Ten artykuł dotyczy okrętu podwodnego. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa. „Mariotte” (1913) | |||
| Klasa | |||
|---|---|---|---|
| Historia | |||
| Stocznia | |||
| Położenie stępki | 30 marca 1908 | ||
| Wodowanie | 2 lutego 1911 | ||
 Marine nationale | |||
| Wejście do służby | 5 lutego 1913 | ||
| Zatopiony | 26 lipca 1915 | ||
| Dane taktyczno-techniczne | |||
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
| ||
| Długość | 64,7 m | ||
| Szerokość | 4,3 m | ||
| Zanurzenie | 3,8 m | ||
| Zanurzenie testowe | 35 m | ||
| Rodzaj kadłuba | jednokadłubowy | ||
| Napęd | |||
| 2silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1030 kW (1400 KM) 2silniki elektryczne o łącznej mocy 736 kW (1000 KM) 2śruby | |||
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
| ||
| Zasięg | powierzchnia: 1658 Mm przy 10 w. | ||
| Uzbrojenie | |||
| 8torped | |||
| Wyrzutnie torpedowe | 6 × 450 mm (4 wewnętrzne na dziobie, 2 zewnętrzne) | ||
| Załoga | 32 | ||
| |||
Mariotte (Q74) –francuski eksperymentalny oceanicznyokręt podwodny z okresuI wojny światowej. Zostałzwodowany 2 lutego 1911 roku w stoczniArsenal de Cherbourg, a do służby wMarine nationale wszedł 5 lutego 1913 roku. Początkowo operował na wodach kanałuLa Manche, a pod koniec 1914 roku został przeniesiony naMorze Śródziemne. Okręt zostałsamozatopiony 26 lipca 1915 roku, po uszkodzeniu przez turecką artylerię wDardanelach.
Na początku XX wieku w skład floty francuskiej wchodziło wiele okrętów podwodnych, jednak były to w większości jednostki o niewielkiejwyporności i słabym uzbrojeniu[1]. 6 lutego 1906 roku Ministerstwo Marynarki Wojennej (fr. Ministère de la Marine) ogłosiło konkurs na projekt szybkiej jednostki zdolnej do operowania z zespołamipancerników, o wyporności ponad 530 ton i zasięgu podwodnym co najmniej 100 Mm[1]. Do konkursu przystąpił m.in. inżynier I klasyCharles Radiguer, przedstawiając swój projekt ministrowi marynarkiGastonowi Thomsonowi(inne języki) w grudniu 1906 roku, i to jego koncepcja uzyskała akceptację[1].
Projekt jednostki bazował na konstrukcji typuÉmeraude[2][3]. Długi i cienkikadłub okrętu został zoptymalizowany pod kątem osiągania dużej prędkości zarówno w położeniu nawodnym, jak i pod wodą[4]. W celu poprawydzielności morskiej okręt miał podwyższoną częśćdziobową, co nadało jednostce nietypowy wygląd i przydomek „szczoteczka do zębów”[1][3].
„Mariotte” zamówiony został 31 grudnia 1906 roku w arsenale wCherbourgu[1][5].Stępkę okrętu położono 30 marca 1908 roku[1][6], azwodowany został 2 lutego 1911 roku[2][3]. Okrętowi nadano nazwę na cześć wybitnego francuskiego fizyka i botanika zXVII wieku –Edme’a Mariotte’a[1][7].
W momencie wodowania na okręcie zamontowany był tylkoprawoburtowysilnik elektryczny: brak byłosilników wysokoprężnych, a drugi silnik elektryczny zainstalowano między 3 maja a 21 czerwca 1911 roku[1]. Pierwsze próby zanurzeniowe odbyły się w dniach 8–22 sierpnia, a na początku września, po zamontowaniu pełnego zestawuakumulatorów ibalastu w miejscu niedostarczonych silników Diesla, odbyły się próby prędkości[1]. Pod wodą okręt osiągnął prędkość 11 węzłów, stając się tym samym najszybszym francuskim okrętem podwodnym[1]. 22 września dokonano pierwszych strzelań torpedowych, a 21 listopada okręt zanurzył się na głębokość 25 metrów[1]. Silniki wysokoprężne zostały zamontowane na jednostce dopiero 28 lipca 1912 roku, a pełny zakres prób prędkości przeprowadzono od 23 listopada do 11 grudnia tego roku[1]. 14 grudnia naredzie Cherbourga „Mariotte” przez 6 godzin poruszał się na powierzchni z prędkością maksymalną, po czym zanurzył się alarmowo w ciągu 25 sekund na głębokość 10 metrów[1]. W wyniku prób stwierdzono niski poziompływalności (zaledwie 15,5%); podniesiona część dziobowa wprawdzie umożliwiała osiąganie dużych prędkości, lecz przy dużej fali nabierała sporo wody, co powodowało „nurkowanie” dziobu[8].
„Mariotte” był średniej wielkości okrętem podwodnym o konstrukcji jednokadłubowej[3].Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 531 ton, a w zanurzeniu 627 ton[2][3][a].Długość całkowita wynosiła 64,75metra (61,53 metra nalinii wodnej),szerokość całkowita 4,3 metra (3,31 metra na linii wodnej) izanurzenie 3,82 metra[5][9]. Wysokośćwolnej burty miała wielkość 2,47 metra na dziobie i 0,57 metra na rufie[10].
Kadłub charakteryzował się wysokim stosunkiem długości do szerokości wynoszącym 15:1 i podzielony był na dziewięćprzedziałów wodoszczelnych[4]. Wewnątrz zamontowano pięć małych zbiorników trymowo-balastowych i duży, umieszczony naśródokręciu centralnyzbiornik balastowy; na zewnątrz kadłuba zainstalowano trzy dodatkowe[4]. Łączna pojemność zbiorników wynosiła 70,3 m³[4]. Wewnątrz stępki umieszczony był balast w postaci dwóchołowianych obciążników, które można było odrzucić umieszczoną w centrali dowodzenia dźwignią[4].
Niewielkikiosk o wysokości 1,68 metra (od pokładu; wliczając wysokość wolnej burty miał wysokość 4,15 metra ponad linią wodną) wyposażony był w dwaperyskopy: dzienny typu C i nocny typu F orazkompas magnetyczny Modèle 1905[4]. Na pokładzie dziobowym na podnoszonej podczas nawodnego pływania platformie znajdował się drugi kompas magnetyczny, a w centrali zamontowany byłkompas żyroskopowy Anschütz[4].
Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa6-cylindrowe,czterosuwowesilniki wysokoprężneSautter-Harlé(inne języki) o mocy 515 kW (700 KM) każdy[2][11]. Napęd podwodny zapewniały dwasilniki elektryczne Bréguet o mocy 368 kW (500 KM) każdy[2][11][b]. Silniki elektryczne zasilane były pod wodą z dwóch bateriiakumulatorów kwasowo-ołowiowych po 62ogniwa[11].
Dwawały napędzały dwie wykonane zbrązuśruby o średnicy 1,72 metra i masie 445 kg każda[11]. Prędkość maksymalna wynosiła 14,26węzła na powierzchni i 11,66 węzła w zanurzeniu[2][5][c]. Sterowanie odbywało się poprzez dwa rufowe stery kierunku (jeden pod kadłubem, drugi ponad) oraz dwie pary sterów głębokości, umieszczone na dziobie i rufie[11].
Zapas paliwa (którym byłolej napędowy) wynosił 20,42 m³ (16,58 tony)[6][12]. Zasięg wynosił 1658 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (1200 Mm przy prędkości 12 węzłów lub 829 Mm przy prędkości 14 węzłów) oraz 143 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą (57 Mm przy prędkości 8 węzłów lub 30 Mm przy prędkości 11 węzłów)[9][d].Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 35 metrów[9][e].Autonomiczność okrętu wynosiła 12dób[11].
Okręt wyposażony był w sześćwyrzutni torpedkalibru 450 mm: cztery wewnętrzne nadziobie oraz dwie zewnętrznesystemu Drzewieckiego, z łącznym zapasem 8torped[2][5][f]. Jednostka mogła przenosić torpedy Modèle 1909R o masiegłowicy 114 kg i zasięgu 2000 metrów przy prędkości 33 węzłów (lub 3000 metrów przy prędkości 28 węzłów) lub Modèle 1911V o masie głowicy 110 kg i zasięgu 2000 metrów przy prędkości 36 węzłów[11].
Załoga okrętu składała się z 3oficerów, 6podoficerów i 23 marynarzy[9][g]. Do dyspozycji dowódcy była kabina i salonik, oficerowie mieli dwie kabiny umieszczone pod centralą, przedział podoficerski z trzemakojami i tylomahamakami mieścił się w części dziobowej, a marynarze mieli w części rufowejkubryk z 12 kojami i 7 hamakami (dawało to możliwość jednoczesnego odpoczynku przeważającej części załogi)[11]. Załoga miała do dyspozycji trzy toalety i dwakambuzy[11].
„Mariotte” został wcielony do służby wMarine nationale 5 lutego 1913 roku[1][h]. Jednostka otrzymałanumer ewidencyjny Q74[1][2]. Jego pierwszym dowódcą zostałkpt. mar. (fr.lieutenant de vaisseau) André Math[1]. Okręt początkowo pełnił służbę na wodach kanałuLa Manche, w 2.eskadrzeFlotylli okrętów podwodnych wCalais[3][4]. 1 października 1913 roku nowym dowódcą „Mariotte” został kpt. mar. Joseph Pierre Fabre[9].
W momencie wybuchuI wojny światowej w sierpniu 1914 roku okręt wchodził w skład 2. Flotylli okrętów podwodnych[13]. Pod koniec 1914 roku jednostkę przeniesiono do Eskadry Śródziemnomorskiej[3][11]. Z bazy wTulonie „Mariotte” prowadził służbę patrolową u wybrzeżyProwansji[11].
Po rozpoczęciu przezaliantówkampanii dardanelskiej Francja zdecydowała o wysłaniu w rejon walk także okrętów podwodnych, które miały patrolowaćcieśniny tureckie i atakowaćosmańskie jednostki[11]. W lipcu 1915 roku „Mariotte” został skierowany do greckiego portuMudros[9]. 25 lipca o godzinie 18:00 okręt eskortowany przez kontrtorpedowiec „Poignard” udał się w kierunku przylądkaHelles(inne języki), z zamiarem przedostania się naMorze Marmara w celu dołączenia do brytyjskiegoHMS E14[7][9]. Jednostka dopłynęła do portuSeddülbahir, który po 2-godzinnym ładowaniu akumulatorów opuściła 26 lipca o godzinie 3:12, kierując się w głąbDardaneli[9]. Początkowo okręt poruszał się w pozycji półzanurzonej, o 4:00 zanurzył się na głębokość 8 metrów, a o 4:45 zszedł na 25 metrów, chcąc przepłynąć podzagrodą minową postawioną w pobliżuÇanakkale[9]. O godzinie 5:34 okręt zaczepił wałem napędowym ominlinę i wobec nieskutecznych prób uwolnienia się z opresji, dowódca wydał rozkaz awaryjnego wynurzenia[9]. Wynurzający się okręt podwodny został zauważony przez załogębaterii Çanakkale, która otworzyła ogień z odległości 200 metrów[9]. Załoga próbowała z powrotem zanurzyć okręt, jednak trwało to zbyt długo i „Mariotte” został wielokrotnie trafiony przez osmańskich artylerzystów[9]. Kpt. Fabre rozkazał zastępcy zasygnalizowanie poddania się, a załodze uszkodzenia ważniejszych mechanizmów okrętowych isamozatopienie; sam zniszczył wszystkie dokumenty[7][9]. Załoga w całości opuściła tonący okręt i została podjęta przez łodzie wysłane przez dowódcę baterii, trafiając doniewoli[9][i].
Wrak okrętu spoczywa na głębokości 5 metrów w pobliżu Çanakkale[9].
