 | |
 Gryf | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | ok. 1540 |
| Data i miejsce śmierci | 11 maja 1585 |
| Ojciec | |
| Matka | Anna Kola |
| Żona | Elżbieta Radziwiłłówna |
| Dzieci | Zofia Mielecka |
Mikołaj Mielecki herbuGryf (ur. ok.1540, zm.11 maja1585 wKrakowie) –hetman wielki koronny w latach 1579–1580,hetman polskich wojsk zaciężnych w kampanii 1572 roku (dowodził 1300 żołnierzy)[1],wojewoda podolski w latach 1569–1585,kasztelan wojnicki w 1569 roku, dworzanin królewski w 1560 roku[2],sekretarz królewski w 1557 roku[3],starostasandomierski, starostanowokorczyński od 1572 roku[4], starosta grodecki,chmielnicki i doliński, starostażarnowiecki od 1579 roku[5].
Był synemwojewody podolskiego imarszałka wielkiego koronnegoJana Mieleckiego oraz Anny Kolanki z Dalejowa.
Młodość spędził na podróżach zagranicznych poEuropie. Odwiedził: Anglię, Szkocję, Szwajcarię i Włochy. Przez dłuższy okres przebywał też na dworze królewskimFerdynanda I Habsburga, gdzie zdobywał w praktyce wiedzę na temat wojskowości, uczestnicząc w kampaniach wojennych wojsk cesarskich. Między innymi brał udział w oblężeniuSienny w 1555 roku.
Po powrocie doKrólestwa Polskiego w 1557 roku dzięki protekcji wpływowego ojca został starostąchmielnickim i sekretarzem królewskim. Brał udział w wojnie oDominium Maris Baltici wInflantach. Od 1562 roku był dworzaninem królewskim. Jako polityk zadebiutował w 1558 roku na sejmie w Piotrkowie Trybunalskim.
W 1564 roku Mikołaj Mielecki został jakorotmistrz podkomendnymhetmana polnego koronnegoStanisława Leśniowolskiego i brał udział w kampanii wojennej przeciwkoCarstwu Rosyjskiemu, której celem było odzyskaniePołocka. W 1567 roku za zasługi na polu walki został obdarzonykasztelanią wojnicką. W 1569 roku podczas sejmu w Lublinie poparł królaZygmunta II Augusta i opowiedział się za utworzeniemRzeczypospolitej Obojga Narodów. W tym samym roku zostałwojewodą podolskim.
W 1571 roku posłował w imieniu króla polskiego naWęgry i doSiedmiogrodu. Brał udział w pogrzebie księciaJana Zygmunta Zapolyi i elekcji księciaStefana Batorego. Po powrocie do Rzeczypospolitej został starostą grodeckim.
W 1572 roku z rozkazu króla polskiego interweniował zbrojnie wMołdawii. Mając nieliczne siły, nie udało mu się przywrócić na tronBogdana IV. Mikołaj Mielecki zmuszony został wycofać się podChocim, gdzie skutecznie odpierał ataki wojsk tureckich i tatarskich oraz utrzymał pozycję do czasu przybycia posiłków i hetmana wielkiego koronnegoJerzego Jazłowieckiego.
Wyprawa mołdawska mimo braku odniesienia zwycięstwa przyniosła mu wielką popularność wśród szlachty i wojska. Król natomiast, doceniając talent dowódczy Mieleckiego, przyznał mu w nagrodę starostwokorczyńskie.
Podczasbezkrólewia w Rzeczypospolitej w 1572 roku Mielecki popierał początkowo kandydaturęJana III Wazy. Był uczestnikiem zjazdu wKnyszynie 31 sierpnia 1572 roku[6]. Podpisałkonfederację warszawską 1573 roku[7]. Ostatecznie jednak na elekcji zgodził się na wybórHenryka Walezego. Po wyjeździe Walezego do Francji początkowo związał się ze stronnictwem politycznym optującym za wyborem nowego króla polskiego spośród szlachty. Był nawet przez pewien czas typowany obokwojewody sandomierskiegoJana Kostki na kandydata do tronu. Później przeszedł do obozu habsburskiego. W czasiewolnej elekcji 1575 roku głosował na cesarzaMaksymiliana II Habsburga[8].
W 1575 roku przebywał naPodolu, gdzie odpierał najazdy tatarskie. Odniósł zwycięstwa pod Ostropolem i Sieniawą.
Po wyborze przez szlachtę Stefana Batorego na króla Polski i jego koronacji dalej opowiadał się za cesarzem Maksymilianem. Pogodził się z dworem królewskim dopiero podczasoblężenia Gdańska w 1577 roku, gdy przybył doGrabin i tam, spotkawszy się z Batorym, złożył mu hołd wiernopoddańczy.
Po 1578 roku związał się sojuszem politycznym zJanem Zamoyskim. W 1578 roku na sejmie w Warszawie Mikołaj Mielecki opowiadał się gorliwie za wojną z Carstwem Rosyjskim. Jego działania wśród szlachty w tej kwestii zostały dostrzeżone przez króla, który na radzie Senatu 2 lutego 1579 roku nadał mu urząd hetmana wielkiego koronnego.
Osobny artykuł:Wojna polsko-rosyjska (1577–1582).Natychmiast po objęciu stanowiska hetmana Mikołaj Mielecki rozpoczął przygotowania do wyprawy wojennej. Po zorganizowaniu wojsk ruszył ze swoją armią naLitwę. Po połączeniu oddziałów hetmańskich i królewskich w Wilnie udał się doŚwira, gdzie na tamtejszym zamku brał udział w naradzie wojennej, która zadecydowała o marszu naPołock.
Podczas kampanii połockiej Mikołaj Mielecki był dowódcą prawej kolumny głównej armii, która stanowiłaawangardę oddziałów dowodzonych przez króla. Pod Połockiem uczestniczył woblężeniu twierdzy jako dowódca sił polskich. Po kapitulacji Połocka, która miała miejsce 30 sierpnia 1579 roku, wyprawił się z rozkazu Batorego naSokół, gdzie stacjonowała armia księciaFiodora Szeremietiewa. Po przybyciu pod twierdzę w ciągu dwóch dni zdołał pokonać armię rosyjską i wziąć do niewoli jej głównodowodzącego. Szturm armii polskiej na Sokół zakończył się spaleniem miasta, zburzeniem i wymordowaniem załogi twierdzy. W październiku 1579 roku Mielecki zdobył w podobny sposóbkremlSuski.
Okrucieństwo niemieckich wojsk zaciężnych podległych hetmanowi podczas tej wyprawy stało się powodem jego krytyki ze strony niektórych dowódców. Mielecki popadł w tym czasie w konflikt z hetmanem wielkim litewskimMikołajem Radziwiłłem Rudym i kanclerzem wielkim koronnymJanem Zamoyskim. Również król zwrócił uwagę na jego zachowanie „szukając powodów do przygany i nie wiedzieć już czego ma żądać od hetmana”. Rozgoryczony postawą Batorego hetman złożył dowództwo i wycofał się na ponad rok z życia publicznego.
Pomimo krytyki ze strony głównodowodzących kampania połocka przyniosła Mieleckiemu wielką popularność wśród szlachty. Wojewoda podolski próbował to wykorzystać w 1581 roku podczas sejmu w Warszawie, w trakcie którego ponownie opowiadał się za wojną z Rosją. Nie przyniosło mu to jednak poparcia wśródmagnaterii. Sejm oficjalnie pozbawił go też buławy hetmańskiej na rzecz Zamoyskiego.
Po 1581 roku Mikołaj Mielecki zaczął tracić wpływy na dworze królewskim na rzecz Jana Zamoyskiego. W1585 na sejmie w Warszawie podjął starania pogodzenia się z królem i nowym hetmanem wielkim koronnym.Zabiegi te przerwała nagła śmierć wojewody w Krakowie.
Mikołaj Mielecki został pochowany wkościele parafialnym św. Mateusza wMielcu.
Mikołaj Mielecki był właścicielem rozległych dóbr w Małopolsce i na Ukrainie. Do najważniejszych jego posiadłości należały miasta Ujście i Dalejowo na Podolu. Był również współwłaścicielem Mielca.
Do lat 80. XVI wieku był wyznawcąkalwinizmu. Pod wpływemjezuitów przeszedł nakatolicyzm. Odtąd darzył sympatią Towarzystwo Jezusowe i otaczał je protekcją. Był fundatoremhospicjum w Rzymie oraz przebudowy i upiększeniakatedry we Lwowie.
W 1566 roku Mikołaj Mielecki poślubił Elżbietę Radziwiłłównę, córkęMikołaja Radziwiłła Czarnego. Żona, wychowana w kalwinizmie, z czasem przeszła naarianizm. Pod wpływem męża i jego kapelanów zmieniła jednak po raz kolejny wyznanie i później była katoliczką.
Mikołaj i Elżbieta Mieleccy mieli dwie córki:
W literaturze Mikołaja Mieleckiego przedstawił kilkakrotnieJan Kochanowski, który znał hetmana od czasów, gdy ten przebywał jeszcze na służbie Habsburgów we Włoszech. Postać Mieleckiego pojawia się również w rozprawieJana ŁasickiegoHistoria de ingressu Polonorum in Valachiam poświęconej wyprawie mołdawskiej z czasów Zygmunta II Augusta.
 | Zobacz w Wikiźródłach tekst Fraszki Jana Kochanowskiego Do Mikołaja Mieleckiego |
