Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa.| miasto igmina | |||||
 Rynek w Lubawie | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Data założenia | 1216 | ||||
| Prawa miejskie | 1311 | ||||
| Burmistrz | Maciej Radtke | ||||
| Powierzchnia | 16,84[1] km² | ||||
| Wysokość | 145 m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | 89 | ||||
| Kod pocztowy | 14-260 | ||||
| Tablice rejestracyjne | NIL | ||||
Położenie na mapie powiatu iławskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||
 53°30′18″N 19°45′06″E/53,505000 19,751667 | |||||
| TERC (TERYT) | 2807021 | ||||
| SIMC | 0964749 | ||||
Urząd miejski ul. Rzepnikowskiego 9a14-260 Lubawa | |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Lubawa (niem. Löbau inWestpreußen,prus.Lūbawa) –miasto wwojewództwie warmińsko-mazurskim, wpowiecie iławskim.W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała dowojewództwa olsztyńskiego.
Prywatne miasto duchowne lokowane w latach 1245–1260 położone było w XVI wieku wwojewództwie chełmińskim[2]. Na przełomie XVI i XVII wieku należało do dóbr stołowychbiskupów chełmińskich[3].
Lubawa leży w północno-wschodniej częściziemi chełmińskiej, na obszarzeziemi lubawskiej, której jest stolicą[4]. Pierwotnie Lubawa byłapruskim grodem na obszarzeziemi Sasinów[5][6].
Pod względem geograficznym miasto leży naGarbie Lubawskim[7].
Pierwsza wzmianka źródłowa na tematziemi lubawskiej mówiąca o istnieniu grodu w Lubawie pochodzi z 1216 r. Świadczy o tym dokument podpisany przez papieżaInnocentego III z 18 stycznia tegoż roku, w którym potwierdziłChrystianowi – biskupowi pruskiemu – posiadanieziemi lubawskiej stanowiącej darowiznę od nowo nawróconego władcy pruskiego Surwabuno. Od 1257 roku Lubawa i okolice przeszły na własnośćbiskupów chełmińskich i stała się centrum administracyjnym znacznego kompleksu dóbr biskupich zwanych kluczem lubawskim. Biskupi wybudowali w Lubawie wspaniały zamek będący ich rezydencją. W 1260 roku miejscowość była już znacznym centrum o charakterze miejskim i obronnym. W roku 1269 Lubawa została zburzona skutkiem łupieżczych ekspedycji Sudowów zwanych teżJąćwięgami. Dzięki wysiłkowi mieszkańców dość szybko ją odbudowano. Doceniając ten trud biskup chełmińskiHerman (1303–1311) wydał przywilej lokacyjny dla Lubawy. Niestety dokument ten nie zachował się do naszych czasów. Wspomina o tym jedynie wznowiony przywilej lokacyjny dla Lubawy, tym razem biskupa chełmińskiegoOttona z 13 kwietnia 1326 roku. Po roku 1326 Lubawa rozwijała się w oparciu o zasadyprawa chełmińskiego, tworząc stopniowo organ samorządowy, czyli radę miejską. W 1330 miasto najechały wojska litewskie pod wodzą Gedymina. W 1422 Wielki MistrzPaul von Rusdorf zgromadził pod Lubawą liczne wojsko chcąc wywołać bitwę, przekonawszy się o liczebności wojskWładysława Jagiełły zarządził odwrót, wielu jego rycerzy dostało się wówczas do niewoli[8].
W 1440 roku miasto przystąpiło doZwiązku Pruskiego walczącego przeciwkoZakonowi Krzyżackiemu, w 1454 wojska Związku zajmują zamek, a królKazimierz IV Jagiellończyk na prośbę Związku ogłasza włączenie regionu doKorony Polskiej. W 1459 miasto najeżdżają Krzyżacy i utrzymują je do 1464, kiedy miasto wraca w ręce polskie. Wpokoju toruńskim (1466) potwierdzono przynależność Lubawy wraz z okolicą do Polski. Miasto przynależało administracyjnie dowojewództwa chełmińskiego doI rozbioru Polski w 1772 r. Na ten okres przypada najszybszy rozkwit miasta. Szczególnie rozwinął się handel i rzemiosło. W 1521 na przedmieściu Lubawy miała miejsce bitwa, podczas której Krzyżacy zostali odparci przez polską załogę zamku. Na zamku biskupim, w latach 1535–1539, czterokrotnie przebywałMikołaj Kopernik, najdłużej w 1539, od czerwca do września. Zapadła tu wówczas decyzja o wydaniu drukiem dziełaDe revolutionibus orbium coelestium.
Lubawa zasłynęła nie tylko z tego, że przebywał w niej słynny astronom, ale także zBiblii Gutenberga, zwanej też Biblią Pelplińską. Zakupił ją dla zamku biskupów chełmińskich biskupMikołaj Chrapicki. Niestety, na początku XIX w., po zmianie granic biskupstwa, biblia została wraz ze stolicą diecezji przeniesiona doPelplina.
Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Lubawa przeszła pod panowaniepruskie. Pożary i wojny oraz zerwanie powiązań gospodarczych i politycznych miasta z Polską spowodowały jego upadek. W 1774 roku w Lubawie stanąłgarnizon pruski. Jednocześnie nowe władze rozpoczęły akcję kolonizacyjną, ściągając na ziemię lubawską osadników niemieckich, w znacznej mierze wyznania ewangelickiego. W 1785 siedziba biskupstwa została przeniesiona doChełmży. Na mocytraktatu tylżyckiego z 7 lutego 1807 r. ziemia lubawska weszła w składKsięstwa Warszawskiego. Zniszczenia spowodowane wojnami napoleońskimi pogorszyły sytuację miasta. Mimo napływu dużej liczby ludności niemieckiej ziemia lubawska zachowała swój polski charakter. W mieście umacniały się tendencje patriotyczne. W II połowie XIX w. Lubawa oraz ówczesny powiat lubawski stał się znaczącym ośrodkiem polskiego ruchu narodowego wzaborze pruskim. Stąd też wywodzili się ochotnicy do oddziałów powstańczych w 1863 r., tworząc tzw. kompanię lubawską. Okres ten przyniósł też ziemi lubawskiej ponowny wzrost gospodarczy. Miasto pełniło funkcje ośrodka usługowego dla rolnictwa.
Na mocytraktatu wersalskiego powiat lubawski powrócił doodrodzonej Polski. Dnia 19 stycznia 1920 roku do Lubawy wkroczyły entuzjastycznie witane oddziały polskie armii generałaJózefa Hallera. Rozpoczął się nowy okres w dziejach miasta –okres międzywojenny, w którym Lubawa utrzymała nadal swój charakter zaplecza usługowego dla rolnictwa. Lubawa przynależała administracyjnie dopowiatu lubawskiegowojewództwa pomorskiego, a także była siedzibąkomisariatu Straży Celnej „Lubawa”[9].
Okupacja niemiecka przyniosła wzmożonąeksterminację ludności polskiej. Na terenie Lubawy zlokalizowany był obóz karny dla nieletnich. W 1945 roku miasto zostało opanowane i spalone przez jednostki 5 armii pancernej2 Frontu BiałoruskiegoArmii Czerwonej[10]. Zniszczenia wojenne sięgały ok. 80% budynków i budowli. Ocalały jednak obiekty architektury sakralnej stanowiące dziś chlubę miasta. W czasach Polski Ludowej w mieście powstały Lubawskie Zakłady Konfekcji Technicznej, Zakłady Aparatury Elektrotechnicznej, mleczarnia, betoniarnia, zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego, zakład meblarski, tartak i młyn[11].
Miasto było silnym ośrodkiem kulturalnym i oświatowym. Pierwszym wieszczem ziemi lubawskiej był nauczyciel i poetaTeofil Ruczyński, drugim – ks. prof.Janusz Stanisław Pasierb. Trzecim autorem wywodzącym się z Lubawy jest poeta Tomasz Reich.
Według rejestru zabytkówNarodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków w Lubawie wpisane są następujące obiekty[12]:
Dane z 30 czerwca 2013[13]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 10 092 | 100 | 5181 | 51,34 | 4911 | 48,66 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 599,3 | 307,7 | 291,6 | |||
Według danych z roku 2002[15] Lubawa ma obszar 16,84 km², w tym:
Miasto stanowi 1,22% powierzchni powiatu.
W mieście znajduje się siedziba spółkiLubawa, notowanej od 1996 naGiełdzie Papierów Wartościowych.
Dużą rolę w rozwoju gospodarczym pełnią firmy zlokalizowane w dzielnicy przemysłowej Borek, takie jak «IKEA Industry» (największa fabryka w regionie i jedna z największych i najnowocześniejszych w Polsce[potrzebny przypis] produkująca meble dla szwedzkiej firmyIKEA), «Szkłomal» (zajmująca się produkcją luster oraz mebli ze szkła), czy firma stolarska «Szynaka Meble».
Przez Lubawę przebiegają następujące drogi:
Trzebnica –Września –Gniezno –Inowrocław –Toruń –Ostróda
– Lubawa –Pawłowo doS7
– Lubawa –Lidzbark –Żuromin –Sierpc –Dobrzyń nad WisłąW mieście znajduje siętowarowa stacja kolejowa.
.jpg)
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Lubawą.</references>
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (→) | |
| Gminy wiejskie zbiorowe (1934–48→) |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (←) | |
| Gminy wiejskie (← 1948–54 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
