Ten artykuł dotyczy meteorytów znalezionych na Ziemi. Zobacz też:meteoryty znalezione na Marsie.Meteoryty marsjańskie – grupa (klan)meteorytów kamiennych należących doachondrytów, które pochodzą zMarsa. Są to skały, które zostały wyrzucone wprzestrzeń kosmiczną przez uderzeniaplanetoid lubkomet, a następnie po podróży przezUkład Słoneczny trafiły naZiemię. Według stanu na 25 marca 2021 roku znane są 294 meteoryty marsjańskie[1].
Marsjańskie pochodzenie jest im przypisywane na podstawieskładu chemicznego iizotopowego, a takżeinkluzji gazów o składzie odpowiadającymatmosferze Marsa. Badania lądownikówViking iCuriosity Rover pozwoliły określić proporcje izotopówargonu w atmosferze planety; okazały się one zgodne z występującymi w inkluzjach w meteorytach[2]. Meteoryty marsjańskie to jak dotychczas jedyne próbki skał z tej planety na Ziemi i jako takie są bardzo wartościowe dlaplanetologii.
Większość meteorytów marsjańskich należy do klanu SNC, łączącego trzy grupy:shergottyty,nakhlity ichassignity (stąd pochodzi skrót). Meteoryty SNC są okruchamiskał magmowych. Wspólną cechą tych meteorytów jest ich młody wiekkrystalizacji[3][4].
Shergottyty zawierająpirokseny iplagioklazy, są podobne do ziemskichbazaltów, lecz jaśniejsze. Przypominająeukryty, pochodzące zWesty, ale w odróżnieniu od nich zawierają minerały uwodnione. Są najpospolitszymi spośród marsjańskich meteorytów[3], znane są 243 meteoryty z tej grupy, co stanowi ok. 83% wszystkich meteorytów z Marsa[1]. Shergottyty reprezentująskały wylewne, a zatem musiały powstać w okresie, gdy na Marsie aktywny byłwulkanizm. Niektóre z nich skrystalizowały zaledwie ~175 milionów lat temu[5]. Czas ekspozycji na działaniepromieni kosmicznych podczas podróży przezprzestrzeń międzyplanetarną oraz czaswietrzenia na powierzchni Ziemi łącznie wskazują, że skały te zostały wyrzucone z powierzchni Marsa od 20 milionów do 700 tysięcy lat temu, wskutek kilku różnych uderzeń ciał niebieskich[5]. Przedstawiona została też koncepcja, że wszystkie shergottyty powstały wskutek jednego uderzenia, odpowiedzialnego za utworzenie krateruMojave o średnicy 55 kilometrów. Powstał on 3 miliony lat temu na obszarze liczącym 4,3 miliarda lat, co kłóci się z wcześniejszymi obliczeniami wieku krystalizacji shergottytów, ale zgadza się z wiekiem izotopowym, wyznaczonymmetodą ołowiową[6].
Nakhlity składają się w 75% zdiopsydu z grupy piroksenów, 15% ich składu stanowiąoliwiny; są podobne do ziemskichdiabazów. W zbiorach znajduje się 25 takich meteorytów[1]. Chassignity tworzy niemal wyłącznie oliwin, przypominają ziemskidunit[3][7]; są znane zaledwie trzy takie skały[1]. Nakhlity i chassignity wykrystalizowały ok. 1,3 miliarda lat temu (są młodsze niż większość innych meteorytów) i najprawdopodobniej zostały wyrzucone podczas jednego impaktu[5][8].
Niektóre meteoryty, którym przypisano pochodzenie marsjańskie, nie należą do trzech opisanych wyżej grup. Takimi meteorytami są m.in.Allan Hills 84001 (ALH 84001) iNorthwest Africa 7034 (NWA 7034,Black Beauty). Skały te są znacznie starsze niż meteoryty SNC.
ALH 84001 składa się głównie zortopiroksenu, został sklasyfikowany jako marsjański ortopiroksenit. Skała ta uległa krystalizacji 4,1 miliarda lat temu[9] i została wyrzucona z powierzchni planety około 15 milionów lat temu[5]. Meteoryt ten zawiera nietypowe formacje mineralne, którym przypisywano nawet pochodzenie biogeniczne. Analizy izotopowewęglanów zawartych w meteorycie wskazują, że w czasie gdy powstawała ta skała, w miejscu jej powstawania występowała ciekła woda i panowała temperatura około +18 °C – warunki bardzo odmienne od występujących współcześnie na powierzchni Marsa[9].
NWA 7034 był pierwszym meteorytem z Marsa sklasyfikowanym jakobrekcja polimiktyczna (obecnie znamy 18 takich meteorytów[1]). Skała skrystalizowała około 2,1 miliarda lat temu w skorupie planety, a proporcje izotopów tlenu wskazują na możliwy kontakt z powierzchnią i atmosferą. Jego skład odpowiada skałom zbadanym przezłaziki marsjańskie i sondy orbitujące wokół planety, a jego szczególną cechą jest duża zawartość wody, dziesięciokrotnie przekraczająca tę występującą we wcześniej zbadanych meteorytach marsjańskich[10].
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Meteoryt marsjański |