 Zdjęcie Raye z lat 40. XX wieku | |||
| Imię i nazwisko | Margy Reed | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |||
| Data i miejsce śmierci | 19 października 1994 | ||
| Zawód | |||
| Współmałżonek | Bud Westmore | ||
| Lata aktywności | 1934–1985 (jako aktorka) | ||
| Odznaczenia | |||
 | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Martha Raye (ur.27 sierpnia1916 wButte, zm.19 października1994 wLos Angeles) –amerykańskaaktorka komediowa ipiosenkarka; nominowana doZłotego Globu w kategoriinajlepszej aktorki drugoplanowej za rolę Lulu w filmieBajeczny cyrk Billy Rose (1962). W 1969 rokuAmerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej uhonorowała jąNagrodą za działalność humanitarną im. Jeana Hersholta za ochotniczą służbę dlaSił Zbrojnych Stanów Zjednoczonych[1].
Urodziła się 27 sierpnia 1916 roku w szpitalu św. Jakuba wamerykańskim mieścieButte, w stanieMontana, jakoMargy Reed[2]. Jej pochodzący z Irlandii rodzice, Peter F. Reed i Maybelle Hooper, występowali wówczas w tamtejszym teatrze rewiowym pod nazwą „Reed i Hooper”[3]. Dwa dni po narodzinach córki jej matka powróciła na scenę. Jej pierwszy występ w wodewilu nastąpił w wieku 3 lat. Wraz z rodziną występowała w nieustającej trasie po Stanach Zjednoczonych. Występowała głównie u boku brata Buda. Wkrótce stali się główną atrakcją występów, więc ich nazwę przemianowano na „Margie i Bud”.
Raye wykonywaławodewile przez cały okres dzieciństwa. Uczęszczała też doProfessional Children's School wNowym Jorku, lecz z powodu niskiego poziomu wykształcenia (ukończyła tylko piątą klasę), do końca życia miała problemy z czytaniem. Często musiała prosić inne osoby o przeczytanie na głos tekstów scenariuszy i innych dokumentów.
W wieku 15 lat przybrała pseudonimMartha Raye. Na początku lat 30. XX wieku występowała jako wokalistka orkiestr Paula Asha i Borisa Morrasa. W 1934 roku zadebiutowała w krótkometrażowym filmie muzycznymA Nite in the Nite Club. W 1936 roku podpisała kontrakt zParamount Pictures na role wkomediach tej wytwórni. Pierwszym filmem pełnometrażowym z jej udziałem był muzycznyRhythm on the Range. Od 1936 do 1939 roku była członkiem obsady cotygodniowego programu radiowegoAla JolsonaThe Lifebuoy Program, znanego także pod nazwąCafe Trocadero. Oprócz mówienia dowcipów, śpiewała piosenki, solo lub w duecie z Jolsonem. Przez następne 26 lat występowała u boku wielu ówczesnych czołowych komików, m.in.Joego Browna,Boba Hope’a,W.C. Fieldsa,Abbotta i Costella,Charliego Chaplina iJimmy’ego Durante.
Jej atrybutem były szerokie usta, proporcjonalnie duże w porównaniu z resztą twarzy. Dzięki nim zdobyła pseudonimWielkie usta. Tę charakterystyczną cechę wykorzystano w reklamie protez dentystycznych Polident w latach 80.
Dołączyła doUnited Service Organizations (USO) wkrótce po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych doII wojny światowej. Mimo trwającego przez całe życielęku przed lataniem, wielokrotnie podróżowała za linię frontu, aby ponosić morale amerykańskich żołnierzy trzech wojen: II wojny światowej,wojny koreańskiej iwojny w Wietnamie. CzłonkowieZielonych Beretów zwali ją pieszczotliwie jakopułkownik Maggie[4].
2 listopada 1993 roku została odznaczona przezBilla ClintonaPrezydenckim Medalem Wolności za zasługi dla kraju[3].
Raye była gwiazdą telewizyjną, gdy to medium było jeszcze młode. W latach 1954–1956 była gospodynią własnego programuThe Martha Raye Show. Rolę jej niezdarnego przyjaciela grał były bokserski mistrz świata wagi średniejRocky Graziano[5]. W programie pojawili się także m.in.Zsa Zsa Gabor iCesar Romero. Występowała gościnnie również w innych audycjach telewizyjnych, jakWhat's My Line?. W następstwie anulowania jej programu, rozpadu piątego małżeństwa oraz serii innych problemów osobistych i zdrowotnych, 14 sierpnia 1956 roku popełniła nieudaną próbę samobójczą, przedawkowując środki nasenne. Życzliwi podarowali jej medaliony z wizerunkamiśw. Krzysztofa,św. Genezjusza iGwiazdy Dawida. Po wyleczeniu nosiła je z bojaźnią, chociaż nie była anikatoliczką, aniżydówką.
W 1970 roku zagrała Przywódczynię wiedźm w filmiePufnstuf, których producentami byli bracia Krofftowie. Dzięki nim wystąpiła w roli Benity Bizarre wThe Bugaloos (1970).
W latach 70. często gościła w wielu programach i serialach telewizyjnych, takich jakStatek miłości,The Roy Rogers and Dale Evans Show,Napisała: Morderstwo czyAndy Williams Show. Przez 2 lata odgrywała rolę Carrie Sharples w sitcomieAlice. W ostatnim sezonie serialuMcMillan i jego żona wcielała się w postać gospodyni Agathy.
Jej życie prywatne było skomplikowane i uczuciowo burzliwe[6]. Była siedmiokrotnie zamężna:
W 1991 roku wLas Vegas wyszła za mąż za Marka Harrisa. Wydarzenie to miało szeroki oddźwięk w mediach, gdyż 75-letnia Raye poślubiła 45-letniego biseksualistę, którego przed ślubem znała mniej niż miesiąc. Z jego wsparciem, w lipcu 1992 roku oskarżyłaBette Midler i producentów filmuDla naszych chłopców o nielegalne zapożyczenie wątków z jej życia w kreowaniu głównej bohaterki, granej przez Midler. Sąd oddalił jej wniosek o 5-milionowe odszkodowanie[3][7]. Z Harrisem byli małżeństwem do jej śmierci w 1994 roku. Odziedziczył po niej większość jej majątku, szacowanego na 3 miliony dolarów, w tym dom wBel Air. Wydziedziczyła swoje jedyne dziecko, córkę Melodye Raye Condos, z którą wcześniej zerwała kontakty.
Jej ostatnie lata był naznaczone walką z problemami zdrowotnymi. Cierpiała nachorobę Alzheimera. W 1993 roku z powodu zaburzeń krążenia odjęto jej obie nogi. Zmarła nazapalenie płuc 19 października 1994 roku w szpitaluCedars Sinai Medical Center, wLos Angeles, po długim zmaganiu się z chorobąukładu krążenia. W chwili śmierci miała 78 lat.
W ramach wdzięczności za służbę w USO, po śmierci Raye rozważano pogrzebanie jej szczątków naNarodowym Cmentarzu w Arlington, lecz zgodnie z jej wolą została pochowana z pełnymi honorami wojskowymi na cmentarzusił specjalnych weForcie Bragg[8]. Martha Raye była honorowym pułkownikiemamerykańskiej piechoty morskiej i honorowym podpułkownikiemArmii Stanów Zjednoczonych.
Martha Raye posiada dwie gwiazdy naHollywoodzkiej Alei Sław; jedną za dokonania filmowe przy 6251Hollywood Boulevard, drugą za pracę w telewizji przy 6547 Hollywood Boulevard.
Postać Marthy Ray, a także wielu innych przedwojennych amerykańskich aktorów, pojawiła się w filmie animowanymThe Autograph Hound z 1939, gdzieKaczor Donald włamuje się do studia filmowego, aby zdobyć autografy.
|
