 Maurice Gamelin, ok. 1939 | |||
 generał armii | |||
| Data i miejsce urodzenia | 20 września 1872 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 18 kwietnia 1958 | ||
| Przebieg służby | |||
| Lata służby | 1891–1940 | ||
| Siły zbrojne | |||
| Główne wojny i bitwy | |||
| Odznaczenia | |||
       | |||
| |||
| |||
Maurice Gustave Gamelin (ur.20 września1872 wParyżu, zm.18 kwietnia1958 tamże[1]) –francuski wojskowy,generał armiiFrancuskich Sił Zbrojnych[2].
Urodzony w stolicy Francji w 1872, pochodził z rodziny wojskowej[3]. W 1893 ukończył studia wakademii wojskowej w Saint-Cyr[1], z najlepszym wynikiem w swoim roczniku. Służył jako oficer piechoty wAlgierii Francuskiej. Od 1906 był oficeremsztabowym[3].
UczestnikI wojny światowej, walczył wI bitwie nad Marną we wrześniu 1914, w której przyczynił się do zwycięstwa wojskEntenty[4]. Wziął również udział w bardzo ciężkiej i krwawejbitwie nad Sommą w 1916[5]. W latach 1914–1917 oficer sztabowy naczelnego dowódcy wojsk francuskich, marszałkaJosepha Joffre'a[1]. W 1916 został najmłodszym francuskim generałem brygady[5]. Później dowodził jednostkami liniowymi[6]. W czasie tej wojny był dowódcą kolejno:brygady,dywizji ikorpusu[7].
Po zakończeniu I wojny światowejdoradca wojskowy w Polsce podczaswojny polsko-bolszewickiej[2]. Był wysyłany z misjami specjalnymi pozaEuropę. W latach 1919–1924 dowódca francuskiej misji wojskowej wBrazylii. W latach 1925–1926 walczył zDruzami wSyrii[1] (tłumiłpowstanie)[7]. Po powrocie do kraju zajmował wysokie i odpowiedzialne stanowiska[3].Od 1930 zastępca szefa sztabu generalnego armii,[potrzebny przypis] w latach 1931–1935 szef sztabu generalnego armii francuskiej, od 1935 inspektor generalny armii[1] i przewodniczący Najwyższej Rady Wojennej[8]. Miał znaczny wpływ na politykę zagraniczną Francji. Uważał, że niedostateczne przygotowanie armii francuskiej do wojny nie pozwala na prowadzenie zdecydowanej polityki wobecNiemiec[6].
W 1935kanclerz RzeszyAdolf Hitler odrzuciłtraktat wersalski (przywróciłpobór do wojska i publicznie ogłosiłremilitaryzację Niemiec)[9]. Gdy w marcu 1936 Niemcy przeprowadziliremilitaryzację Nadrenii (przygranicznejstrefy zdemilitaryzowanej), Gamelin bezskutecznie nalegał na francuski rząd, by pozwolił mu przeciwdziałać wkraczając doNadrenii[3].
Osobny artykuł:Sojusz polsko-francuski.W niedzielę 16 sierpnia 1936 naZamku Królewskim w Warszawie Prezydent RPIgnacy Mościcki odznaczył goWielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski[10]. Poaudiencji zwiedziłCentrum Wyszkolenia Piechoty wRembertowie, obserwował pokazowe ćwiczenia, a następnie uczestniczył w śniadaniu, wydanym wkasynie oficerskim przez ministra spraw wojskowych, generała dywizjiTadeusza Kasprzyckiego. Tego samego dnia o godz. 18:20 wyjechał doKrakowa w towarzystwie szefa Sztabu Głównego, generała brygadyWacława Stachiewicza, szefaOddziału II Sztabu Głównego, pułkownika dyplomowanegoTadeusza Pełczyńskiego, attaché wojskowego w Paryżu, pułkownika dyplomowanegoWojciecha Fydy i francuskiego attaché wojskowego wWarszawie, generała dˈArbonneau[11].
Od stycznia 1938 szef sztabu generalnego obrony narodowej. Rzecznik strategiidefensywnej Francji, wynikającej z istnienia ochronnejlinii Maginota[1]. Rozpoczął unowocześnianie i reorganizację armii francuskiej, na corząd francuski wyasygnował 14 mldfranków[7]. W 1938 nalegał jeszcze na premieraÉdouarda Daladiera, by pozwolił mu podjąć działania przeciwko Niemcom związane ze sprawąNiemców sudeckich wCzechosłowacji, zakończonąukładem monachijskim (29-30 września 1938). Gamelin bardzo nisko oceniał siłę militarną faszystowskichWłoch[3], sojusznika Niemiec. W maju 1939 podpisał z polskim ministrem spraw wojskowych, generałemTadeuszem Kasprzyckimtajny protokół, na mocy którego Francja zobowiązała się, że w razie agresji niemieckiej na Polskę ma przyjść jej z pomocą, tj. wspierać ją akcjami bojowymi lotnictwa francuskiego od pierwszego dnia wojny, ograniczonymi działaniami zaczepnymi od trzeciego dnia wojny, a piętnastego dnia odmobilizacji generalną ofensywą[12].
Kwatera Gamelina mieściła się na terenie podparyskiegoZamku Vincennes[13]. W czasieII wojny światowej (od września 1939) był głównodowodzącym wojsk francuskich i brytyjskich[4] (sił sprzymierzonych na Zachodzie). Po ataku w 1939 Niemiec na Polskę (zob.kampania wrześniowa), po uzgodnieniach z Wielką Brytanią wAbbeville (zob.konferencja w Abbeville)[14][15] współautor tzw.dziwnej wojny, która doprowadziła ostatecznie do wstrzymania jakichkolwiek akcji przeciwko Niemcom na Zachodzie[1]. Jego strategia polegała na oczekiwaniu na atak Niemców, a następnie zniszczeniu ich[3]. Był raczej już wojskowym biurokratą niż żołnierzem. W tej wojnie okazał się dowódcą nieudolnym, który nie potrafił dostatecznie szybko reagować na niebezpieczeństwo[16]. Nie rozumiał nowoczesnej wojny[2].
Był współodpowiedzialny za klęskę Francji w 1940 (zob.kampania francuska 1940). Za porażkę z Niemcami i błędy w dowodzeniu odwołany 19 maja 1940 ze stanowiska naczelnego wodza, został zastąpiony przez starszego o pięć lat generałaMaxime'a Weyganda. We wrześniu 1940, po upadku Francji aresztowany przezwładze Vichy[1]. W 1942 stanął przed sądem wRiom (zob.proces w Riom), oskarżony o dopuszczenie do klęski Francji w 1940[6], jednak nie został skazany. W 1943 deportowano go do Niemiec[4], gdzie do 1945 (niemal do zakończenia wojny w Europie) był więziony w obozie koncentracyjnym[1]Buchenwald[2]. Został uwolniony przez wojskaamerykańskie. Swoje wspomnienia na temat wojny pozostawił w trzytomowych pamiętnikachServir (1946–1947)[6], tytuł polski:Służyć[17]. Zmarł w 1958[3] i został pochowany na paryskimcmentarzu Passy.
