Ten artykuł dotyczy kasztelana krakowskiego. Zobacz też:inne osoby o tym imieniu i nazwisku._(cropped).jpg) | |||
 Pilawa | |||
| Rodzina | |||
|---|---|---|---|
| Data urodzenia | około1593 | ||
| Data i miejsce śmierci | |||
| Ojciec | |||
| Matka | Jadwiga Prusinowska | ||
| Żona | Zofia Firlej | ||
| Dzieci | z Zofią Firlej: | ||
| |||
| |||
Mikołaj Potocki herbuPilawa (ur. ok.1593, zm.20 listopada1651) –kasztelan krakowski w latach 1646–1651,hetman wielki koronny w latach 1646–1651,hetman polny koronny w latach 1637–1646,wojewoda bracławski w latach 1636–1646,pisarz polny koronny w latach 1629–1637, starosta podolski w latach 1631–1642/1643,starosta grodowylubelski ilatyczowski,starosta niegrodowyczerkaski w1639 roku[1], starostasmotrycki w1615 roku[2],barski,starosta ostrski[3], starosta niżyński w1636 roku[4], rotmistrz królewski w1609 roku[5].
SynJakuba Potockiego i jego pierwszej żony Jadwigi Prusinowskiej (zm. 1604[6]).
W latach1604–1609 studiował naAkademii Zamojskiej. Już w1611 brał udział w walkach podSmoleńskiem. W1620 jakorotmistrz podCecorą dostał się do niewoli tureckiej. Po powrocie z niej brał udział w szeregu kampanii wojennych, szczególnie przeciwkoSzwedom naPomorzu w1627. Na przełomie 1626/1627 po odjeździe hetmana polnego Stanisława Koniecpolskiego na sejm toruński jako pułkownik dowodził całością wojsk walczących przeciwko Szwedom. W1633 jako świeżo mianowanygenerałziem podolskich wraz zJeremim Wiśniowieckim iStanisławem Koniecpolskim rozbił podPaniowcami wojska tureckie dowodzone przezAbazy paszę. Poseł nasejm ekstraordynaryjny1634 roku[7]. W1636 został pisarzem polnym koronnym iwojewodą bracławskim.
W1637 mianowanyhetmanem polnym koronnym,16 grudnia 1637 pokonał zbuntowanychKozakówPawluka podKumejkami.
MiędzyBohusławiem iMoszną –Kumyki pamiętnezwycięstwem nad Pawlukiem 1634 Mikołaja Potockiego. W téj bitwie dał się poznaćStefan Czarniecki, rotmistrz wtedy husarski. Najbardziej do zwycięstwa się przyczyniłPiotr Łaszcz[8]
W1638 wybuchło kozackiepowstanie Ostranicy, w trakcie którego wziął udział w zwycięskiejbitwie pod Żowninem. Polski historykSzymon Okolski towarzyszył hetmanowi polnemu Mikołajowi Potockiemu w wyprawach w1637 i 1638 r., które to opisał w swoich dziełach;Dyariusze Okolskiego stanowią bardzo ważny materiał do historii tego okresu.
Po rozgromieniu Kozaków otrzymał na Ukrainie Naddnieprzańskiej wielkie nadania ziemskie. Od1646kasztelankrakowski (poJakubie Sobieskim), a następniehetman wielki koronny (po śmierci Stanisława Koniecpolskiego). W 1646 roku pozornie opowiedział się przeciw królewskim planom wojny z Turcją. Hetman natomiast popierał wojnę z Chanatem Krymskim, co równałoby się konfliktowi z Turcją.
W1647 dwukrotnie wstawiał się za pokrzywdzonym Bohdanem Chmielnickim u starosty czehryńskiegoAleksandra Koniecpolskiego. Jako najwyższy zwierzchnik rejestrowych niepokoił się uciskiem Kozaków przez starostów. W liście do kanclerzaJerzego Ossolińskiego domagał się powołania komisji dla rozpatrzenia ich krzywd.
Mimo zakazu króla Władysława IV Wazy po wybuchupowstania Chmielnickiego w1648 wyruszył na Ukrainę i po klęsce nadŻółtymi Wodami, pobity został podKorsuniem i znalazł się na dwa lata w niewoli tatarskiej. Do klęski w znacznej mierze miał się przyczynić alkoholizm hetmana[9][10][11].
W kwietniu1650 powrócił zjasyru i28–30 czerwca1651 wziął udział wbitwie pod Beresteczkiem z połączoną armią kozacko-tatarską. Po odłączeniu się króla Jana Kazimierza przejął dowództwo nad armią koronną. Po zwycięstwie pod Beresteczkiem Potocki nie wykorzystał sytuacji i bardzo powoli, w tempie poniżej 10 km dziennie, prowadził armię koronną, zarządzając długie postoje (np. pod Pawołoczą 10 dni, gdzie zmarł Jeremi Wiśniowiecki)[12]. Dało to Chmielnickiemu czas na odbudowę armii[12]. Po połączeniu pod Wasilkowem z armią litewską hetmana polnego Janusza Radziwiłła, w sierpniu i wrześniu 1651 roku prowadził dalsze działania przeciw Kozakom i Tatarom.
Podczasbitwy pod Białą Cerkwią po sukcesie odniesionym przez litewskie wojskaJanusza Radziwiłła, Mikołaj Potocki odmówił włączenia do boju dodatkowych chorągwi, przez co została utracona szansa na całkowite rozbicie sił Chmielnickiego[13]. Spowodowało to, że bitwa została nierozstrzygnięta i zawarto18 września1651 niesatysfakcjonującą żadnej stronyugodę białocerkiewską.
Zmarł20 listopada1651 wChmielniku. 15 kwietnia 1652[14] został uroczyście pochowany wkościele Dominikanów w Jezupolu[15], który służył jako grób rodzinny ojcaJakuba Potockiego i jego potomków[potrzebny przypis].Jego synami byliPiotr,Stefan iMikołaj z małżeństwa z Zofią z Firlejów orazJakub iDominik z małżeństwa zElżbietą z Kazanowskich.
Jego posiadłość to:Potok Złoty (część), Zahajpol,Jezupol,Tyśmienica,Bohorodczany, „kluczBrajłowski” z Potokiem iStanisławczykiem naPodolu[15]. W 1630 r. ufundował kościół i klasztor dominikanów w Tyśmienicy[16]. Nie zostawił testamentu[17].
 | Zobacz kolekcję cytatówMikołaja Potockiego w Wikicytatach |
|
