Maruna (TripleurospermumSch. Bip.) –rodzaj roślin z rodzinyastrowatych. Obejmuje ok. 40 gatunków. Rośliny te występują na półkuli północnej na obszarach o umiarkowanym klimacie[4] – niemal w całejEuropie iAzji (bez południowych krańców tych kontynentów), w północno-wschodniejAfryce oraz w północnej częściAmeryki Północnej. Jako rośliny introdukowane obecne są w środkowej i południowej Ameryce Północnej, południowo-wschodniej Azji, wAustralii iAmeryce Południowej[5]. W Europie rośnie 8 gatunków[6], z czego w Polsce obecna jest pospolitamaruna bezwonnaT. inodorum, natomiast niepewny jest status wąsko ujmowanejmaruny nadmorskiejT. maritimum[7].
Rośliny jednoroczne,dwuletnie ibyliny osiągające od kilku do ok. 80 cm wysokości, zkorzeniem palowym,pędami zwykle bezwonnymi, nagimi lub rzadko owłosionymi.Łodygi pojedyncze lub jest ich kilka, są wyprostowane lub podnoszące się, rzadko płożące, rozgałęzione lub nie[8].
Skrętoległe, przyziemne szybko zamierające. Ogonkowe lub siedzące. Blaszka pojedynczo, podwójnie lub trzykrotnie pierzastosieczna, z końcowymi odcinkami karbowanymi lub piłkowanymi[8].
Zebrane wkoszyczki kwiatowe umieszczone pojedynczo na szczytach gałązek lub tworzącebaldachogroniaste kwiatostany złożone.Okrywa półkolista do miseczkowatej o średnicy od 8 do kilkunastu mm. Listki okrywy trwałe, liczne (28–60, rzadziej liczniejsze), ułożone zwykle w 2–5 rzędach, wolne, szerokojajowate, na brzegach i wierzchołkach błoniaste. Dno koszyczka stożkowato wypukłe, pozbawione plewinek, wewnątrz (na przekroju) pełne. Brzeżnekwiaty języczkowate żeńskie i płodne, białe (rzadko zaróżowione), zwykle w liczbie od 10 do 34, rzadziej jest ich więcej lub brak ich zupełnie. Wewnętrznekwiaty rurkowate w liczbie ponad 300, obupłciowe, żółte lub żółtawozielone, z koroną zwieńczoną trójkątnymi łatkami[8].
Rosnąca na polach maruna bezwonna jest często mylona z występującym na tych samych siedliskachrumiankiem. Rumianki różnią się jednak m.in. charakterystycznym, silnym zapachem, stożkowatym i pustym wewnątrz dnem kwiatostanu oraz zgiętymi owocami[9].
Rodzaj z podplemieniaAnthemidinae, plemieniaAnthemideae, podrodzinyAsteroideae i rodzinyastrowatychAsteraceae[10].
Taksonomia
RodzajTripleurospermum był tradycyjnie włączany do szeroko ujmowanego rodzajuMatricaria. Wyodrębniony został najpierw na podstawie cech morfologicznych (liczba żeber na owocu), później także różnic biochemicznych (składflawonoidów) i rozwojowych, w końcu także molekularnie potwierdzono brak bezpośredniego pokrewieństwa między tymi rodzajami[8]. W 1974 roku Rauschert użył nazwyMatricaria w odniesieniu do rodzaju maruna, aChamomilla dla rumianku[11]. To rozstrzygnięcie taksonomiczne zostało podważone przez Bremera i Humphriesa w 1993[12][8]. Utrzymanie nazwyMatricaria (jakonomen conservandum) w odniesieniu do rumianku aTripleurospermum dla maruny postulowano kilkukrotnie w latach 90.[10] i na początku XXI wieku[13]. Nazwy te utrzymane zostały ostatecznie w 2005 roku podczasMiędzynarodowego Kongresu Botanicznego wWiedniu[14]. Mimo to wciąż nazewnictwo proponowane w latach 70.–80. XX wieku pojawia się w publikacjach, m.in. w wydanej w 2020 aktualizacjiKrytycznej listy roślin naczyniowych Polski[7].
WPolsce w ramach gatunkumaruna nadmorska wyróżniane są dwa podgatunki – nadmorski subsp.maritima – maruna nadmorska typowa, której obecność w Polsce jest wątpliwa, i subsp.inodora(L.) Dostál. –maruna nadmorska bezwonna, pospolita w całym kraju[7]. Poza Polską w ramach takiego ujęcia tego gatunku wyróżniany jest także podgatunek subsp.phaeocephalum(Ruprecht) Hämet-Ahti[8]. Przeciw łączeniu tych taksonów w ramach jednego gatunku przemawia występowanie takich różnic jak: forma życiowa (T. inodorum to rośliny roczne,T. maritimum to zwykle byliny); odmienności morfologiczne (pierwszy ma pędy wzniesione, odcinki liści niemięsiste, żeberka na owocach oddalone; drugi ma pędy płożące, liście mięsiste, żebra gęste); u obu taksonów znane są populacje di- i tetraploidalne; oba taksony tworzą mieszańce, ale przynajmniej częściowo są one sterylne; różnią się preferencjami siedliskowymi. W efekcie taksony te wyróżniane są w randze odrębnych gatunków w licznych florach i bazach taksonomicznych[8][5][15].
↑GeoffreyG.BurnieGeoffreyG. i inni,Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005,ISBN 3-8331-1916-0,OCLC271991134.
↑abcTripleurospermum Sch.Bip.. [w:]Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-30].
↑abcZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni,Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 114,ISBN 978-83-62975-45-7.
↑abLucjanL.RutkowskiLucjanL.,Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2 popr. i unowocześnione, 2 dodruk, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 458, 481,ISBN 83-01-14342-8.
↑abGenus Tripleurospermum Sch. Bip.. [w:]Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-10-30].
↑Rauschert S.. Nomenklatorische probleme in der Gattung Matricaria L.. „Folia Geobotanica et Phytotaxonomica”. 9, s. 249-260, 1974.
↑Bremer, K., Humphries, C.J.. Generic monograph of the Asteraceae-Anthemideae. „Bulletin of the Natural History Museum London, Botany Series”. 23, s. 71–177, 1993.
Zobacz też:Maruna (Budy-Grzybek) – część wsi.
