Mieszane sztuki walki (ang.mixed martial arts,MMA) – dyscyplinasportowa, w której zawodnicysztuk isportów walki walczą przy dużym zakresie dozwolonych technik (w zasadzie dopuszcza się wszystkie techniki dozwolone w innych sportach walki bez broni). Mieszane sztuki walki wyrażają jeden ze współczesnych kierunków rozwoju sztuk walki – zapewnienie widowiska sportowego, w którym walka toczy się przy jak najmniejszych ograniczeniach, ale jednoczesnym zminimalizowaniu ryzyka śmierci i poważnych, trwałych obrażeń ciała lub kalectwa.
Nazwa „mixed martial arts” bywa mylnie stosowana zamiennie z określeniem „vale tudo” (tak nazywały się organizowane wAmeryce Południowej turnieje, od których wywodzą się współczesne mieszane sztuki walki). Zawody w formule vale tudo charakteryzują się jednak o wiele mniejszą liczbą ograniczeń, a sama nazwa nie jest określeniem sportu czy sztuki walki. Oficjalnie sformułowanie „mixed martial arts” zostało po raz pierwszy użyte przez reportera Howarda Rosenberga 15 listopada 1993 w jego relacji z galiUFC dla gazety Los Angeles Times[1].
Walki MMA pierwotnie określano ze względów marketingowych (zwłaszcza w USA) również jako „No Holds Barred” (NHB), czyli „bez chwytów zabronionych”. Stąd niekiedy mieszane sztuki walki do dziś nazywane są „walkami bez reguł”. Jest to mylący termin, gdyż jak w każdej dyscyplinie sportu i w tej obowiązują ściśle określone reguły współzawodnictwa. Niektórzy dziennikarze sportowi używają również terminuwszechstylowa walka.
Pankratiaści. Rzymska kopia zaginionego greckiego oryginału. III wiek n.e.Pankratiaści walczący o rzymską ulgę. II lub III wiek n.e.
Pierwszym udokumentowanym sportem walki przypominającym dzisiejsze MMA byłpankration (stosuje się też spolszczoną pisownię „pankracjon”), w którym stosowano różne techniki z klasycznych greckich zapasów i pięściarstwa. Obok pięściarstwa (pygme) i zapasów (pale), znajdowały się one w programie antycznych igrzysk olimpijskich.
Współczesne mieszane sztuki walki swój rodowód wywodzą od organizowanych od lat 20. XX wieku brazylijskich turniejówvale tudo oraz sięgających lat 70. japońskich zawodów zwanychkakutougi. Początkowy okres rozwoju sportu przypadł na pierwszą połowę lat 90., kiedy w USA w zorganizowano pierwszy oficjalny turniej MMA pod nazwąUFC 1 (1993), a w Japonii założono organizacjeShooto iPancrase.
Do światowej popularyzacji sportu doszło po 2000 roku. Przyczyniły się do tego, dzięki kontraktom z dużymi stacjami telewizyjnymi, konkurujące ze sobą amerykańska organizacjaUFC oraz japońskaPRIDE FC. Ostatecznie, w 2007 roku, ta druga została przejęta przez właścicieli UFC. W konsekwencji amerykańska organizacja zdobyła dominującą pozycję na rynku.
Obecnie zawody w formule MMA odbywają się na całym świecie. Do najbardziej prestiżowych organizacji o międzynarodowym zasięgu należą, obokUFC, takżeOne Championship iBellator[2][3]. W przeszłości do tego grona zaliczano także m.in.PRIDE FC (do 2007 roku),DREAM (do 2012) iStrikeforce (do 2013)[4].
Rywalizacja toczy się zarówno w stójce, jak iparterze. W typowych walkach MMA dozwolone sąrzuty,ciosy pięściami,kopnięcia,dźwignie,duszenia.Zabronione są natomiast techniki stwarzające znaczne niebezpieczeństwo dla zdrowia zawodników. W regulaminach większości organizacji czy zawodów zakazane jest zwykle: gryzienie, zahaczanie (wkładania palców w otwory fizjologiczne, np. usta czy nos), atakowanie genitaliów, oczu i krtani, uderzanie głową, uderzanie w kręgosłup, stosowanie dźwigni na małe stawy, czyli palce. Często organizatorzy wprowadzają dodatkowe ograniczenia, zabraniając np.ciosów łokciami, dźwigni na kręgosłup, dźwigni skrętowych na kolana, wykonywania rzutów skutkujących upadkiem rywala na głowę albo kopnięć w parterze. Jeszcze bardziej restrykcyjne reguły obowiązywały dawniej w niektórych japońskich organizacjach (np.Pancrase czyRINGS), gdzie zabronione były uderzania w parterze, czy też uderzania zaciśniętą pięścią.
Octagon
O wyniku walki decydujenokaut (również techniczny),poddanie się oraz, jeśli walka nie zakończyła się przed czasem, decyzja sędziów. W zależności od regulaminu danych zawodów niekiedy dopuszczalnym rozstrzygnięciem może być teżremis.
Typy decyzji:
jednogłośna – trzech sędziów wskazuje zwycięstwo punktowe tego samego zawodnika;
niejednogłośna – dwóch sędziów wskazuje zwycięstwo punktowe jednego zawodnika, a trzeci z sędziów ocenia walkę na korzyść jego rywala;
większościowa - dwóch sędziów wskazuje zwycięstwo punktowe jednego zawodnika, a trzeci z sędziów ocenia walkę jako remisową.
Walki odbywają się na zwykłymringu bokserskim lub na ringach różnych kształtów otoczonych siatką, która zapobiega wypadaniu zawodników poza miejsce walki (potocznie zwanymi „klatkami”). Ośmiokątny ring używany przezUFC jest określany „oktagonem” (The Octagon – nazwa jest zastrzeżonymznakiem towarowym).
Zawodnicy zawsze muszą posiadaćochraniacze zębów orazrękawice (zwykle cienkie, umożliwiające chwytanie). Niekiedy dopuszcza się również stosowanie nagolenników lub ochraniaczy na kolana.
W mieszanych sztukach walki praktykuje się tzw.trening przekrojowy, przygotowujący zawodnika do walki zarówno w stójce, jak i w parterze oraz zwarciu. Akcentowana jest w nim umiejętność płynnego przechodzenia między tymi trzema dystansami. Generalnieboks (włączając w tokick-boxing,boks tajski) w połączeniu zgrapplingiem (zapasy,sambo,judo,ju-jitsu,brazylijskie jiu-jitsu) stanowią podstawę niemal każdego treningu mieszanych sztuk walki. Rzadziej stosuje się elementy innych sztuk, takich jakkarate czytaekwondo.
W okresie kształtowania się mieszanych sztuk walki współzawodniczyli ze sobą przedstawiciele rozmaitych stylów. Zawodnicy kilku z nich okazali się bardziej predestynowani od innych do odnoszenia sukcesów w MMA. Bokserzy i kick-boxerzy mieli tendencję do dominacji w uderzeniach, zapaśnicy i judocy w obaleniach, zaś przedstawiciele brazylijskiego jiu-jitsu dominowali w parterze. W rezultacie większość zawodników MMA można przypisać do jednej z trzech kategorii: „parterowiec”, „zapaśnik” i „uderzacz”. Obecnie, dzięki treningowi przekrojowemu, większość czołowych zawodników MMA jest skuteczna we wszystkich trzech płaszczyznach, osiągając wysoki stopień wszechstronności.
„Parterowiec” (bądź zang.grappler) specjalizuje się w chwytach. Taktyką tego typu zawodnika jest dążenie dowalki w parterze, gdzie szuka wymuszenia na przeciwnikupoddania za pomocądźwigni lubduszenia. Chociaż umiejętność wykonania obalenia ściśle się wiąże ze strategią walki w parterze, czyste, silne obalenie nie jest dla niego tak ważne jak dla zapaśnika.
„Zapaśnik” (bądź zang.wrestler) preferuje walkę w stójce w zwarciu (tzw.klinczu) i walkę na uderzenia w parterze. Jego mocną stroną zwykle jest obalenie. Popularnie strategia zapaśnika jest znana jako „obal i uderzaj” lub „połóż i dołóż” (ang.ground and pound). Odnosi się to do metody obalenia przeciwnika, osiągnięcia dominującej pozycji w parterze (np. dosiadu) i zakończenia walki uderzeniami.
„Uderzacz” (bądź z ang.striker) jest zawodnikiem, który preferuje walkę w stójce, ze względu na swoje umiejętności zadawania uderzeń (tj. kopnięć i ciosów pięściami). Strategia walki uderzacza to „unikaj zwarcia i uderzaj” (sprawl and brawl). Odnosi się to do koncentracji na neutralizowaniu obaleń, tak aby samemu pozostać na nogach i zakończyć starcie ciosami.
Nie istnieje jednolity i uniwersalnie uznawany podział na kategorie wagowe (taki jak np. w boksie). W praktyce liczba kategorii i ich limity w zależności od danego kraju czy organizacji może się znacznie różnić. Na terenie większości amerykańskich stanów obowiązuje podział na 9 kategorii wagowych[10][11] (na podstawie zasad przyjętych w 2001 roku przez New Jersey State Athletic Control Board i następnie zaadaptowanych w pozostałych stanach), który jest stosowany w większości organizacji na świecie:
W historii tego sportu zanotowano co najmniej pięć przypadków śmierci zawodników w wyniku obrażeń doznanych podczas oficjalnej, sankcjonowanej walki MMA. Cztery miały miejsce w USA: Sam Vasquez (2007)[15], Michael Kirkham (2010)[16], Tyrone Mims (2012), Donshay White (2017) oraz jeden w RPA: Booto Guylain (2014)[17]. Poza tym znanych jest kilka innych przypadków śmierci podczas niesankcjonowanych zawodów, m.in. na Ukrainie (1998)[18], w Korei (2005)[18], Boliwii (2012)[19], USA (2013)[20] oraz Irlandii (2016).
Toczenie walk wszechstylowych przedstawiono w teledysku do utworu „Attitude” z albumuRoots (1996) brazylijskiej grupy metalowejSepultura, a w wideoklipie pojawili się członkowierodziny Gracie[21][22].
.jpg)
