Pod koniec 1980 r. Maroko wprowadziło morską strefę ekonomiczną szerokości 200 mil morskich, która objęła naAtlantyku iMorzu Śródziemnym obszar o łącznej powierzchni ok. 1,1 miliona km²[10].
Świat zwierzęcy Maroka zalicza się dopalearktycznej strefy zoogeograficznej. Ma w sobie jednak sporo specyfiki. Podobnie jak w szacie roślinnej, tak i faunie, działalność człowieka wpłynęła negatywnie na przetrwanie i rozprzestrzenienie się gatunków. Jeszcze w IV wieku w Maroku żyłykrokodyle,hipopotamy,bawoły,żyrafy,słonie, dziś już ich nie ma. Ostatnilew został zastrzelony na przełomie XIX i XX wieku. Maroko można podzielić na cztery strefy zoogeograficzne.
W Atlasie Średnim i Wysokim spotkać można wiele gatunkówmotyli – tych największych i najbardziej kolorowych, które pojawiają się tutaj zwykle w kwietniu. Należą do nich kleopatra,rusałka wierzbowiec i kardynał. Spotyka się także skromniejsze gatunki:skalnik bryzeida,polowiec hiszpański, dostojki, skalniki,ogończyki imodraszki. WParku Narodowym Tubkalu widywany jest też marokański czerwończyk (Lycaena phoebus phoebus). Wśródowadów występujących na wyższych wysokościach na uwagę zasługujemodraszek amandus spotykany późnym latem na wysokości 600 m n.p.m. Na wysokości 1700 m n.p.m. pojawia siębielinek pomarańczowy. Oprócz motylibezkręgowce reprezentowane są w tej strefie przez modliszki z rodzajuEremiaphila. Płazem, którego można spotkać w górach, jest endemiczna żaba kolorowa występująca wAtlasie Wysokim, w północnej części kraju na wysokości powyżej 2000 m n.p.m. występuje zaśropucha zielona (Pseudepidalea viridis). Na zalesionych stokachAtlasu Średniego spotkać można wiele gatunkówgadów. Najpowszechniej występującymi są: jaszczurka zielono- i niebieskooka oraz kameleon. Spośród ptaków na terenach górskich spotkać możnaścierwnika, kilka gatunków jaskółek (dymówka czyoknówka zwyczajna) orazjerzyki. W strefie górskiej występują: małpamakak berberyjski,lamparty (rzadko spotykane),hieny,króliki. W północnej części kraju powszechnie występujądziki ilisy. W okolicach Tubkalu spotkać możnaryjkonosa.
W strefie przyatlantyckiej występuje wiele gatunków owadów, są jednak one stosunkowo mało dokuczliwe i nie występują tak masowo jak na przykład komary w Polsce.Płazy reprezentowane są przede wszystkim przezżabę zieloną. Z ptaków najpopularniejsze są: przepiórki, kuropatwy (europejska i tzw. czerwona), szpaki, bociany (lęgowe i przelotne), sójki, kosy drozdy. Na rozlewiskach i bagnach spotyka się duże ilości ptactwa wodnego, przelotnego i lęgowego (gęsi, kaczki, pelikany, flamingi, pardwy i łyski czubate). Wśród ptactwa wodno-błotnego zobaczyć też można perkozy (perkoz dwuczuby,perkozek zwyczajny iperkoz rdzawoszyi), szablodzioby, czaple złotawe,warzęchy. Na wybrzeżu ponadto występują: petrele i rybitwy. Ze ssaków występuje dzik, zając,szakal. Rzeki i jeziora obfitują w ryby (karp, szczupak, sandacz i inne). Przybrzeżne wody Atlantyku są bogate wsardynki,tuńczyki,makrele,sole,dorady itp.
Wśród fauny przedsaharyjskiej i saharyjskiej występują węże, jaszczurki, skorpiony, dropie, sępy, lisy, szakale, hieny, zające,karakale i gazele. Najpopularniejszymi gatunkami zwierząt są jednak algierska jaszczurka piaskowa iscynk długonogi, który występuje głównie napiaszczystych ergach.
Strefa ta ma saharyjsko-tropikalny charakter fauny. Występują tukobry,żmije rogate,wąż podkowiasty (osiągający 2 metry długości),malpolon,skorpiony, jaszczurki (piaskowe). Ptaki reprezentowane są przez stepówkę (rudogardłą,piaskową, białobrzuchą,czarnobrzuchą), kulona, skowronki (siedem odmian), sikory (lazurową sosnówkę). Wśród ssaków najczęściej spotkać można: gazele, szakale, niekiedy też gepardy,fenki (lisy pustynne), które z kolei polują naskoczki egipskie należące do grupy gatunków prowadzących nocny tryb życia[11].
Maroko zamieszkuje 37 076 584 mieszkańców (stan na 2021)[12][13]. Szacuje się, że od 41%[14] do 80% mieszkańców maberberyjskie pochodzenie[15]. Znaczna część ludności identyfikuje się jakoHaratyni iGnawa (lub Gnaoua), zachodnioafrykańscy lub mieszani rasowo potomkowie niewolników, orazMoryskowie, europejscy muzułmanie wypędzeni z Hiszpanii i Portugalii w XVII wieku[16].
Według spisu ludności z 2014 roku, w kraju przebywało około 84 000 imigrantów. Spośród tych większość była pochodzeniafrancuskiego, a następnie z różnych krajów Afryki Zachodniej i Algierii[17]. Jest też wielu zagranicznych mieszkańców pochodzeniahiszpańskiego. Niektórzy z nich to potomkowie osadników kolonialnych, którzy pracują głównie dla europejskich firm międzynarodowych, inni są żonaci z Marokankami lub są emerytami. Przed uzyskaniem niepodległości Maroko było domem dla pół milionaEuropejczyków; którzy w większości bylichrześcijanami[18]. Również przed uzyskaniem niepodległości Maroko było domem dla 250 000 Hiszpanów[19]. Niegdyś znacząca mniejszość żydowska w Maroku znacznie zmniejszyła się od swojego szczytowego poziomu 265 000 w 1948 roku, spadając do około 2 500 dzisiaj[20].
Maroko ma licznądiasporę, z czego większość przebywa we Francji, w której mieszka prawdopodobnie ponad milion Marokańczyków. Istnieją również duże społeczności marokańskie w Hiszpanii (około 700 000 Marokańczyków)[21], Holandii (360 000) i Belgii (300 000)[22]. Inne duże społeczności można znaleźć we Włoszech, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Izraelu, gdzie uważa się, żeŻydzi marokańscy stanowią drugą co do wielkości żydowską podgrupę etniczną[23].
Przynależność religijna w kraju została oszacowana przezCentrum Badawcze Pew w 2010 roku i wykazała, żemuzułmanie stanowią 99% populacji Maroka, przy czym wszystkie pozostałe grupy stanowią mniej niż 1%[25]. Spośród osób wyznających islam praktycznie wszyscy są muzułmanamisunnickimi, a muzułmanieszyiccy stanowią mniej niż 0,1%[26]. Pomimo tego, że większość Marokańczyków jest związana z islamem (~100% według Arab Barometer w 2018 roku)[27], prawie 15% mimo to określa się jako niereligijni według ankiety z 2018 roku przeprowadzonej dlaBBC przez sieć badawczą Arab Barometer[28]. Inna ankieta Arab Barometer z 2021 roku wykazała, że 67,8% Marokańczyków identyfikuje się jako religijni, 29,1% jako trochę religijni, a 3,1% jako niereligijni[27]. Z ankietyGallup International z 2015 roku wynika, że 93% Marokańczyków uważa się za religijnych[29]. Maroko jest jednym z najbardziej przyjaznychŻydomkrajów arabskich, rząd wspiera renowacjesynagog oraz finansuje studia nad kulturą i historiąŻydów marokańskich[30].
Premier powoływany jest przez monarchę. Jest dwuizbowy parlament składający się z Izby Radców (Madżlis el-Mustaszarin) i Izby Reprezentantów, do którego odbywają się wybory.
Wojska marokańskie w 2014 roku liczyły 195,8 tys. żołnierzy zawodowych oraz 150 tys. rezerwistów. Według rankinguGlobal Firepower (2025) marokańskie siły zbrojne stanowią 59. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 13,4 mld dolarów (USD)[33].
Sieć komunikacyjna jest dobrze rozwinięta. Linie kolejowe (połączone z liniamiAlgierii) mają długość 1,9 tys. km (z tego ponad 50% jest zelektryfikowanych). Linie kolejowe łączą porty z ośrodkami wydobyciafosforytów i dużymi miastami wnętrza kraju. Długość dróg kołowych wynosi 57,7 tys. km (56% utwardzonych). Główne porty morskie mieszczą się w:Casablance,Asfi,Al-Muhammadija,Agadir,Al-Dżurf al-Asfar. Główny morski port pasażerski znajduje się wTangerze. Maroko ma 8 międzynarodowych portów lotniczych, a największe znajdują się w Casablance i wRabacie. Nowoczesna, choć niezbyt gęsta sieć telefoniczna, w Maroku jest około 1,3 mln abonentów telefonii stacjonarnej. W użytkowaniu znajduje się 9,6 mlntelefonów komórkowych[34].
Maroko leży w zachodniej części Atlasu. Przez środekkraju przebiega pasmoAtlasu Wysokiego (najwyższy szczyt:Dżabal Tubkal, 4167 m n.p.m.), równolegle do niego ciągnie sięAtlas Średni (Dżabal Bu Nasr, 3340 m n.p.m.) na północy iAntyatlas (Imkut, 2531 m n.p.m.) na południe. Wzdłuż wybrzeżaMorza Śródziemnego wznoszą się góryAr-Rif (Dżabal Tidighin, 2456 m n.p.m.). Na północ od Atlasu Średniego rozciąga sięMeseta Marokańska (200–1500 m n.p.m.). W południowej i południowo-wschodniej części kamieniste i piaszczyste pustynieSahary. NadOceanem Atlantyckim i w dolnym bieguWadi Muluja niewielkieniziny aluwialne (Gharb, Dakkala, Sus). Klimatpodzwrotnikowy, na wybrzeżachmorskich, w głębi kraju suchy i skrajnie suchy (odmianagórska). Średniatemperatura w styczniu +10 do +12 °C, w lipcu +24 do +28 °C[35]. Roczna suma opadów w Atlasie Średnim do 1000 mm, na południowej i południowo-wschodniej poniżej 200 mm. W górach Atlasu zimą występują opadyśniegu. Na wybrzeżu atlantyckim częstemgły (wpływ chłodnego PrąduKanaryjskiego). Doliny rzeczne i niższe partie stoków wykorzystywane są do uprawy cytrusów, oliwek i winnej latorośli. Na wiosnę między kwietniem a czerwcem powiewa gorący, porywisty, pustynny wiatr niosący pył i piasek, który zwiększa temperaturę i obniża wilgotność. Posiada kilka regionalnych nazw:chamsin,sirocco, chergui.Rzeki w północnej i zachodniej części (głównieWadi Umm ar-Rabija, Wadi Muluja), o zmiennych stanach wód, są wyzyskiwane donawadniania i do celów energetycznych. Na południu i wschodzie istnieją jedynie nieliczne rzeki okresowe (najdłuższaWadi Dara), które płyną wąwozami, po czym giną w piaskach Sahary. Tworzone są równieżzbiorniki retencyjne. Na przeważającymi terenie panująstepy ipółpustynie, a na północy zaroślamakii (m.in.wrzosiec drzewiasty,drzewo świętojańskie,pistacja kleista). Woazach rosnąpalmy daktylowe. W górach częściowo zachowanelasy (8% powierzchni kraju), główniecedr atlaski,dąb korkowy, endemiczne drzewo żelazne –argania. Do najczęściej spotykanych gatunkówfauny można zaliczyć:fenki,dromadery,skorpiony,lisy,mangusty, a na zboczach Atlasumuflony.
Tereny Maroka są siedzibą koczowniczychplemion berberyjskich. Historia Maroka sięga IV wieku p.n.e., kiedy istniało tam państwo mauretańskie (berberyjskie). Przejęte przezRzymian po upadkuKartaginy, pozostawały przez wieki pod jej władaniem. Później na krótko ziemie te zostały przejęte przezBizancjum, by stać się ostatecznie domeną świata arabskiego iislamu. Rządzone przez następujące po sobie arabskie i berberyjskie dynastie.
WXIX wieku Maroko było areną ścierających się wpływów potęg kolonialnych takich jak Francja, Wielka Brytania, a także przez krótki czas Niemcy (konflikty marokańskie). W wynikuporozumienia w Fezie z 1912 roku Maroko stało sięprotektoratem Francji, a w 1956 roku uzyskało niepodległość. Na tle dokonanych przez francuskich kolonizatorów przesunięć granic w 1963 doszło do nieudanej wojny oTindouf zAlgierią (Maroko uważało tę algierską prowincję za swoją własność, utraconą w chwili uzyskania niepodległości). Północna część była protektoratem hiszpańskim (Maroko Hiszpańskie). W latach 1957–58 dochodziło też dokonfliktów z Hiszpanią o hiszpańską enklawęIfni, ostatecznie włączoną w skład Maroka w 1969. Niepodległe Maroko jest monarchią, która ma ugruntowaną pozycję w świecie arabskim. Od szeregu lat istnieje nierozstrzygnięty problem dawnej kolonii hiszpańskiejSahary Zachodniej, który musiał być zażegnany przez siłyONZ.
W 1987 Maroko złożyło wniosek jako kandydatUnii Europejskiej. Odmówiono mu szans na członkostwo, m.in. z powodu nierozwiązanego konfliktu zSaharą Zachodnią. Od tego czasu pozostaje krajem stowarzyszonym.
Najbardziej popularnymi regionamiturystycznymi są wybrzeża Morza Śródziemnego oraz Oceanu Atlantyckiego. Oprócz licznych mniejszych kąpielisk nadmorskich znajduje się w Maroku kilka większych miast, o wysokich walorach turystycznych:Rabat,Casablanca,Tanger,Marrakesz iAgadir. Do godnych odwiedzenia można również zaliczyć trzy dawne stolice królewskie:Fez,Marrakesz iMeknes. Na południu kraju wartym odwiedzenia jestTiznit, gdzie na lokalnym targu oferowane są wyroby biżuteriiberberyjskiej oraz przejazdy nadromaderze. WKulmim istnieją targi wielbłądów. Mało wykorzystane są dwie górskie miejscowościAzru iIfran wAtlasie Średnim, a także Ifrane – ośrodek sportów zimowych. Dzięki dogodnym połączeniompromowym turyści z Francji i Hiszpanii stanowią większość w ogólnym udziale odwiedzających ten kraj. Turystyka stanowi coraz większe znaczenie w gospodarce Maroka, które jest w czołówce państw afrykańskich (poEgipcie iTunezji) pod względem wielkości ruchu turystycznego. Zawdzięcza to głównie dość dobrze rozwiniętej bazie turystycznej i niskiej sezonowości, a także coraz większej europeizacji kraju.Lista obiektów z Maroka na Światowej Liście Dziedzictwa UNESCO w Afryce liczy dziewięć pozycji.
Kuchnia marokańska uważana jest za jedną z najbardziej zróżnicowanych kuchni na świecie. Jest to wynik wielowiekowej interakcji Maroka ze światem zewnętrznym[36]. Kuchnia Maroka to przede wszystkim fuzja kuchni mauretańskiej, europejskiej i śródziemnomorskiej.
W kuchni marokańskiej szeroko stosowane są przyprawy. Choć są importowane do Maroka od tysięcy lat, wiele składników, takich jakszafran zTetuan,mięta ioliwki zMeknes, a także pomarańcze i cytryny z Fezu, jest uprawianych w kraju. Kurczak jest najczęściej spożywanym mięsem. Najczęściej spożywanym czerwonym mięsem jest wołowina; jagnięcina jest popularna, ale stosunkowo droga[37].
Podczas ramadanu spożywana jestharira – zupa ze świeżejkolendry,soczewicy,fasoli i jagnięciny. Tażin (tagine) to mięso (baranina,wołowina,drób) zcebulą i innymi warzywami oraz różnymi dodatkami jak zioła i przyprawy, które są duszone w specjalnym glinianym naczyniu. Równie popularnym nie tylko w Maroku jestkuskus, tradycyjna potrawa piątkowa.
PodczasId al-Adha, najważniejszego święta muzułmańskiego, tradycyjnie przyrządzane są potrawy z baraniny. Do szczególnie cenionych przez Marokańczyków należą boulfaf – szaszłyki z wątróbki baraniej owiniętej tłuszczem; hergma (lub herma) – gulasz z baranich racic, ciecierzycy i ziaren pszenicy; oraz kuskus z głową barana, w którym za największy przysmak uznaje się język i oczy, w Fezie pozostawiane dla gościa honorowego[38].
Na deser podawane są ghoriba, czyli ciastka zmigdałami lubsezamem z dodatkiem kufasy. Do popicia Marokańczycy przyrządzają mieszankęherbaty zielonej (zazwyczaj jest togunpowder) zmiętą i cukrem; znana jest w Polsce pod nazwą marokańska lub tuareg[39].
↑Dodatkowo używany jest język francuski i inne języki berberskie.
↑Obszar 446 550 km² nie obejmuje wszystkich terytoriów spornych, natomiast 710 850 km² obejmuje roszczone przez Maroko i częściowo kontrolowane przez nie części Sahary Zachodniej (roszczonej jako Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna przez Front Polisario). Maroko rości sobie również prawo do Ceuty i Melilli, co daje około 22,8 km² więcej deklarowanego terytorium.
↑Jamil M.J.M.Abun-NasrJamil M.J.M.,A history of the Maghrib in the Islamic period, Cambridge: Cambridge University Press, 1987,ISBN 0-521-33184-6,OCLC14242602 [dostęp 2022-11-27]. Brak numerów stron w książce
↑M. Krynicki. W jednym zdaniu. „Poznaj Świat”. R. XXIX (nr 4 (341)), s. 2, kwiecień 1981. Polskie Towarzystwo Geograficzne. ISSN0032-6143. (pol.).
↑Źródłem informacji o faunie Maroka stały się książki Zambrowicza (1983) oraz przewodnik wydawnictwa Lonely Planet (Bing, Clammer, Sattin, Stiles, 2009).
.svg)
.jpg)
_-_Cortume.jpg)
_(4).jpg)
