 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Okręg | |||||
| Populacja (2001) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy | LT-65035 | ||||
Położenie na mapie Litwy  | |||||
 54°09′50″N 24°11′10″E/54,163889 24,186111 | |||||
| |||||
Merecz (lit.Merkinė) –miasteczko na południowym zachodzieLitwy, na historycznym szlaku zWarszawy doWilna, u ujściaMereczanki doNiemna.
Miejsce śmierci króla PolskiWładysława IV Wazy.
W XIV wieku wzniesiono tam zamek obronny, znany w źródłach krzyżackich z 1377 roku pod nazwą Merkenpille. Okoliczne lasy były ulubionym miejscem polowań urządzanych przez wielkich książąt litewskich i królów polskich. W 1418 roku królWładysław II Jagiełło przebywał w Mereczu w okresie świątBożego Narodzenia, a w 1421 roku przyjmował tam posłów czeskich, ofiarujących mu koronę. W 1501 roku wielki książę litewskiAleksander Jagiellończyk nadał część lasów mereczeńskichMichałowi Glińskiemu. W tym czasie w rejonie Merecza rozwinęło się osadnictwo wiejskie. Osady były zakładane głównie przez ludność litewską. W późniejszym czasie zamek mereczeński rozbudowano i często był nazywanyzamkiem królowej Bony.
Miasto otrzymało prawa miejskie (lokacja naprawie magdeburskim) od królaZygmunta II Augusta w 1569 roku wraz z herbem (Jednorożec). Merecz położony był w drugiej połowie XVI wieku wpowiecie trockimwojewództwa trockiego[1].
W Mereczu zmarł 20 maja 1648 roku król polski i wielki książę litewskiWładysław IV, a w 1744 roku książęMichał Serwacy Wiśniowiecki, wojewoda wołyński ihetman wielki litewski, ostatni z męskich potomków książęcej rodzinyWiśniowieckich. Po jego śmierci majątki Wiśniowieckich przeszły w ręce rodów Ogińskich,Zamoyskich i Mniszchów. Na mocy uchwały sejmu Rzeczypospolitej zebranego wGrodnie (tzw.sejm grodzieński (1793)), podjętej 23 września 1793 roku, Merecz wyznaczono na stolicęwojewództwa.
PoIII rozbiorze Polski w 1795 roku miasto przeszło pod panowanie Rosji. W okresie wojnyNapoleona z Rosją (1812) Merecz uległ poważnym zniszczeniom. 2 września 1838 roku wójt/burmistrz Merecza P. [Piotr?] Derwiński w imieniu mieszkańców zwrócił się z pismem do rosyjskiego ministra Kiesielowa o odszkodowanie w wysokości 10 tys. rubli za szkody i straty, jakie miasto poniosło w czasie wojen napoleońskich (1812–1814). Przy tej okazji powoływał się na przywileje, jakie Merecz otrzymał od królów polskich i wielkich książąt litewskich. Sprawa była rozpatrywana w sądzie w 1840 roku, ale nie została rozwiązana. W związku z tym mieszkańcy Merecza zwrócili się od odszkodowanie do ministra skarbu rządu rosyjskiego, ten z kolei odesłał ich prośbę do generała-gubernatora w Wilnie, który odpowiedział negatywnie. W XIX wieku koło Merecza przebiegała granica celna międzyKrólestwem Polskim iCesarstwem Rosyjskim, a okolice miasta słynęły z przemytu wódki.
W połowie XIX wieku rozebrano dawny klasztor, a na miejscu ratusza wzniesionocerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego[2]. Zachował się natomiastgotycki kościół parafialny ufundowany przez króla Władysława Jagiełłę. Według przekazuZygmunta Glogera przy drodze doTurgiel znajdował się neogotycki pałac Oktawiusza Choiseul-Gouffiera, po którym pozostała tylko 14-metrowej wysokości kaplica z połowy XIX wieku. W Mereczu istniał młyn turbinowy, który spłonął w 1908 roku. Przed 1914 rokiem okolice miasteczka opustoszały wskutek słabych gleb i masowej emigracji doAmeryki. W wynikuI wojny światowej Merecz znalazł się w granicachPierwszej Republiki Litewskiej.
W lipcu 1919 roku w Mereczu doszło do antypolskiego incydentu. Sołtys o nazwisku Janulis oraz jego syn otrzymali od litewskich władz karę po 25 uderzeń stemplem na gołe ciało za to, że otwarcie deklarowali narodowość polską. Wyrok został wykonany naprzeciwko okien plebanii miejscowej parafii katolickiej. W tym okresie służyli tam proboszcz Rylikowski (Rybikowski) i ksiądz Bakszyn (Bakszyc). Obaj uważali się za Litwinów i z niechęcią odnosili się do Polaków. W czasie egzekucji stali w oknach plebanii, uśmiechali się z zadowoleniem i komentowali:Polakom tak i trzeba. Wkrótce potem, w dniach 7, 8 i 9 lipca 1919 roku Merecz został zajęty przez dwa szwadrony polskie, które przybyły w nieodległych terytoriów pod polską administracją. Dowiedziawszy się od miejscowych mieszkańców o incydencie, żołnierze polscy postanowili zabrać obu księży ze sobą. Wydarzenie to spotkało się z rewanżem ze strony litewskiej – komenda litewska aresztowała 40 mieszkających w Mereczu Polaków. Ponieważ nie udało im się postawić żadnych zarzutów, Litwini wydali im polecenie posprzątania pomieszczenia pełnego odchodów, śpiewając pieśń „Boże, coś Polskę”. Zdarzenie to wstrząsnęło mieszkańcami Merecza, w tym także miejscowymi Litwinami i Żydami[3][4].
PoTraktacie Ryskim w 1921 r. Merecz był na terytoriumRP. Na początkulat 20 XX wieku w Mereczu znajdował się tajny sztab czwartej grupy operacyjnej podległejBiałoruskiej Partii Socjalistyczno-Rewolucyjnej, która dążyła do utworzenia niezależnej Republiki Białoruś. Dowódcą grupy byłWiaczesław Razumowicz ps. „Chmara”. W składu sztabu wchodzili księża katoliccy ks. Bakszic i ks. Blazujelis, prof. gimnazjum Korczyński i Razumowicz. Grupa ta współpracowała ze sztabem generalnym armii litewskiej i w razie wojny Litwy z Polską miała współpracować z armią litewską. Organizacja ta przez niektórych historyków określana jest jakoBractwo Włościan Białorusinów (1921–1922), została rozbita przez polską policję w marcu 1922 r.
W okresieII wojny światowej ludnośćżydowska Merecza została w większości wymordowana i pochowana w zbiorowych mogiłach w pobliskim lesie. Okolice Merecza są obszaremDzukijskiego Parku Narodowego (Dzūkija National Park).
Cmentarz w Mereczu wraz z drewnianą kaplicą jest ogrodzony i położony w pięknym sosnowym lesie. Na cmentarzu bardzo dużo starych grobów z nazwiskami po polsku. Na pięknym wzgórzu obok kaplicy (za szkołą) jestgóra krzyży (nie jest ona tak popularna jakŚwięta Góra podSzawlami -Zbigniew Harbuz) - miejsce pamięci poświęcone ludziom tamtejszym, bohaterom którzy zginęli w czasie wojny i w czasie powojennym[5][6].Obecnie Merecz liczy ok. 1,4 tys. mieszkańców.
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Mereczem.
