Madagaskar (malg.Madagasikara,fr.Madagascar), oficjalnieRepublika Madagaskaru (malg.Repoblikan’I Madagasikara,fr.République de Madagascar) –państwo wyspiarskie położone naMadagaskarze w zachodniej częściOceanu Indyjskiego, u południowo-wschodnich wybrzeżyAfryki. Madagaskar jestczwartą co do wielkości wyspą na świecie i pierwszą w Afryce. Po rozpadziesuperkontynentuGondwana około 88 mln lat temu Madagaskar oddzielił się odsubkontynentu indyjskiego, co pozwoliło rodzimej faunie i florze ewoluować we względnej izolacji. Madagaskar ma bardzo bogaty ekosystem; ponad 90% malgaskiej dzikiej przyrody nie występuje w żadnym innym miejscu na Ziemi. Lokalna przyroda jest jednak zagrożona przez dynamicznie wzrastającą populację ludzi, rozwijającą się infrastrukturę i przemysł oraz przezzmiany klimatu.
WedługONZ Madagaskar należy do grup krajów słabo rozwiniętych[3]. Oficjalnymi językami sąmalgaski ifrancuski. Większość ludzi wyznajechrześcijaństwo,wierzenia tradycyjne albo połączenie obu religii.Ekoturystyka i rolnictwo w połączeniu z większymi inwestycjami w edukację, ochronę zdrowia oraz prywatne przedsiębiorstwa to kluczowe elementy strategii rozwoju Madagaskaru. W trakcie kadencji prezydentaRavalomanany inwestycje przyniosły duży wzrost gospodarczy, jednak poziom jakości życia rósł nierównomiernie, powodując napięcia związane z rosnącymi kosztami życia oraz spadkiem poziomu życia wśród najbiedniejszych i części klasy średniej. W ostatnich latach poziom przestępczości zwiększył się znacząco.
Madagaskar z powierzchnią 587 040 km² jest 46. co do wielkości państwem na świecie, a sama wyspa jest czwarta co do wielkości. Państwo wielkością porównywalne jest doKenii. Na wschodnim wybrzeżu przeważają niziny, które przechodzą w strome urwiska, centralna część w głównej mierze składa się z wyżyn. Na północy kraju MasywTsaratanana zbudowany zgór wulkanicznych (najwyższym szczytem wyspy jest wygasły wulkanMaromokotro 2876 mn.p.m.). Na zachodnim wybrzeżu znajduje się wiele zatoczek i rozległych równin. Południe wyspy to region płaskowyżów i pustyń.
Najwyższym wulkanem na Madagaskarze jest Ankaizina Field, który ma 2878 m wysokości. Ten wulkan jest klasyfikowany jako: Stożek żużlowy[4].
Na całej wyspie panuje klimat równikowy. Na wyżynach jest nieco chłodniej. Średnia temperatura w Antananarywie to około +15 °C w lipcu i około +25 °C w lutym[5].
Przypuszczalnie najstarsze wzmianki w źródłach pisanych o Madagaskarze pochodzą z I wieku[6], a w IV wieku wyspa była znanaArabom[7], w X wieku została przez nich opisana jako kraj Wag Wag[8]. W XI wieku prawdopodobnie znali go teżChińczycy[9].Europejczycy poznali Madagaskar w XVI wieku[10].
Najwcześniejsze ślady człowieka na wyspie pochodzą zepoki żelaza[11]. Zaludnienie odbywało się falowo od I wieku, gdy przybyła ludność pochodzeniamalajsko-polinezyjskiego[6]. Przed przybyciem Europejczyków gospodarka Madagaskaru opierała się na handlu, prowadzonym przez osiadłych na północy Arabów. W XIV wieku na wyspę przybyli przodkowieMerina, którzy osiedlili się w centralnej części. Od XV wieku nastąpił rozwójhandlu niewolnikami[12].
Spośród Europejczyków pierwsi na Madagaskar przybyliPortugalczycy, którzy początkowo wykorzystywali wyspę jako przystanek w drodze doIndii. Od XVII wieku wpływy wzmacnialiFrancuzi, traktujący wyspę jako źródło taniej siły roboczej na swoichplantacjach[13]. Na przełomie XVII / XVIII wieku, konkurencję dla Francuzów stanowilipiraci, uprowadzający niewolników[10]. Po ich pokonaniuFrancja, planując dalsząkolonizację wyspy, rozpoczęła zakładanie na wybrzeżachfaktorii[14]. Na przełomie XVIII / XIX wieku do zdobycia wpływów na Madagaskarze dążyłaWielka Brytania. W 1896 roku zaakceptowała jednakaneksję Madagaskaru przez Francję[15].
Pierwsze lokalne małe państwa na Madagaskarze tworzyły ludySakalawa (początek XVII wieku)[16],Betsimasaraka (połowa XVII wieku)[17] i Merina (przełom XVI / XVII wieku)[18]. Do zjednoczenia wyspy nie doszło jednak do XIX wieku z powodu panującego prawa rodowo-plemiennego. Pierwszym królem zjednoczonego królestwa przy wsparciuAnglików zostałRadama I z ludu Merina[19]. W XIX wieku Europejczycy, dzięki zdobywaniu coraz liczniejszychkoncesji, skolonizowali wyspę. Po konfliktach zbrojnych pod koniec XIX wieku między Madagaskarem po jednej stronie a Francją i Anglią po drugiej królestwo Imerina zostało kolonią francuską[20].
Na początku XX wieku na wyspie szerzyły się ruchynacjonalistyczne i niepodległościowe, które nasiliły się wraz z powrotem mieszkańców biorących udział w I wojnie światowej, a także po drugiej wojnie światowej[21].
Podczas II wojny światowej na wyspie trwały walki pomiędzy francuskimi wojskami wiernymi rządowiVichy a aliantami.Bitwa o Madagaskar trwała w okresie 5 maja – 5 listopada 1942.
W 1958 roku Francja ogłosiła Madagaskar swoim terytorium zamorskim[22], a w 1960 roku dała musuwerenność[23]. Od uzyskania niepodległości na Madagaskarze miały miejsce cztery przewroty ustrojowe, u podstaw których znajdowały się kryzys gospodarczy i różnice etniczne[24].
Językami urzędowymi na Madagaskarze sąmalgaski (odmiana plateau) ifrancuski. Łącznie używanych jest 14 poszczególnych języków, z czego 12 to języki rdzenne, a 2 zewnętrzne. Piśmienność wynosi 65%.Z języków imigrantów najliczniejszymi są:arabski (20 000 użytkowników),chiński (16 000), odmianyjęzyka komoryjskiego (łącznie ok. 20 000), kreolskieMauritiusa (4000) iReunionu[28].
Według danychPew Research Center z 2021 r. 85,3% populacji to chrześcijanie, 3% muzułmanie, 4,5% wyznawało tradycyjne wierzenia i 6,9% nie miało przynależności religijnej. Powszechne jest zmienianie tożsamości religijnej lub mieszanie tradycji, a wiele osób posiada kombinację wierzeńanimistycznych z chrześcijańskimi lub muzułmańskimi. Najwięcej wyznawców islamu zamieszkuje północno-zachodnie wybrzeża[30].
Madagaskar jest krajem typoworolniczym. Pracą na roli zajmuje się ok. 75% ludności czynnej zawodowo. Eksportowymi roślinami uprawianymi są:kawa,banany,trzcina cukrowa,przyprawy. Madagaskar od dziesięcioleci kojarzony jest z uprawąwanilii, której jest największym światowym producentem (80%)[34]. Uprawiane są również rośliny przemysłowe (bawełna,rafia iagawa sizalska). Lokalne potrzeby żywieniowe zaspokajają:ryż,maniok,bataty,ziemniaki ikukurydza. W tropikalnym klimacie możliwa jest także uprawa:cytrusów,liczi,mango,papai,awokado imelonów. W hodowli przeważa bydło, trzoda chlewna, kozy i owce. Spore znaczenie mają połowy ryb morskich i śródlądowych. Madagaskar obfituje w cenne surowce mineralne (m.in.: rudychromu,berylu,grafit,mika,nikiel,złoto, kamienie szlachetne), jednak przemysł wydobywczy wciąż nie odgrywa głównej roli w gospodarce państwa. Przetwórstwo obejmuje obróbkę surowców spożywczych. Rozwija sięprzemysł włókienniczy i skórzany.
Podstawą energetyki jest hydroenergetyka (52%), spalanie paliw kopalnych (41%) ifotowoltaika (7%). Większość wyspy nie jest zelektryfikowana. Monopolistą na rynku jest firma Jirama, która zajmuje się zarówno wytwarzaniem jak i dystrybucją. Posiada 4 elektrownie wodne, 4 elektrownie cieplne opalane olejem i kilka farm solarnych. Do dystrybucji energii służy jedna dwutorowa linia przesyłowa 220kV o długości 135 km, jedna licząca 150 km linia o napięciu 138kV i kilka linii o napięciu 90, 63 i 20 kV[35].
Ubogie społeczeństwo wyspy eksploatuje środowisko w destrukcyjny sposób. Lasy są wycinane i wypalane pod pola uprawne (przeważnie ryżu). Bardzo uboga ziemia powoduje, że po 2–3 latach uprawy są nieopłacalne, co przyczynia się do dalszego wypalania lasów. Wyjałowiona ziemia, pozbawiona większej roślinności szybko eroduje. Woda wypłukuje ziemię, co prowadzi do powstawania ogromnych rozpadlin, a w niższych partiach rzek do gromadzenia się dużych ilości piasku. Zapotrzebowanie na energię w głównej mierze zaspokaja węgiel drzewny. Jego produkcją zajmuje się spory odsetek społeczeństwa kosztem najważniejszego surowca – drewna.
Różne organizacje oraz ekolodzy starają się zmniejszyć degradację środowiska edukując społeczeństwo, sadząc lasy i wdrażającodnawialne źródła energii w wioskach. Sadzone sąnamorzyny, będące dobrym pożywieniem dla zwierząt hodowlanych. Rozkwita pozyskiwanie olejków zapachowych i innych substancji pochodzenia roślinnego dla światowegoprzemysłu perfumeryjnego ifarmaceutycznego(inne języki), pozwalając na bardziejekologiczną eksploatację naturalnych surowców.
Emisjarównoważnika dwutlenku węgla z Madagaskaru wyniosła w 1990 roku 23,471 Mt, z czego jedynie 700 t stanowił dwutlenek węgla, a głównymgazem cieplarnianym byłmetan, a na drugim miejscupodtlenek azotu. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 60 kg dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na 1000 dolarówPKB – 37 kg. Głównym źródłem emisji był wówczas transport, choć inne branże miały również istotny wkład. Od tego czasu emisje dwutlenku węgla rosną, z niewielkimi spadkami w niektórych okresach. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 4,431 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 169 kg i w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 116 kg. Przy w miarę stałej emisji metanu i podtlenku azotu i przyroście liczby ludności skutkuje to nieznacznym spadkiem emisji równoważnika dwutlenku węgla na osobę. W tym czasie znacząco wzrósł udział emisji z energetyki, osiągając około połowy wszystkich emisji[36].
Sieć komunikacyjna w tym kraju jest słabo rozwinięta. Łączna długość wszystkich dróg w 2003 wynosiła 65 663 km (wskaźnik gęstości 11,2 km/100 km²).Nawierzchnia większości głównychdróg jest silnie zniszczona (nieprzyjaznyklimat,erozja). Drogi z nieutwardzoną nawierzchnią są nieprzejezdne w porze deszczowej – ich długość wynosi 58 046 km. Mimo tego istnieje silnie rozbudowana siećpołączeń autobusowych z dziesiątkami stowarzyszeńprzewoźników oferujących kursy w najodleglejsze zakątki kraju.
Istnieją dwie czynnelinie kolejowe między Antananarywą iToamasiną oraz międzyFianarantsoa iManakarą przy czym pierwsza odgrywa istotną rolę w przewozie towarów między głównym portem wyspy (Toamasina), a stolicą kraju. Druga linia funkcjonuje głównie jakoatrakcja turystyczna. Łączna długość linii kolejowych wynosi 854 km (2006). Sieć kolejowa jest wyłączniewąskotorowa (1000 mm)[35].
Na Madagaskarze są 104lotniska, z których 27 ma betonowe pasy startowe (2007, liczba lotnisk w 1999 wynosiła 133). Przeloty regionalne obsługujeAir Madagascar. Nie ma bezpośrednich połączeń między poszczególnymi miastami. Cały ruch odbywa się poprzez stolicę kraju, Antananarywę. Na początku 2007 częstotliwość lotów została znacznie ograniczona (do 2–3 razy wmiesiącu między głównymi miastami a stolicą) w związku z restrukturyzacją Air Madagascar. Są dwalotniska międzynarodowe – w Antananarywie oraz na wyspieNosy Be u północno-zachodnich wybrzeży Madagaskaru, która jest największym kurortem turystycznym kraju. Połączenia międzynarodowe obsługują: Air Madagascar,Air France,Corsair International.
Madagaskar dysponuje trzemarodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną orazsiłami powietrznymi. Uzbrojenie sił morskich składa się m.in. z siedmiu okrętów obrony przybrzeża, a sił lądowych m.in. z 12 czołgów, 103 opancerzonych pojazdów bojowych oraz 17 zestawówartylerii holowanej. Siły powietrzne z kolei są uzbrojone m.in. w 6samolotów transportowych, 2samoloty szkolno-bojowe oraz 4śmigłowce. Wojska madagaskarskie liczą 13,5 tys. żołnierzy zawodowych oraz 8,1 tys. rezerwistów. Według rankinguGlobal Firepower(inne języki) z 2017 madagaskarskie siły zbrojne stanowią 119. siłę militarną na świecie z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 56 mln dolarów (USD)[37].
_-_MDG_-_UNOCHA.svg)
