| Mesonychia | |||
| Okres istnienia:paleocen–rupel | |||
 Mesonyx | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | Mesonychia | ||
| |||
| |||
Mesonychia (średnie szpony) – wymarłyrząd średniej wielkości i dużych mięsożernychssaków, których bliskimi krewnymi sąparzystokopytne, a takżewalenie. Niektórzy naukowcy grupują te ostatnie z Mesonychia w jedną grupęCete.
Zwierzęta te pojawiły się we wczesnympaleocenie. Grupa skurczyła się weocenie i wymarła całkowicie, gdy ostatnirodzaj,Mongolestes, zniknął we wczesnymoligocenie. Omawiana tu grupa prawdopodobnie narodziła się wAzji, gdzie ich najbardziej prymitywny przedstawiciel,Yangtanglestes, pojawił się we wczesnympaleocenie. Grupa ta była także najbardziej zróżnicowana w Azji i spotykana tam we wszystkich wczesnychfaunach paleoceńskich. Od kiedy inni mięsożercy, jakprakopytne ipradrapieżne, stały się rzadsze lub w ogóle zniknęły, zaczęła się w paleoceńskiej Azji dominacja grupyMesonychia we wszystkich niszach ekologicznych dużych drapieżników. Jeden z rodzajów,Dissacus, we wczesnym paleocenie rozprzestrzenił się wAmeryce Północnej. Było to zwierzę wielkościszakala, którego szczątki odnaleziono na całejpółkuli północnej. Natomiast jego siostrzany rodzajAnkalagon ze środkowego paleocenu zNowego Meksyku był wiele większy, osiągając rozmiary dzisiejszychniedźwiedzi. Gatunki zaś z późniejszego rodzajuPachyaena wkroczyły do Ameryki Północnej na samym początkueocenu, po czym zwiększyły znacząco swą wielkość, przerastając nawet ankalagona. Mesonychia były największymi drapieżnymi ssakami Ameryki Północnej od paleocenu aż do środkowego eocenu.
Grupę tę cechowało silne, aczkolwiek powierzchowne podobieństwo dowilków. Wcześni przedstawiciele posiadali po 5 palców na kończynie. Kończyna prawdopodobnie podczas marszu spoczywała płasko na podłożu (stopochodność). Późniejsze formy miały już 4 palce zakończone małymi kopytkami, a ich palce coraz lepiej przystosowane były do biegu. Jak biegająceparzystokopytne, podczas chodzenia ci członkowie Mesonychia (np.Pachyaena) opierali się na palcach (palcochodność). Te "kopytne wilki" były prawdopodobnie najważniejszymi drapieżnymi zwierzętami w paleoceńskich i eoceńskichekosystemachEuropy (będącej w tym czasiearchipelagiem)Azji (niepołączonej z innymikontynentami) i Ameryki Północnej, aczkolwiek nie można też wykluczyć, że były onepadlinożercami. Uzębienie tych zwierząt składało się z trzonowców tworzących pionowe nożyce, a także mniejszych, przypominających brzeszczot, nie posiadały jednak typowych dla drapieżnych zębów, u tych drugich rozwijających się z ostatnich przedtrzonowców. Trzonowce były sprężone bocznie i stępione, więc prawdopodobnie nieużywane do cięciamięsa czy kruszeniakości. Podejrzewa się, że wiele gatunków żywiło sięrybami, a największe spożywałypadlinę.
Grupa długo przypisywana była dokreodontów, teraz jednak poglądy zrewidowano i klasyfikuje się ją jako oddzielny rządMesonychia zwany we wcześniejszych publikacjachAcreodi albo też zalicza się ją do rzędu prakopytnych. Prawie wszyscy przedstawiciele byli średnio więksi od eoceńskich kreodontów i gatunków grupyMiacoidea. Do Mesonychia zaliczany bywa azjatycki rodzajAndrewsarchus, jeden z największych lądowych drapieżnych ssaków (jegoczaszka mierzyła prawiemetr długości, jest więc większa od należącej do największego dziś drapieżnika lądowego, niedźwiedzia kodiaka)[1][2].Andrewsarchus jest jednak znany jedynie z nielicznych skamieniałości, w związku z czym jego pozycja filogenetyczna jest niepewna; szereg analizkladystycznych z ostatnich lat sugeruje, że w ogóle nie należał on do Mesonychia, lecz byłtaksonem siostrzanym do parzystokopytnych[3] lub wręcz przedstawicielem kladuCetartiodactyla, być może blisko spokrewnionym m.in. z rodzinąEntelodontidae i rodzajemIndohyus[4][5].
Mesonychia obejmują rodzinyMesonychidae iHapalodectidae[2]. Grupę o nazwieTriisodontidae lub Triisodontinae część autorów uważa za podrodzinę w obrębie rodzinyArctocyonidae, uznając je jednocześnie za możliwych przodków Mesonychia[1][6], inni zaś klasyfikują ją jako osobną rodzinę w obrębie Mesonychia[7]. Niektóre analizy kladystyczne sugerują, że wbrew wcześniejszym przypuszczeniom Mesonychia nie były jednak blisko spokrewnione z Arctocyonidae[8][3], w związku z czym niepewna stała się pozycja filogenetyczna Triisodontidae/Triisodontinae; niektóre analizy kladystyczne sugerują ich bliskie pokrewieństwo z Arctocyonidae[3], inne sugerują, że były one siostrzane do kladu tworzonego przez Mesonychia iwalenie[8][4], zaś jeszcze inne sugerują, że nie były one blisko spokrewnione ani z Arctocyonidae, ani z Mesonychia[9][5].
Przedstawiciele grupy Mesonychia posiadają niezwykły ząb trzonowy przypominający ten spotykany u waleni, szczególnie zaś uprawaleni. Podobne są także czaszki i inne cechy morfologiczne. W związku z tym podejrzewano, że wśród omawianego tu rzędu należy szukać przodka waleni. Dobrze zachowane pozostałości dolnych kończyn prehistorycznych waleni, podobnie, jak obecne badania filogenetyczne, świadczą o bliższym pokrewieństwie tych ostatnich zhipopotamowatymi i innymi parzystokopytnymi, co jest zgodne z badaniami molekularnymi. Obecnie więc większość naukowców wątpi w to, żeMesonychia był przodkami wielorybów i delfinów, za to mogą one mieć wspólnego przodka z rodzinąAnthracotheriidae, obejmującą przodków dzisiejszychhipopotamów. Niektórzy naukowcy[jacy?] uważają, że walenie, Anthracotheriidae ihipopotamowate wywodzą się odMesonychia. W każdym razie powszechnie uważa się, że sameMesonychia pochodzą od prakopytnych, u których to ssaków jako pierwszych pojawiły się kopytka, a szerzej zalicza się je do nadrzęduLaurasiatheria.
Przemiana omawianej grupy wwalenie była uważana za prostą do prześledzenia na podstawie materiału kopalnego. Mesonychia bowiem zamieszkiwały okolice przybrzeżne, polując zarówno nalądzie, jak i na płyciznach. Nie jest więc specjalnie trudno sobie wyobrazić, jak takie stworzenia przechodzą większą specjalizację, by powrócić w końcu dooceanu. Pośrednie formy waleni, jakAmbulocetus czyPakicetus, bardzo przypominają Mesonychia, posiadając funkcjonujące nogi i podobneuzębienie.Pakicetus wygląda podobnie do członków opisywanego tu rzędu, aczkolwiek jego głowa bardziej przypomina tą spotykaną u jego późniejszych krewnych.Ambulocetus także nie różnił się od nich zbytnio w wyglądzie, ma jednak płetwowate kończyny. Czuł się już raczej lepiej w wodzie niż na lądzie, jak dzisiejszefokowate czywydry. Od niego jest łatwo prześledzić linię aż do współczesnych przedstawicieli waleni:Sinonyx (lądowy) →Pakicetus (pływa okazjonalnie) →Ambulocetus natans (głównie pływa) →Rodhocetus (wiosłowate zredukowane tylne kończyny) →Basilosaurus (tylne kończyny szczątkowe) →Dorudon
Mesonychia wyginęły we wczesnymoligocenie, ale istnieją rzadkie, niepotwierdzone doniesienia o napotkaniu przypominającegopsa lubkota drapieżnika zkopytami. Jednym z przykładów jestbestia z Gévaudan, którą świadkowie opisywali jako dużego wilka posiadającego raczej kopyta niż łapy.
