Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:Lubawka (ujednoznacznienie).| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Ratusz w Lubawce | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie | 1292 | ||||
| Burmistrz | Andrzej Wojdyła | ||||
| Powierzchnia | 22,44 km² | ||||
| Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | 75 | ||||
| Kod pocztowy | 58-420 | ||||
| Tablice rejestracyjne | DKA | ||||
Położenie na mapie gminy Lubawka  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu kamiennogórskiego  | |||||
 50°42′28″N 16°00′03″E/50,707778 16,000833[2] | |||||
| TERC (TERYT) | 0207034 | ||||
| SIMC | 0936180 | ||||
Urząd miejski pl. Wolności 158-420 Lubawka | |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Lubawka (niem. Liebau) –miasto wwojewództwie dolnośląskim, wpowiecie kamiennogórskim, siedziba władzgminy miejsko-wiejskiej Lubawka, wBramie Lubawskiej, u podnóżaGór Kruczych (Góry Kamienne) wSudetach Środkowych. Największe pod względem powierzchni (22,44 km²) miasto powiatu kamiennogórskiego (255. miejsce w kraju). Miasto należy doaglomeracji wałbrzyskiej.
Historycznie leży naDolnym Śląsku.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało dowojewództwa jeleniogórskiego. Miasto leży nadBobrem iCzarnuszką. Przez Lubawkę przebiegadroga krajowa nr 5. W 2023 roku do użytku zostanie oddana drogaS3 z Lubawki doŚwinoujścia (docelowo)[3].
Według danychGUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 5617 mieszkańców[1] (530. miejsce w kraju).
Położenie Lubawki w pobliżu jednego z najniższych przejść przezSudety, którędy biegła niegdyś jedna z dróg łączących ziemieEuropy północnej i południowej, miało bardzo duży wpływ na losy miasta. Nie wiadomo dokładnie, kiedy na terenie dzisiejszej Lubawki osiedlili się pierwsi ludzie. Najstarsze odkrycia śladów działalności człowieka na tych terenach sięgają epokineolitu. Przypuszcza się, że pierwsza osada istniała tu już w X wieku (plemięBobrzan), ale fakt ten nie ma potwierdzenia w dokumentach. Najstarsza wzmianka historyczna, w której pojawia się nazwaLubavia, pochodzi z roku 1284. Najprawdopodobniej osada istniała tu dużo wcześniej, a w roku 1293 odnotowano w niej siedzibęwójta, co potwierdza lokowanie miasta na prawie niemieckim. Stąd, za przypuszczalną datę nadaniapraw miejskich, zwykło się przyjmować rok 1292. Wtedy to książę świdnicko-jaworskiBolko I przekazał okoliczne terenycystersom z Krzeszowa. Miasto pozostało własnością zakonu aż do jegosekularyzacji w roku 1810.
Nazwa miejscowości zapisywana była początkowoLubavia i wywodzi się od słowa „lubić” w języku słowiańskim. Analiza nazw miejscowości i gmin dowodzi, że Lubawka miała w historii wiele nazw:Lubavia (1284-1290),Civitas Lubavia (1292),Lubavia (1301-1328),Lobow (1355),Lubow (1367),Lubau (1563),Libau (1561),Liebau (1576),Liebenau (1743) w XIX w. zastąpiona została spolszczoną nazwąLubawa,Libawa. Zgermanizowaną nazwęLiebau in Schlesien próbowano wyjaśnić jako „miłą dolinę” (Liebe Aue) nadBobrem i potokiemCzarnuszka. Stąd nasuwa się przypuszczenie, że pierwotna słowiańska nazwa odnosiła się zapewne do rzeki, a wtórnie została przeniesiona na osadę.Lubawa była więc topograficzną nazwą z przyrostkiem-awa, często używanym do tworzenia nazw wodnych. Możliwe było również jej przeniesienie z innych okolic, na przykład: czeska wieś Libava, miastoLubawa w północno-wschodniej Polsce, łużyckie Lubij (Lubaw – 1221,Libaw – 1397,Löbau).
Ponieważ w owym czasie podróż zKamiennej Góry do granicyCzech trwała nawet dwa dni, rolę miasta, które powstało przy handlowym szlaku było m.in. udzielanie schronienia licznie przemierzającym te terenykupcom oraz ochrona ich towarów przed grabieżą. Tę ważną funkcję pełniła Lubawka na długo przed otrzymaniempraw miejskich i przekazaniem jej cystersom z Krzeszowa.Księstwo Świdnickie, w skład którego wchodziła także Lubawka, było wiernekoronie polskiej do roku 1392, po czym przeszło we władanie czeskie.Wojny husyckie (1425, 1431) zniszczyły i spustoszyły miasto, nieposiadające murów obronnych. Cały XV wiek był dla tych terenów niezbyt szczęśliwy. Wojny, najazdy, klęski żywiołowe i epidemie, dziesiątkowały mieszkańców i rujnowały miasto, uniemożliwiając jego rozwój gospodarczy.
W 1526 roku w Czechach obejmuje władzę austriacka dynastiaHabsburgów (Ferdynand I). W ten sposóbŚląsk, a co za tym idzie, także Lubawka, staje się częścią monarchii habsburskiej. Wiek XVI był względnie spokojny i szczęśliwy dla miasta, które zaczęło rozwijać się gospodarczo dziękitkactwu lnu. Ten pomyślny okres rozwoju, przerwaławojna trzydziestoletnia. Wprawdzie na jej początku życie gospodarcze toczyło się w miejscowości bez zakłóceń, niemniej jednak kryzys gospodarczy, spowodowany m.in. biciem bezwartościowego pieniądza (co prowadziło do wzrostu cen i ograniczenia handlu), zahamował rozwój miasta. Na domiar złego, w roku 1646 wojska szwedzkie, pod dowództwemgen. Arvida Wittenberga, obrały sobie Lubawkę za miejsce kwaterunku. Szwedzi splądrowali miasto. To, czego nie zrobiły wojska szwedzkie, dokończyli żołnierze cesarscy. Skutkiem tego Lubawkę opuścili wszyscy mieszkańcy i miasto przez ponad pół roku było zupełnie wyludnione.
Po zakończeniu wojny zaczęła się rozwijać na tym terenie produkcjapłótna i handel nim. Pozwoliło to na podźwignięcie się Lubawki ze zniszczeń wojennych. Prawdziwe ożywienie gospodarcze miasta i jego rozwój miały miejsce dopiero w XVIII wieku. Otwarcie wolnego portu wTrieście spowodowało, że Lubawka znalazła się na drodze tranzytowej ze Śląska do krajów naddunajskich. Rozwijały sięrzemiosło i handel, rosły w siłęcechy rzemieślników. Niestety, miasta nie opuszczały klęski żywiołowe.
Powodzie,epidemie i pożary wielokrotnie nawiedzały Lubawkę. Najtragiczniejszym okazał się pożar 11 października 1734 r., kiedy to na skutek umyślnego podpalenia, spłonęło doszczętnie prawie całe miasto, wraz ze szkołą,kościołem, plebanią i ratuszem. Mieszkańcy, którym pomocy udzielili cystersi, schronili się wKrzeszowie orazChełmsku Śląskim. Klasztor dostarczył ubrań, żywności i udzielił mieszkańcom Lubawki bezprocentowychpożyczek na odbudowę domostw. Miasto, przed pożarem drewniane, zostało odbudowane jako murowane – materiały budowlane zostały dostarczone przez klasztor z należących do niegocegielni i lasów. W latach 1736–1737 odnotowano w mieście największą powódź. Wtedy to, po zalanych wodą ulicach pływałypstrągi. Stąd też wizerunek ryby znalazł się wherbie Lubawki.
.JPG)
W 1763 r. okoliczne tereny, wraz z miastem, przeszły pod panowanie pruskie. Cystersi powoli zaczęli tracić pełną władzę nad miastem, w którym powstał niezależny samorząd. W 1784 r. w Lubawce było 269 domów, w tym 8 budynków publicznych orazmłyn wodny, młyn do mielenia kory dębowej, 4 bielniki,folusz imagiel. Wśród mieszkańców było 406mieszczan, a między nimi blisko 100rzemieślników, w dużej mierze związanych ztkactwem i płóciennictwem. Wymieniano aż 101 tkaczy, którzy mieli 149krosien. Rzemieślników innych branż było według różnych szacunków od 51 do około 100. Zamieszki wywołane przez tkaczy wKamiennej Górze iChełmsku Śląskim, spowodowane ich bardzo ciężką sytuacją bytową, dotarły również do Lubawki. W dniach 24–27 marca 1793 r. w mieście doszło do zajść, z którymi władze szybko się uporały.
Znaczącą datą w dziejach miasta jest rok 1810, kiedy to nastąpiła likwidacja zakonu cystersów oraz jegowywłaszczenie. Lubawka oraz Chełmsko Śląskie, należące wówczas doopactwa krzeszowskiego, mogły zacząć rozwijać się samodzielnie. W tym czasie miasto zamieszkiwało ponad 1500 osób, o połowę mniej niż sąsiadującą Kamienną Górę. Okres tuż przed i w czasieWiosny Ludów zapisał się w kronikach miasta wystąpieniami chłopów, mieszczan i robotników, a nawet próbami organizowania oddziałów do walki zbrojnej. Niemniej jednak, z życia politycznego Śląska, Lubawka została wyeliminowana, wskutek kolejnego wielkiego pożaru, który miał miejsce 17 września 1848 r. Zniszczył on doszczętnie około 150 domów i budynków gospodarczych. Ponad 600 osób straciło wówczas dach nad głową. Mieszkańcy, zamiast na polityce, skoncentrowali się więc na pomocy dla pogorzelców oraz odbudowie miasta.
W 1857 i 1865 uruchomiono w Lubawceprzędzalnie mechaniczne. Duże znaczenie dla rozwoju miasta miało doprowadzenie w 1867 roku zSędzisławia linii kolejowej i przedłużenie jej do Czech. W wyniku wprowadzenia wpaństwie pruskim w 1879 roku cła ochronnego, jeszcze długo w mieście, obok tkalni mechanicznych, istniało tkactwo ręczne. Od 1862 r. rozwijało się w okolicygórnictwowęgla kamiennego, osiągający wydobycie na poziomie 20 tysięcyton rocznie. Nigdy jednak miejscowe wydobycie nie dorównało innymzagłębiom dolnośląskim i tym po stronie czeskiej. W 1871 roku miasto liczyło 319 budynków, w 1873 roku powstała lokalna gazownia, a około 1890 roku wśród licznych już zakładów wymieniano m.in. wielką tkalnię, wytwórnięcelulozy i wyrobów celulozowych orazhutę szkła. W 1912 roku w Lubawce powstała mała wytwórnia lotnicza Etrich-Flieger-Werke, produkująca samolotyTaube, lecz powstało ich tylko 12–15 sztuk[4]. Ze względu na przejście graniczne (kolejowe idrogowe) Lubawka cieszyła się znacznym zainteresowaniem turystów. JejGóry Krucze uznawane były za malownicze zakątki. Z miastem, w którym działała sekcjaTowarzystwa Karkonoskiego (RGV Riesen- und Inser Gebirgsverein), związany był, bardzo znany autor przewodników turystycznych – Wilhelm Patschovski. Miejscami najczęściej odwiedzanymi przez turystów były:Dolina Miłości,Krucze Skały, kościół ewangelicki ufundowany przez Związek Gustawa Adolfa w 1849 r. oraz kalwaria naŚwiętej Górze. W mieście działały wszystkie ważne instytucje i urzędy. Uruchomiono takżeszpital (1864 r.) oraz zmodernizowano kanalizację (1909 – 1910 r.). Zbudowano również szkoły: czteroklasową, dla dzieci ewangelickich (1876 r.) oraz ośmioklasową, dla katolickich (1882 – 1883). Od 1891 roku istniała również koedukacyjna, prywatna szkoła średnia oraz przytułek dla dzieci, prowadzony przez zakonnice. W tym czasie Lubawka była znaną miejscowością turystyczną oraz dość popularnym letniskiem, w którym działało kilkanaściehoteli,gospód ischronisk młodzieżowych. Mimo to miasto stopniowo wyludniało się, przeżywając okres zastoju, który utrzymywał się do początku lat trzydziestych. W okresie międzywojennym powstał w Lubawce szereg obiektów sportowych, z boiskami i zapleczem. Służyły one początkowo sportowcom niemieckim do przygotowań naolimpiadę w Berlinie w 1936 roku, a w późniejszym czasie organizacjiHitlerjugend jako ośrodek szkoleniowo – rekreacyjny.
W czasie drugiej wojny światowej w mieście istniały obozy pracy przymusowej, a w końcu 1944 utworzono tutaj filię obozuGroß-Rosen w której przebywało ok. 500 kobiet pochodzenia żydowskiego, więźniarek przewiezionych zOświęcimia. Miasto ominęły zniszczenia, ponieważ nie toczyły się tutaj działania wojenne. Lubawka została zajęta przez wojska radzieckie, wchodzące w składI Frontu Ukraińskiego, w dniu 9 maja 1945 r.[5] W tym czasie przebywało tu około 6300 rdzennych mieszkańców i około 1000 osób uciekających przed frontem. Konsekwencją umów międzynarodowych, zawartych przezaliantów, było wysiedlenie miejscowej ludności w głąbNiemiec. Na jej miejsce napłynęła ludność m.in. zterenów przyłączonych do Związku Radzieckiego, a także z okolicNowego Sącza i centralnej Polski. 7 maja 1946 oficjalnie nadano obecną nazwę[6]. W czasach Polski Ludowej w mieście funkcjonowały Zakłady Dziewiarskie Watra, Fabryka Wyrobów Azbestowych Gambit, fabryka mebli, fabryka galanterii metalowej Galmet[7].
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[8]:
inne zabytki:
W Lubawce działa Miejski Klub Sportowy Orzeł Lubawka[9], założony w 1946 niegdyś wielosekcyjny, dziś posiadający tylko sekcjępiłki nożnej.
Za organizację większości wydarzeń sportowych i kulturalnych na terenie gminy odpowiada Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury[10][11]. Do połowy lat 90. XX wieku odbywał się doroczny Festiwalu Teatrów Ulicznych. Od wielu lat na rynku miejskim odbywają sięDni Lubawki. Od 2015 roku jest to impreza jednodniowa odbywająca się pod nazwąŚwięto Miasta Lubawka – Lubawka da się lubić!. W 2018 roku powrócono do imprezy dwudniowej. Edycja odbyła się pod hasłem:Gmina Lubawka – Okolica w której się zakochasz.
W Lubawce na zboczu wzniesieniaKrucza Skała wGórach Kamiennych (Górach Kruczych) znajduje sięSkocznia narciarska na Kruczej Skale. Jejpunkt konstrukcyjny usytuowany jest na 85. metrze.
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą:
Osobny artykuł:Ludność Lubawki.Dane z 30 czerwca 2015.
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 6 188 | 100 | 3 248 | 52,5 | 2 940 | 47,5 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 275,6 | 144,6 | 131 | |||
Wykres demograficzny wykonany na podstawie stronyhttps://demografia.stat.gov.pl/BazaDemografia/Tables.aspx oraz książki pt. „Lubawka – monograficzna historia miasta”.
Piramida wieku mieszkańców Lubawki w 2014 roku[12].
29 grudnia 1869, dzięki uruchomieniu jednotorowej linii kolejowejKamienna Góra-Královec o długości 12,5 km (ze stacjąLubawka), miasto uzyskało połączenie kolejowe z resztą Dolnego Śląska. W sierpniu 1921 linia została zelektryfikowana. W styczniu 1945 zdemontowano sieć trakcyjną. W lipcu 2008 przywrócono na niej sezonowe przewozy pasażerskie – pociągi kursują wyłącznie w weekendy. Od 2019 roku pociągi kursują przez cały rok, łącząc Sędzisław z Trutnovem i Královcem[13].
Mysłakowice –Bukowiec –Szarocin – Lubawka –Krzeszów –Sokołowsko
Przełęcz Okraj – Lubawka – Krzeszów –Mieroszów
Średniak –Niedamirów – Lubawka –Chełmsko Śląskie[14] Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Lubawką. Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie urodzeni w Lubawce.
| Przynależność wojewódzka | |
|---|---|
| Miasta (1945–75) |
|
| Osiedla (1954–72) |
|
| Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
