników „Tribuna”, „Národní listy”, „Lidové noviny”, magazynu „Pestré listy”, a pod koniec lat dwudziestych przez krótki czas była redaktorką tygodnika „Pestrý týden”. W latach 1938–1939 prowadziła „Přítomnost”.
Tak samo, jak część lewicowych intelektualistów i literatów, Jesenská krótko sympatyzowała z komunistami i pisała do gazety „Svět práce”, jednakże po tym, gdy się dowiedziała o zbrodniach stalinowskich, odeszła zKSČ w roku 1936.
Cierpiała na reumatyzm. Poważnie zachorowała po urodzeniu córki i uzależniła się odmorfiny (udało jej się wyzwolić dopiero w 1938 roku). W międzyczasie rozwiodła się z Krejcarem.
Po aneksjiCzech iMoraw przezTrzecią Rzeszę uczestniczyła w ruchu oporu i pomagała żydowskim rodzinom emigrować z kraju.
W listopadzie 1939 roku za swoją działalność została aresztowana. W następnym roku była deportowana doobozu koncentracyjnego Ravensbrück, gdzie pracowała w ambulatorium i była podporą moralną dla innych więźniarek. W obozie spotkała inną dziennikarkę, Margarete Buber-Neumann, która napisała o niej książkę po wojnie. Zmarła w Ravensbrück w roku 1944.
Mimo iż była wybitną czeską dziennikarką i tłumaczką, stała się znana na całym świecie jako bliska przyjaciółkaFranza Kafki (obokFelice Bauer iJulie Wohryzek).
Jej twórczość – felietony, artykuły, świadectwa i reportaże o międzywojennejEuropie Środkowej, problematyce jej społeczeństw i powiązań – doczekała się zasłużonego światowego uznania dopiero poII wojnie światowej. W roku 1996 przyznany jej został pośmiertnieOrder Tomáša Garrigue Masaryka drugiej klasy. W roku 1995 instytutJad Waszem wJerozolimie uhonorował ją tytułemSprawiedliwej wśród Narodów Świata.
Jest jedną z bohaterek książek:Mariusza Szczygła pt.Gottland (wydanie polskie – 2006),Mariusza SuroszaPepiki. Dramatyczne stulecie Czechów (wydanie polskie – 2010) orazHanny Krall pt.Biała Maria (wydanie polskie – 2011).
